Το επώνυμο “Τσιγγούνης”

Ελάχιστα διαδεδομένο επώνυμο στα Κύθηρα.

Ετυμολογικά προέρχεται από την τουρκική λέξη cingene (=τσιγγάνος, γύφτος),1 και σημαίνει βέβαια το φιλάργυρο. Η λέξη έχει επικρατήσει και στην ελληνική γλώσσα για την απόδοση της έννοιας του φιλάργυρου.

Στα Κύθηρα το επώνυμο εμφανίζεται το 1784, όταν, μετά την επανάσταση των Ορλώφ στην Πελοπόννησο, μεγάλες ομάδες πληθυσμού μετακινούνται στα Κύθηρα, αλλά και στη Ν. Ρωσία και την Ιταλία, έπειτα από τους διωγμούς που υφίστανται από τους Αλβανούς, τους οποίους έστειλαν οι Τούρκοι στην περιοχή.2 Στα Κύθηρα φθάνουν μερικές οικογένειες με το επώνυμο αυτό και εγκαθίστανται στον Ποταμό, τα Λογοθετιάνικα και το Μυλοπόταμο. Ένας από αυτούς απογράφεται ως Giannachi Lirioti Zinguni,3 καταγόμενος από τα Λιρά της Λακωνικής, και ένας άλλος Dimitri Cinguni Lirioto.4 Υπάρχει και μία αναφορά για έναν Panagioti Ciguni Caligher,5 δεν πρέπει όμως να έχει σχέση με το κυθηραϊκό επώνυμο Καλλίγερος, αλλά μάλλον με το επαγγελματικό caligher(=ο υποδηματοποιός).6 Οι δύο-τρεις οικογένειες που ήρθαν αρχικά έμειναν στο νησί και από αυτές κατάγονται οι σημερινές κυθηραϊκές οικογένειες με το επώνυμο αυτό, που κατάγονται όλες από την περιοχή του Ποταμού. Το 19ο αι. το επώνυμο, εκτός από τα Κύθηρα, ανιχνεύεται και στη Γαλλία. Στη Μονμάρτη εργάζεται ως υποδηματοποιός ένας Τσιγγούνης από τα Κύθηρα την εποχή αυτή.7 Την ίδια εποχή στον Πειραιά αναφέρεται ο γνωστός μαιευτήρας-γυναικολόγος, Β. Τσιγγούνης.8

Το επώνυμο σήμερα δεν υπάρχει στα Κύθηρα, υπάρχουν όμως οικογένειες στην Αθήνα με περιουσίες και δεσμούς με το νησί από δύο διαφορετικούς κλάδους. Ο ένας κλάδος έχει περιουσιακά στοιχεία στο Λειβάδι και ο άλλος στον Ποταμό. Από τον τελευταίο ένας απόγονός του στην Αθήνα έχει μετατρέψει το επώνυμο σε Βασιλείου τα πολύ πρόσφατα χρόνια.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Πάπυρος-Λαρούς- Μπριτάνικα, 58, σελ. 466.

2. Πρόσφυγες, σελ. 83, 89, 94.

3. Απογραφές Kυθήρων, Η 1905.

4. Ό.π., Η 1975.
5. Ό.π., Η 1482.
6. Βλ. επώνυμο Καλλίγερος.
7. Kυθηραϊκή Eπετηρίς, Β΄, σελ. 71. Επισημαίνεται το επάγγελμα αυτού του Τσιγγούνη σε συνδυασμό με έναν από τους πρώτους που έφθασαν στα Κύθηρα (βλ. σημ. 3).

8. Ό.π., Α΄, σελ. 127.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.