Το επώνυμο “Λουράντος”

Ετυμολογικά όλοι συμφωνούν ότι το επώνυμο προέρχεται από βαφτιστικό και είναι λατινογενές, έχει δηλαδή ιταλική προέλευση. Για το βαφτιστικό από το οποίο προέρχεται το επώνυμο έχουν διατυπωθεί δύο απόψεις, οι οποίες δεν διαφέρουν ουσιαστικά μεταξύ τους. Η Χρ. Τσικριτσή-Κατσιανάκη ετυμολογεί από το βαφτιστικό Lorando, τύπο του Lorenzo με πιθανή γαλλική επίδραση του Laurend(t). Ο Ι.Δ.Ψαράς θεωρεί πιθανή την εξής σειρά δημιουργίας του επωνύμου: Λουράντος από Λουνάρντο (Lunardo) και αυτό από το βαφτιστικό Leonardi. Την ίδια άποψη φαίνεται να δέχεται και ο Α. Ξηρουχάκης, όταν, αναφερόμενος στον Ματθαίο Κουερίνη του ποτέ κ. Lunardo (1581), σημειώνει δίπλα: Λεονάρδου. Αυτή η άποψη είναι και η ορθότερη, η σειρά δηλαδή που προτείνει ο Ι.Δ.Ψαράς, καθώς από το βαφτιστικό Λουνάρντο έχουμε το Λουράντος με αντιμετάθεση συμφώνων χάριν ευφωνίας. Τόσο το βαφτιστικό, όσο και το επώνυμο Lunardo είναι παλαιότατα και ανιχνεύονται και τα δύο στην Κρήτη και τα Κύθηρα κατά την ενετοκρατία, όταν η ιταλική επίδραση είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών επωνύμων από ιταλικά βαφτιστικά.

Σε μαρτυρία της 30ης Μαρτίου 1356 αναφέρεται ο Ιωάννης de Lunardo, κάτοικος Χάνδακα, και αποτελεί την πρώτη αναφορά στον τύπο Lunardo ως επώνυμο. Σε κατάλογο στρατευσίμων του 1536 από την Κρήτη αναφέρονται ο Ser Jani Mavroiani και ο γιος του Ser Lunardo. Το Lunardo ως επώνυμο εξακολουθεί να ανιχνεύεται στην Κρήτη μέχρι το 17ο αι. Αναφέρεται η Ελενέτα Τζουάνε Lunardo, ως προϊσταμένη σε νοσηλευτικό ίδρυμα της εποχής, το 1614.7 Στον ίδιο προαναφερόμενο κατάλογο στρατευσίμων του 1536 ανιχνεύεται και ο τύπος Λουράντζος, που είναι συγγενής του Λουράντος. Μεταξύ των στρατευσίμων του καταλόγου περιλαμβάνεται ο Jani Luranzo. Ως βαφτιστικό το Lunardo εντοπίζεται στα Κύθηρα στις εξής περιπτώσεις: Βερνάρδος Βενιέρ του Λουνάρδου το 1545, ο οποίος δηλώνει ότι παραχωρεί τα εισοδήματα, που του αναλογούν από τα Κύθηρα, στους οφειλέτες του. Ο Lunardo Venier (απόγονος του προηγουμένου) είναι προνοητής των Κυθήρων το 1666. Το 1784 αναφέρεται ένας Κασιμάτης να φέρει το βαφτιστικό αυτό (ο Lunardo Cassimati του π. Manea).

Ο τύπος Λουράντος, που είναι ο περισσότερο διαδεδομένος και γνωστός σήμερα, τόσο στα Κύθηρα, όσο και σε άλλες περιοχές της χώρας, εμφανίζεται αρχικά στο νησί κατά το 16ο αι.

Σε συμβολαιογραφικά έγγραφα από τα Κύθηρα μεταξύ των ετών 1560-1565 αναφέρονται πολλές περιπτώσεις Λουράντων, οι οποίες ξεπερνούν συνολικά τις δέκα οικογένειες. Αναφέρονται ενδεικτικά οι Βασίλης του Γεώργη, Γεώργης του Μανώλη, Δανήλης, Μανώλης του Βασίλη, Μένεγος του Βασίλη, Μιχάλης του παπά, Νικήτας του Γεώργη, Νικόλας του Μιχάλη κ.ά. Η παρουσία τόσων Λουράντων στα Κύθηρα την εποχή αυτή (λίγα χρόνια μετά την καταστροφή του Βαρβαρόσα) αποδεικνύει ότι η οικογένεια αυτή βρίσκεται στα Κύθηρα από πολύ παλαιότερα, χωρίς αμφιβολία από το 15ο αι. Υποθέτουμε, λοιπόν, ότι από την Κρήτη έφθασε στα Κύθηρα το βαφτιστικό ή το επώνυμο Λουνάρντος και μετατράπηκε σε Λουράντος. Από τα Κύθηρα πάντως έγινε νέα «εξαγωγή» του επωνύμου στην Κρήτη, όπως θα δούμε στη συνέχεια, και μετατράπηκε με υποκορισμό σε Λουραντάκης.

