ΤΟ ΕΠΩΝΥΜΟ ΣΟΦΙΟΣ

Αρκετά διαδεδομένο επώνυμο στο βόρειο τμήμα των Κυθήρων.

Το Σοφίος είναι επώνυμο που προέρχεται μάλλον από το βαφτιστικό Σοφίος (αρσενικό της Σοφίας), που ως βαφτιστικό είναι συνηθισμένο στα Κύθηρα από το 16ο αι. έως σήμερα. Στο γενεαλογικό δένδρο της οικογενείας Κασιμάτη αναφέρεται ένας Soffio Masarachi.1 (Το Μαζαράκης είναι γνωστό από το 16ο αι. παρωνύμιο κλάδου της οικογενείας Κασιμάτη).2 Επειδή στα Λογοθετιάνικα, απ’ όπου ξεκίνησε το επώνυμο Σοφίος, ως παρωνύμιο κλάδου της οικογενείας Λογοθέτη, είναι συνηθισμένα τα μητρωνυμικά παρωνύμια, κάτι που συμβαίνει και στο υπόλοιπο νησί,3 δεν αποκλείεται το Σοφίος να μην προέρχεται από το αρσενικό βαφτιστικό Σοφίος, αλλά να είναι μητρωνυμικό και να προέρχεται από το θηλυκό βαφτιστικό Σοφία.

Το επώνυμο πρέπει να εμφανίζεται στο τέλος του 17ου αι., αφού στις αρχές του 18ου βρίσκονται ήδη άτομα με αυτό. Το 1721 αναφέρεται ο Dimitri Sofio q. Giorgi στα Λογοθετιάνικα.4 Δεν πρέπει να αποκλεισθεί και παλαιότερη παρουσία, καθώς, σε συμβόλαια του 16ου αι., αναφέρεται ένας Γεώργης Σοφός5 (αλλού ο ίδιος αναφέρεται Σοφιανός και το Σοφιανός είναι γνωστό παλαιό επώνυμο στα Κύθηρα, το Σοφός όμως είναι άγνωστο).

Στις απογραφές του 18ου αι. το Σοφίος εμφανίζεται από το 1721, στην απογραφή όμως του 1753 συσχετίζεται με ασφάλεια με το Λογοθέτης, με την αναφορά του Georgi Logotheti di Mina Sofio και αργότερα (1770) Giorgi Logotheti Sofio q. Mina.6 Είναι γνωστή η συνήθεια στα Λογοθετιάνικα να μετατρέπονται τα παρωνύμια σε επώνυμα, ενώ η χρήση παρωνυμίων γενικεύεται το 18ο αι. λόγω της ταυτόχρονης εμφάνισης πολλών οικογενειών με το ίδιο ονοματεπώνυμο και της συνακόλουθης σύγχυσης. Και στο επώνυμο Σοφίος το βαφτιστικό Μηνάς είναι χαρακτηριστικό, καθώς αυτό είναι το βασικό βαφτιστικό της οικογενείας Λογοθέτη και η παρουσία του σ’ όλους τους κλάδους της είναι συχνότατη.

Το επώνυμο συνεχίζει την αυτόνομη παρουσία του στα Κύθηρα και το 19ο αι., και εμφανίζεται αργότερα και στη διασπορά. Στη Μ. Ασία αναφέρεται το 1858 ο Γεώργ. Παν. Σοφίος, στο Αϊβαλί.7 Αργότερα το επώνυμο αναφέρεται και στη διασπορά των ΗΠΑ και της Αυστραλίας, όπου υπάρχει μέχρι σήμερα. Το ίδιο συμβαίνει και στη διασπορά των Αθηνών, όπου υπάρχουν πολλές οικογένειες με το επώνυμο αυτό και κυθηραϊκή καταγωγή, αν και δεν έχει αναφερθεί το ίδιο επώνυμο από άλλες περιοχές της Ελλάδος.

Στα Κύθηρα σήμερα το επώνυμο υπάρχει στα Λογοθετιάνικα, τον Ποταμό και την Αγία Πελαγία.

Σημειώσεις.

1. Κυθηραϊκά Μελετήματα, σελ. 67.
2. Βλ. επώνυμο Μαζαράκης.
3. Πρβλ. Αρχοντούλης στα Λογοθετιάνικα (από το Αρχόντω, Αρχοντούλα), Τσιτσίλιας στα Αρωνιάδικα (από το Καικιλία), Αθούσης στα Βιαράδικα (από το Ανθή, Ανθούσα), αλλά και τα σημερινά παρωνύμια Διάνος (από το Διάνα) και Μαρίνης (από το Μαρίνα) στο Στραπόδι.
4. Απογραφές Kυθήρων, Α 889.
5. Εμμ. Κασιμάτης, σελ. 148 και 401. Ο ίδιος ευρετηριάζεται ως Σοφός, στα σχετικά συμβόλαια όμως εμφανίζεται ως Σοφιανός! (σελ. 174, 236).
6. Απογραφές Kυθήρων, Γ 1109, Ε 1425.
7. Kυθηραϊκή παροικία, σελ. 371.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.