Το επώνυμο “Καντιώτης”

Επώνυμο με πολύ μικρή διάδοση στα Κύθηρα, η παρουσία του οποίου σήμερα περιορίζεται στη Χώρα.

Το επώνυμο είναι πατριδωνυμικό από τα πιο διαδεδομένα και σημαίνει τον καταγόμενο από την Κρήτη, η οποία κατά την ενετοκρατία ονομαζόταν Candia ή Candida.1 Αυτή ήταν η παλαιά ονομασία του Χάνδακα (Ηράκλειο), αλλά κατέληξε να αποδίδεται σε ολόκληρη την Κρήτη. Το Καντιώτης, λόγω ακριβώς της τεράστιας διασποράς Κρητών σε όλο το Αιγαίο και όχι μόνον, είναι κοινότατο πατριδωνυμικό και από τα πιο διαδεδομένα.2 Ειδικά στα Επτάνησα, λόγω του ενετικού καθεστώτος, αναφέρονται πολλοί με το επώνυμο αυτό από πολύ παλαιά, ιδίως πρόσφυγες από την Κρήτη, αλλά και από αποδημίες ή οικονομικές σχέσεις. Αναφέρονται ενδεικτικά το 1509 ο σπουδαστής στην Πάδοβα Nicolaus Candiotus,3 και το 1586 ο Μιχ. Κανδιώτος, που καταδικάζεται στη Ζάκυνθο για βλασφημία των θείων.4 Στη Λευκάδα αναφέρεται οικογένεια Καντιώτων από την Κρήτη (1639), το ίδιο και στην Κέρκυρα (1716), ενώ στη Ζάκυνθο αναφέρονται το 1555 Εβραίοι που εξελληνίσθηκαν.5 Ακόμη και στην Κορσική υπάρχουν πολλές οικογένειες Καντιώτων. Το 1720 αναφέρεται ο Ιούλιος Καντιώτος και το 1745 ο Ανδρέας Καντιώτος.6 Και στην Αθήνα το 1674 ο γιατρός Γεώργιος Καντιώτης είναι ένας από τους τρεις σοφούς που συνάντησε ο Άγγλος περιηγητής Spon.7

Στα Κύθηρα οι αναφορές είναι πολλές και στις περισσότερες το Καντιώτης είναι προσδιοριστικό προέλευσης και αφορά είτε περαστικούς από τα Κύθηρα, είτε, το συνηθέστερο, πρόσφυγες από την Κρήτη. Το 1721 στον Άγιο Γεώργιο στα Κατελουζιάνικα αναφέρεται ο Giorgi Candioto Cazzeli και στη Χώρα, στο Σωτήρα στα Σφακιανά, που συγκεντρώνει κρητικούς πρόσφυγες, ο Manea Psoma di Giorgi Candioto.8 Και στις δύο περιπτώσεις οι αναφερόμενοι είναι πρόσφυγες. Στις απογραφές της εποχής εντοπίζονται και άλλοι, σε πολλούς μάλιστα από αυτούς αναφέρονται και τα επώνυμα, με τα οποία ήλθαν από την Κρήτη, κάτι σημαντικό για την έρευνα. Ενδεικτικά αναφέρονται: Zane Larezachi-Candioto (Χώρα, 1721), Dimitri Ligno-Candioto (Χώρα, 1721), Giorgi Scordili-Candioto (Χώρα, 1724), Giorgi Talassino q. Manea Candioto (Μητάτα, 1724), Giorgi Athussi-Candioto (Καλοκαιρινές, 1724), signor Alvise Breci-Candioto (Χώρα, 1753).9

Από τις οικογένειες αυτές φαίνεται να ριζώνει στα Κύθηρα η οικογένεια Ψωμά, η οποία χάνει σιγά-σιγά το αρχικό της επώνυμο, όπως συμβαίνει συνήθως στις περιπτώσεις αυτές και μένει με το πατριδωνυμικό Καντιώτης. Από το 18ο αι. μάλιστα αναφέρονται τα παρωνύμια της οικογενείας Ματονές και Περκές, που χαρακτηρίζουν για πολλά χρόνια κλάδους της οικογενείας Καντιώτη των Κυθήρων.10 Αργότερα, τον 20ό αι., εμφανίζεται και το Σγαρδέλης, ως παρωνύμιο του ενός κλάδου.

Σήμερα στα Κύθηρα υπάρχει μία οικογένεια με το επώνυμο, ενώ και στην Αθήνα αναφέρονται οικογένειες από δύο κλάδους, που διατηρούν δεσμούς και περιουσίες στο νησί.

Σημειώσεις

1.. Κρητικά επώνυμα, σελ. 150, όπου και πολλές αναφορές στο επώνυμο από την Κρήτη και αλλού.

2. Τα εθνικά ονόματα, σελ. 150.
3. Βενετοκρατούμενες ελληνικές χώρες, σελ. 127.
4. Άρθρο στο περιοδ. ΕΝΑ, τ. 19, Ιανουάριος 1994.
5. Ντ. Κονόμος, Κρητικοί στη Zάκυνθο, Aθήνα 1970, σελ. 28.
6. Δικ. Βαγιακάκος, Οι Μανιάται της Κορσικής. Τα ληξιαρχικά βιβλία των θανάτων, Λακωνικαί Σπουδαί 6 (1982), σελ. 7 (1983) (πολλές αναφορές).

7. Κ. Σιμόπουλος, Ξένοι ταξιδιώτες στην Eλλάδα, Α΄, σελ. 696.
8. Απογραφές Kυθήρων, Α 191, Α 22.
9. Ό.π., Α 15, Α 144, Β 149, Β 700, Β 1251, Γ 40.
10. Ό.π., Η 253, Η 252.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.