Αν τώρα αναλυθούν τα διαθέσιμα συμβόλαια του 16ου αι., διαπιστώνεται ότι οι οικογένειες των Λουράντων του νησιού συναλλάσσονται και κατέχουν περιουσίες στην ευρύτερη περιοχή, όπου το σημερινό Λειβάδι, και εκεί επομένως είναι πιθανόν να βρίσκεται η πρώτη τους κατοίκηση στο νησί. Εκεί βρίσκεται και ο οικισμός Λουραντιάνικα, με το ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος χρονολογείται από το 16ο αι. και είναι καθολικό παλαιάς μονής. Αργότερα, κατά το 18ο αι., Λουραντιάνικα ονομάζεται η περιοχή η οποία είναι σήμερα γνωστή ως Καλησπεριάνικα, από το παρωνύμιο του κύριου κλάδου των Λουράντων που κατοικούν εκεί, όπου επίσης υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο. Για ένα διάστημα κατά τους 17ο και 18ο αι., Λουραντιάνικα ονομάζεται και ο οικισμός που είναι δίπλα από τα σημερινά Καλησπεριάνικα που σήμερα ονομάζεται Πιτσινιάνικα. Την ίδια εποχή τα σημερινά Λουραντιάνικα στο Λειβάδι ονομάζονται Κάτω Χωρίο. Φαίνεται, λοιπόν ότι οι Λουράντοι εγκαθίστανται αρχικά στο Κάτω Χωρίο (σημερινά Λουραντιάνικα), απ’ όπου ένας κλάδος τους μετεγκαθίσταται αργότερα στον οικισμό που απ’ αυτούς παίρνει το όνομα Λουραντιάνικα (σημερινά Καλησπεριάνικα). Όταν κατοικείται και ο διπλανός σ’ αυτόν οικισμός, ονομάζεται κι αυτός με το ίδιο όνομα, Λουραντιάνικα), αλλά γρήγορα αυτό δίνει τη θέση του στο Πιτσινιάνικα, από το παρωνύμιο των πρώτων οικιστών του (που ήταν Καλλίγεροι από το Στραπόδι και τους αποκαλούσαν Πιτσινήδες).

Το 17ο αι. αναφέρεται στα Κύθηρα ένας «κάβος Λούρντος (Λουράντος) με τη σκάτρα του» (=με την ομάδα του) μεταξύ των προεστών του νησιού το 1666. Στις απογραφές του 18ου αι. οι Λουράντοι έχουν μεγάλη εξάπλωση σε πολλά χωριά των Κυθήρων αφού από το 1721 έως το 1788 αναφέρονται άτομα με το επώνυμο αυτό στο Λειβάδι, τα Λουραντιάνικα (σημερινά Καλησπεριάνικα), το Κάτω Χωρίο (σημερινά Λουραντιάνικα), τη Χώρα, τον Ποταμό και αλλού.

Και εκτός Κυθήρων όμως υπάρχουν κατά τους αιώνες 16ο-18ο αρκετές αναφορές στο επώνυμο, από τις οποίες καταγράφονται οι πλέον ενδιαφέρουσες. Το 1564 αναφέρεται ο Νικ. Λουράντος, νοτάριος στην Κρήτη. Το 1604 ο Τζουάνε Lurando αναφέρεται σε έγγραφο εξουσιοδότησης από την Κρήτη και το 1609 ο Pierro Lurando q. signor Zorzi σε πληρεξούσιο του Χάνδακα.

Το 1644, στην Απογραφή του Trivan, αναφέρεται οικογένεια Lorando μεταξύ των αστών (cittadini) στην Candia (Ηράκλειο) και εμφανίζεται ο τύπος Λοράνδος. Το 1654 και το 1656 αναφέρονται οι Εμμ. Λουράντος και Τζουάνες Λουράντος και το 1678 ο ιατρός φυσικός Νικόλαος Λουράντος σε ληξιαρχικές πράξεις στη Βενετία. Το 1673 αναφέρεται ο Γεώργιος Λοράνδος του Νικολάου από Κρήτη και το 1679 έχουμε τον Zuane Lurando del Marco di Candia. Το 1683 η Katerina Lurandopoula περιλαμβάνεται μεταξύ των κρητών προσφύγων στην Κέρκυρα. Το 1704 αναφέρεται ο Τζουάνε Λοράνδος και το 1713 ο Ιωάννης Λουράνδο ποτέ Μιχαήλ, στο φρούριο της Σούδας.

Στις αρχές του 19ου αι. παρουσιάζεται στα Κύθηρα και ο τύπος Λουράντζος (αναφέρεται η Σοφούλα Λουρεντζοπούλα από τη Χώρα σε χρονικό του 1814).

