Το επώνυμο “Χλέντζος”

Ένα σχετικά σπάνιο, αλλά με συνεχή παρουσία, επώνυμο στα Κύθηρα, το οποίο δημιουργεί πολλά προβλήματα στην έρευνα.

Ετυμολογικά, κατ’ αρχήν, είναι άγνωστης προέλευσης και υπάρχουν δύο πιθανότητες. Η μία είναι να έχει σχέση με το γνωστό και παλαιότατο ενετικό επώνυμο Χλέντζα1 (αναφέρεται και επώνυμο Σκλέντζα2). Βέβαια το κυθηραϊκό επώνυμο δημιουργείται στα Κύθηρα από παρωνύμιο. (Βλ. π.χ. τα κυθηραϊκά επώνυμα Κουέλης, Κουρμουλής κ.ά.). Η  δεύτερη περίπτωση είναι να έχει σχέση το κυθηραϊκό παρωνύμιο Χλέντζος (γράφεται και Χλέτζος) με το παρωνύμιο Γλέζος ή Γκλέζος (από το Εγγλέζος), που αναφέρεται στις οικογένειες Ανδρόνικου και Καρύδη. Παρ’ όλο που υπάρχει περίπτωση να προκύψει το Χλέντζος από παραφθορά του Γλέζος, μία τέτοια περίπτωση δεν είναι τόσο πιθανή εξαιτίας της ύπαρξης του επωνύμου Χλέντζα, από το οποίο είναι πιθανότερο να προέκυψε το παρωνύμιο, αρχικά κι αργότερα επώνυμο, Χλέντζος.

Η παρακολούθηση της πορείας του επωνύμου δείχνει ότι αυτό εμφανίζεται στα Χριστοφοριάνικα, έναν οικισμό κοντά στα Λογοθετιάνικα. Στην Παναγία Λογοθετιανίκων απογράφεται το 1753 ένας Panagioti figlio di Andrea Glezzo.3 Αυτός απογράφεται ανάμεσα σε Χριστόφορους και είναι γνωστό ότι οι απογραφές ακολουθούν συνήθως την κατοίκηση και σχεδόν πάντα οι οικογένειες με κοινή καταγωγή κατοικούν η μία κοντά στην άλλη. Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1721, στην οικογένεια της Calis Christoforo q. Dimitri υπάρχει γιος Andrea.4 Η σχέση είναι πιθανότατη. Σε συμβόλαια της οικογενείας Μότη υπάρχουν αναφορές για Θεόδωρο Χλέντζο Χριστόφορο (1783), Cristoforo Clezjo (1777) Dimitri Cristoforo Clejjo (1779).5 Σε ληξιαρχικά κατάστιχα της περιοχής υπάρχουν εγγραφές για Κλέζους και Γκλέζους, οι οποίες αφορούν Ανδρόνικους Γκλέζους. Οι αναφορές στους τρόπους γραφής των δύο, σχεδόν ομόηχων, παρωνυμίων έγιναν για να καταδειχθεί ότι παρουσίαζαν σημαντικές δυσκολίες, τόσο στους ελληνόφωνους απογραφείς και νοταρίους, όσο και στους ιταλόφωνους, που δυσκολεύονταν να αποδώσουν τα δύο δυσπρόφερτα παρωνύμια.

Σύμφωνα με σχετικές έρευνες στο Ι.Α.Κ. το επώνυμο Χλέντζος είναι με βεβαιότητα παρωνύμιο των Χριστόφορων, παλαιάς και γνωστής οικογένεια των Κυθήρων.6

Το Χλέντζος με την πάροδο του χρόνου γίνεται επώνυμο, ενώ το Γλέζος χάνεται και από παρωνύμιο, καθώς ο κλάδος αυτός εκλείπει ή αλλάζει παρωνύμιο. Πολλές οικογένειες Ανδρονίκων μεταναστεύουν στη Σμύρνη και την Αυστραλία, και στα Κύθηρα απομένουν τελικά ελάχιστες, έτσι που δικαιολογείται να εκλείψει το επώνυμο.

Το Χλέντζος αναφέρεται στη διασπορά της Αυστραλίας, όπου υπάρχουν αρκετές οικογένειες μ’ αυτό, όλες κυθηραϊκής καταγωγής. Το επώνυμο εξάλλου δεν έχει αναφερθεί σε άλλες περιοχές, χωρίς να έχει σχέση με τα Κύθηρα. Αναφορές στο επώνυμο υπήρχαν και στις ΗΠΑ παλαιότερα, δεν είναι όμως γνωστό αν εξακολουθεί να υπάρχει εκεί. Στα Κύθηρα υπάρχουν οικογένειες Χλέντζου, όπως και στην Αθήνα. Το παρωνύμιο Σμυρνιός κλάδου της οικογενείας δόθηκε στα Κύθηρα και δεν έχει σχέση με αποδημία στη Σμύρνη.

Σημειώσεις

1. Οι Χλέντζα ήταν ενετική οικογένεια στον Χάνδακα, γνωστή από το 13ο αι. Αναφέρεται ότι ήταν μία από τις δύο ισχυρότερες οικογένειες της περιοχής το 1266· (η άλλη ήταν των Ριχιόλντι). Μεταξύ των δύο οικογενειών επήλθε τρομερή ρήξη και ο δούκας της Κρήτης εξόρισε τον Ιω. Χλέντζα στην Εύβοια και τους ευγενείς οπαδούς κάθε φατρίας εδώ κι εκεί. Το 1270 εξορίστηκε στη Μεθώνη ο Γεώργιος Χλέντζα και στην Εύβοια ο Ιω. Χλέντζας. Το επώνυμο, λοιπόν, δεν είναι άγνωστο στην περιοχή γύρω από τα Κύθηρα· βλ. N. Ζουδιανός, Ιστορία της Kρήτης επί Eνετοκρατίας, Α΄, σελ. 94, 95 και 98, και Ν. Αγγελής, Αλέξιος Καλλέργης, ο Μέγας Άρχων, 1984, σελ. 98. Για τους Σκλέντζα, βλ. Ν.Μ. Παναγιωτάκης, Ο ποιητής του «Ερωτόκριτου», σελ. 362.

2. Σε συμβόλαια του συμβολαιογράφου Κρήτης Franciscus de Cruce, αναφέρονται ο Bartholomeus Sclenja (χωριό Απάνω Αθάνα) να αγοράζει μούστο από τον Barth. Traversario (1339) και ο Theodorellus Venerio (πρέπει να είναι ο Θεοδωρέλλος Βενέρης, συγκυρίαρχος των Κυθήρων, που εκτελείται τελικά μετά την επανάσταση εναντίον των Ενετών, που έγινε λίγο αργότερα· βλ. επώνυμο Βενέρης) να παίρνει δάνειο από τον ίδιο το 1339 στη Σητεία. H Benedetta Sclenza, αναφέρεται στην Κρήτη το 1370, βλ. Gallina, Diversi Liveli, σελ. 288.
3. Απογραφές Kυθήρων, Γ 1156.

4. Ό.π., Α936.
5. Οικογ. αρχείο Παν. Μότη.
6. Βλ. επώνυμο Χριστόφορος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.