Το επώνυμο Κατσαούνης

Σπανιότατο και χαμένο σήμερα κυθηραϊκό επώνυμο, το οποίο είχε εμφανισθεί αρχικά ως παρωνύμιο κλάδου της οικογενείας Τριφύλλη στην κυθηραϊκή διασπορά της Σμύρνης.

Ετυμολογικά μάλλον πρέπει να έχει ρίζα στην τουρκική λέξη kacan (=ο διαφεύγων, ο φυγάς).1 Ως επώνυμο εμφανίζεται στην Πελοπόννησο, όπου έχει αφήσει και τοπωνύμιο στο Γύθειο («στου Κατσαούνη»). Σε κατάλογο αναφέρεται ο Calopoto Cazauni (Καλοπόθος Κατσαούνης). Εδώ πρόκειται για παρωνύμιο του βυζαντινού επωνύμου Καλόποθος ή Καλοπόθος.2

Στα Κύθηρα δεν εμφανίζεται το επώνυμο, το οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά στην κυθηραϊκή διασπορά της Σμύρνης ως παρωνύμιο του Κυθήριου Βασ. Τριφύλλη. Το 1887 ο Βασ. Τριφύλλης ή Κατσαούνης3 είναι σύμβουλος στην Κυθηραϊκή Αδελφότητα της Σμύρνης. Δεν είναι γνωστό αν έχει σχέση4 με έναν συνεργάτη του Κυθήριου επίσης μεγαλοεφοπλιστή της Σμύρνης Κων. Βίκτωρα, που αναφέρεται να έχει κάνει εικονική μεταβίβαση περιουσιακών του στοιχείων σε κάποιον Κατσαούνη, ο οποίος τελικά τα ιδιοποιήθηκε, κατά μία εκδοχή.5 Αναφέρεται ακόμα με το επώνυμο αυτό ένας ρήτορας στη Σμύρνη, ο οποίος έκανε περιγραφές των ταξιδιών των Κυθηρίων στο νησί, όπου πήγαιναν με τα πλοία του Βίκτωρα για να ψηφίσουν στις εκλογές.6 Στη Σμύρνη δραστηριοποιείται ο σταφιδικός οίκος του Κυθήριου Θ. Κατσαούνη7 και στο Ουλουτζάκιον ή Λουτζάκι αναφέρεται ακόμα ο Μ. Τριφύλλης ή Κατσαούνης8 μεταξύ των εκεί Κυθηρίων.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι υπάρχουν 2-3 οικογένειες στη Σμύρνης με το παρωνύμιο Κατσαούνης που αναφέρονται στις πηγές, χωρίς να είναι γνωστό αν είχαν σχέση, κάτι ιδιαίτερα πιθανόν. Τελικά φαίνεται να υιοθέτησαν το παρωνύμιο και να εγκατέλειψαν το αρχικό επώνυμο, Τριφύλλης, κατά τη γνωστή συνήθεια των Κυθηρίων της Σμύρνης να αντικαθιστούν τα επώνυμά τους με τα παρωνύμια. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι ένας τουλάχιστον κλάδος της οικογενείας έφθασε στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922 και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, απόγονοί του δε διατηρούσαν μέχρι πριν από λίγα χρόνια ισχυρούς δεσμούς με τα Κύθηρα, τα οποία επισκέπτονταν συχνά. Bέβαιο επίσης είναι ότι από τον κλάδο αυτόν υπάρχουν ακόμα απόγονοι στην Αθήνα, δεν είναι γνωστό όμως αν διατηρείται και το επώνυμο, καθώς αυτό δεν το είχαν μόνο Κυθήριοι, ούτε αναφέρεται παρουσία του σε άλλα σημεία της κυθηραϊκής διασποράς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Τομπαΐδης, Ελληνικά επώνυμα, σελ. 91 και Βογιατζόγλου, Επώνυμα της Μικρασίας, σελ. 99.  Δικ. Βαγιακάκος,

2. Βυζαντινά ονόματα και επώνυμα εκ Mάνης, Πελοποννησιακά, Γ΄-Δ΄ (1958-1959), σελ. 221.
3. Κυθηραϊκή Επετηρίς, Α΄, σελ. 77.
4. Ίσως να μην είναι τυχαίο ότι ο Β. Κατσαούνης αναφέρεται στο Δ.Σ. της Αδελφότητος αμέσως μετά τον Κων. Βίκτωρα.
5. N. Φωτεινός, Αναμνήσεις και ιστορήματα από τη Σμύρνη, Aθήνα 1986, σελ. 73.
6. Ό.π., σελ. 41.

7. Κυθηραϊκή παροικία, σελ. 380.
8.  Ό.π., σελ. 383.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.