Το επώνυμο, όπως ήταν φυσικό με τόση εξάπλωση στα Κύθηρα, ήταν επόμενο να βρεθεί σε όλους τους χώρους της κυθηραϊκής διασποράς, όπως Σμύρνη, Αίγυπτο (Λουράντοι από τα Καλησπεριάνικα), ΗΠΑ, Αυστραλία (στις δύο αυτές χώρες οι Λουράντοι είναι πάρα πολλοί, μερικοί δε από αυτούς έχουν τροποποιήσει το επώνυμο, έτσι ώστε να μην είναι εύκολο να εντοπίζονται μετά την πάροδο λίγων γενεών). Λουράντοι (επίσης από τα Καλησπεριάνικα) βρίσκονταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια και στην Αργεντινή.

Στην Ελλάδα το επώνυμο έφθασε από τα Κύθηρα στη Ζάκυνθο από το 1662, και από εκεί επίσης υπάρχει σημαντική διασπορά στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Μέσα στα Κύθηρα το επώνυμο συναντάται σήμερα στα χωριά Χώρα, Λειβάδι, Καλησπεριάνικα, Καρβουνάδες, Τσικαλαρία, Ποταμός, Αγ. Πελαγία, Δρυμώνας κ.ά.

Μεγαλύτερη εξάπλωση έχει το επώνυμο από τα Καλησπεριάνικα. Από εκεί κατάγονται οι Λουράντοι στα Τσικαλαρία (παρωνύμιο Σάββας, από το βαφτιστικό του πρώτου εγκατασταθέντος εκεί), την Καρβουνάδα (παρωνύμιο Χατζής), το Δρυμώνα (παρωνύμιο Χλάπας) και το Άνω Λειβάδι (παρωνύμιο Καλησπέρης, και από αυτό Πιέρος).

Από τον οικισμό Λουραντιάνικα υπάρχουν πλέον πολύ λίγες οικογένειες στο νησί και τη διασπορά. Μία από αυτές στο Λειβάδι φέρει το παρωνύμιο Κονταράτος, το οποίο είναι γνωστό και παλαιότατο επώνυμο των Κυθήρων. Η σχέση των δύο οικογενειών, η οποία έδωσε το παρωνύμιο Κονταράτος (που ως επώνυμο έχει εκλείψει πλέον από τα Κύθηρα) είναι πιθανόν να οφείλεται σε γάμο από το 1565. Και στην Αθήνα πάντως υπάρχουν πολλές οικογένειες από τα Κύθηρα με το επώνυμο Λουράντος.

Από το Λουράντος προέρχονται και τα επώνυμα Λουραντάκης στην Κρήτη (πρόκειται για την περίπτωση όπου τα δάνεια σε ονόματα επεστράφησαν στο δανειστή) και Λοράνδος και Λοράντος, που προέρχονται από παραφθορές ή διορθώσεις του επωνύμου.

Στο Συμπλήρωμα στα Κυθηραϊκά επώνυμα έχουμε πλέον αδιάσειστα στοιχεία για την παρουσία του επωνύμου στα Κύθηρα (Παλιόχωρα) από το 15ο αι. Η σημερινή εμφάνιση του επωνύμου σε διάφορες περιοχές του νησιού είναι μία απόδειξη ότι αυτό είναι παλαιότατο στα Κύθηρα πιθανόν δε πολύ παλαιότερο του 15ου αι, οπότε έχουμε την παλαιότερη γραπτή πηγή.

Λουράντος

Το ενδιαφέρον και πολύ διαδεδομένο αυτό επώνυμο στα Κύθηρα διαπιστώνουμε, σύμφωνα με νέα στοιχεία από τις πηγές, ότι αναφέρεται στο νησί από το 15ο αι, καθώς έχουμε ήδη την εποχή αυτή δύο αναφορές του σε καταλόγους πληρωμής φόρων στους Βενιέρ της εποχής 1444-1447, χωρίς να διευκρινίζεται αν πρόκειται για βιλλάνους ή ελεύθερους αγρότες. Στη μία μάλιστα περίπτωση έχουμε αναφορά σε μία γυναίκα, τη Spataria (;) Luradena, της οποίας πληρώνει το χρέος η Maria Trompeterena πιθανόν αδελφή της. Εκείνο που έχει σημασία είναι η ανίχνευση του επωνύμου την εποχή αυτήν και είναι πιθανότατο αυτό να βρίσκεται στα Κύθηρα πολλά χρόνια πριν, καθώς, τον επόμενο, 16ο αι., έχουμε πλέον πολλές οικογένειες σε διάφορα μέρη του νησιού, κάτι που δείχνει πολύκλαδη πλέον οικογένεια, άρα  μακρά παρουσία στον τόπο.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.