Το επώνυμο “Καβιέρης”

Το Καβιέρης είναι ένα από τα πιο σπάνια επώνυμα των Κυθήρων, το οποίο προέρχεται από παρωνύμιο. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία το επώνυμο δεν ανιχνεύεται σε άλλη περιοχή της Ελλάδος. Ακόμα και η ετυμολογική του προσέγγιση είναι άγνωστη, και δεν υπάρχει σαφής εξήγηση για τη σημασία του. Μια προσέγγιση στην ετυμολογία του επωνύμου είναι η προέλευσή του από το cavo (κάπο=αρχηγός)1 με την ιταλική κατάληξη –ieri, συνηθισμένη κατάληξη ιταλικών επωνύμων (πρβλ Alfieri-Αλφιέρης, Barberi=Μπαρμπέρης και Βαρβέρης κ.ά.). Το κάβος είναι γνωστό παρωνύμιο στα Κύθηρα (κλάδου της οικογενείας Τριφύλλη), ενώ δημιουργεί και το γνωστό μανιάτικο επώνυμο Καβάκος, το οποίο αναφέρεται και σε κυθηραϊκή οικογένεια ως παρωνύμιο με προέλευση το Κάβος. Οι κάβοι στα Κύθηρα ήταν αρχηγοί ομάδων πολιτοφυλακής και αναφέρεται ότι το 17ο αι. υπήρχαν τέσσερις τέτοιες ομάδες (σκάντρες).2 Για το λόγο αυτό το κάβος είναι συνηθισμένο να ακολουθεί τα επώνυμα αντίστοιχων αξιωματούχων, έχουμε δε παραδείγματα και από τα Λογοθετιάνικα.3 Δεν αποκλείεται, λοιπόν, το Καβιέρης να αποτελεί παράγωγο του κάβος με ένα ιδιότυπο υποκορισμό.

Αρχικά το Καβιέρης εμφανίζεται ως παρωνύμιο κλάδου της οικογένειας Χριστόφορου των Λογοθετιανίκων από τα τέλη του 17ου αι., καθώς αναφέρεται σε ενοριακό έγγραφο της Παναγίας στα Πρινάδικα, το 1695, ένας Γιάννης Χριστόφορος-Καβιέρης. Το 1718 στους Τρεις Ιεράρχες, στα Χριστοφοριάνικα, αναφέρεται ένας Δημήτρης Χριστόφορος–Καβιέρης.4 Στις ενετικές απογραφές της εποχής, στην ενορία της Παναγίας στα Λογοθετιάνικα, αναφέρεται το 1721 ένας Jani Caugeri de Giorgi.5 Το 1724 εντοπίζεται στην ίδια ενορία η Frosini moglie (σύζυγος) di Giorgi Cavieri.6 Η διαπίστωση για δύο διαφορετικές γραφές του επωνύμου δείχνει μάλλον προβληματισμό των απογραφέων για τη σωστή απόδοσή του, κάτι όχι ασυνήθιστο με τα επώνυμα και τα παρωνύμια της εποχής, που αλλιώς τα πρόφεραν στις καθημερινές συναλλαγές κι αλλιώς τα έγραφαν στην ιταλική, που ήταν η επίσημη γλώσσα των απογραφών. Ο συσχετισμός του επωνύμου Καβιέρης με το Χριστόφορος φαίνεται και στην απογραφή του 1753, οπότε ανιχνεύεται ένας Anagnosti Cristoforo di Dimitri Cavieri7 κι ένας Giorgi Cristoforo di Janni Cavieri.8 Στις απογραφές του 1760 και 1772 τα άτομα της ίδιας οικογενείας απογράφονται με το επώνυμο Χριστόφορος, ενώ το 1788, στην ενορία πλέον των Τριών Ιεραρχών, του συνοικισμού Χριστοφοριάνικα, επανεμφανίζεται το επώνυμο Καβιέρης9 στους κλάδους των ίδιων οικογενειών, μαζί με Χριστόφορους, ώστε να μην μένει καμία αμφιβολία για το συσχετισμό τους.

Το επώνυμο εξακολουθεί10 να ανιχνεύεται στην περιοχή Λογοθετιανίκων και Ποταμού μέχρι τα τέλη του 20ού αι., οπότε εκλείπει οριστικά από τα Κύθηρα. Εξακολουθεί να διατηρείται στην κυθηραϊκή διασπορά της Αθήνας και του Πειραιά, καθώς και στην αντίστοιχη της Αυστραλίας, ποτέ όμως δεν είχε ιδιαίτερη εξάπλωση.

Σημειώσεις.

1. Εμμ. Κασιμάτης, σελ. 449.
2. Ψαρράς, Πείνα στα Kύθηρα, σελ. 72.
3. Αναφέρουμε μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις από τις τοπικές πηγές: Ο Παύλος Λεμπείδις Γρηζότης, κάβος των αρκομπουζιέρων (Δρακάκης, ό.π., σελ. 135). Το 1753 αναφέρεται ο Logotheti Todorin cavo του π. Μηνά (Απογραφές Kυθήρων, Γ΄ 1086)  και το 1666 αναφέρονται οι περιπτώσεις, «εγο καβός Λογοθέτης έβαλα κε γράψανε»: «εγό κάβος Λουρντος με τη σκάτρα μου ζητούμε ελευμοσήνη» και «εγό Κοστίς Καριδής καβός…»· Ψαρράς, ό.π., σελ. 72 και 78.

4. Ι.Α.Κ. Ανέκδοτα Ενοριακά έγγραφα.
5. Απογραφές Kυθήρων, Α΄, σελ. 104 (Α΄940).
6. Ό.π., Α΄, σελ. 192 (Β΄958).
7. Ό.π., Α΄, σελ. 323 (Γ΄1161).
8. Ό.π., Α΄, σελ. 323 (Γ΄1160).
9. Το 1788 απογράφεται η Miglia θυγ. του π. Giorgi Cavieri· ό.π., Β΄, σελ. 583 (Η΄ 1997).
10. Ο Παν. Καβιέρης περιλαμβάνεται μεταξύ των συνδρομητών της Ακολουθίας της Μυρτιδιωτίσσης το 1903, (σελ. 106).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.