Advertisement
Σπανιότατο κυθηραϊκό επώνυμο, που δεν αναφέρεται πλέον στο νησί, έχει όμως ενδιαφέρουσα πορεία στην οποία εναλλάσσονται ο μύθος και η πραγματικότητα.
Η ετυμολογική προέλευση του επωνύμου είναι άγνωστη. Έχει προταθεί η προέλευση από το ενετικό Zeggio (αυτό από το βαφτιστικό Egidio ή Ziglio),1 όμως το Τζέτζος ή Τζέτζης, όπως είναι επίσης γνωστό, είναι παλαιό βυζαντινό επώνυμο, γνωστό από το 12ο αι. οπότε η ερμηνεία αυτή είναι σχετικά επισφαλής. Το 12ο αι. είναι γνωστοί δύο βυζαντινοί λόγιοι με το επώνυμο αυτό. Οι αδελφοί Ιωάννης Τζέτζης (1110-1180), ο οποίος κάνει σχόλια στον Ησίοδο και γράφει πολλά έργα θεωρούμενος πολυμαθής,2 και ο πρεσβύτερος αδελφός του Ισαάκιος Τζέτζης, λόγιος και αυτός. Λέγεται ότι η οικογένεια Τζέτζου, μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους κατέφυγε στη Μονεμβασία και από εκεί στα Κύθηρα, όπου το 1565 τα περισσότερα μέλη της συλλαμβάνονται σε πειρατική επιδρομή και πωλούνται σκλάβοι στην Τύνιδα.3 Παρά το γεγονός ότι οι τελευταίες αυτές πληροφορίες περιέχονται σε ιστορικό μυθιστόρημα για τα Κύθηρα θεωρείται ότι περιέχουν πολλά αξιόπιστα στοιχεία, τα οποία όμως δεν είναι δυνατόν να διασταυρωθούν, καθώς δεν αναφέρονται οι πηγές. Το παράδοξο με το επώνυμο αυτό είναι ότι δεν ανιχνεύεται στις πηγές στα Κύθηρα μέχρι το 19ο αι., οπότε αναφέρεται στη διασπορά της Σμύρνης. Αυτό είναι δυνατόν να θεωρηθεί ως ένδειξη αξιοπιστίας των οικογενειακών παραδόσεων για αιχμαλωσία, αφού είναι ιστορικά γνωστό ότι πολλές περιπτώσεις κυθηρίωνσκλάβων των πειρατών αντιμετωπίζονταν από τους Κυθηρίους της Σμύρνης, οι οποίοι είχαν ιδρύσει και ταμείο για την εξαγορά τους.4 Πριν αναφερθούν οι περιπτώσεις της Σμύρνης πάντως πρέπει να αναφερθεί μια περίπτωση στη Βενετία. Ο Γεώργιος Τζέτζοςαναφέρεται ως εφημέριος του ναού του Αγίου Γεωργίου (1836, 1840, 1846), χωρίς να είναι γνωστή η καταγωγή του.5 Το βασικό όμως βαφτιστικό των κυθηρίων Τζέτζωνείναι το Γεώργιος, οπότε να μην αποκλείεται η κυθηραϊκή του καταγωγή. Ακόμη το επώνυμο αναφέρεται στην Κρήτη (Χανιά και Ρέθυμνο), χωρίς άλλες λεπτομέρειες για το χρόνο της εμφάνισής του εκεί.6 Στο τέλος του 19ου αι. και στις αρχές του 20ού αναφέρονται στη Σμύρνη ο Θ. Τζέτζος, μέλος στο Δ.Σ. της Κυθηραϊκής Αδελφότητος Σμύρνης7 και ο Εμμ. Περ. Τζέτζος, κυθήριος οινοπνευματοποιός στον Φραγκομαχαλά.8 Στα Κύθηρα κατά την ίδια εποχή είναι βέβαιο ότι υπάρχει το επώνυμο, αφού στην Ακολουθία της Μυρτιδιωτίσσης αναφέρεται ως συνδρομητής ο Θ. Ντζέντζος.9 Μέσα στο 19ο αι., αλλά χωρίς αναφορά σε χρόνο, υπάρχει και μετακίνηση Τζέτζων από τα Κύθηρα στη νότια Πελοπόννησο. Οι αναφερόμενες εκεί παρουσίες, ειδικά στην περιοχή Φαρακλό, όπου υπάρχουν και σήμερα οικογένειες Τζέτζων, προέρχονται από μετακινήσεις Κυθηρίων, όπως είναι γνωστό στις οικογένειες αυτές από τις οικογενειακές τους παραδόσεις. Μεταξύ αυτών πρέπει να είναι και ο πρώτος συμβολαιογράφος στα Βάτικα Γεώργιος Πολυχρ. Τζέτζος (1844-1847).10 Πάντως υπάρχουν και περιπτώσεις στα Κύθηρα Τζέτζων που αναφέρεται ότι έρχονται από την Πελοπόννησο (σε ληξιαρχικά έγγραφα αναφέρονται Τζέτζοι Βατικιώτες). Ίσως να πρόκειται για μία από τις πολλές περιπτώσεις με αμφίδρομες κινήσεις οικογενειών από και προς την Πελοπόννησο και τα Κύθηρα.
Advertisement
Εκτός από τα Βάτικα αναφέρονται οικογένειες Τζέτζουκαι στην Αθήνα με καταγωγή από τα Κύθηρα ή τα Βάτικα. Στα Κύθηρα δεν υπάρχει πλέον το επώνυμο. Από την κυθηραϊκή διασπορά αναφέρονται Τζέτζοι στην Αίγυπτο (και από εκεί πιθανόν στη Νότιο Αφρική), τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Στην τελευταία υπάρχουν ακόμη οικογένειες κυθηραϊκής καταγωγής με το επώνυμο. Οικογένειες Τζέτζου υπάρχουν και στην Κρήτη σήμερα (Ρέθυμνο και Χανιά), χωρίς να είναι γνωστό αν υπάρχει σχέση με τις οικογένειες από τα Κύθηρα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Κρητικά επώνυμα, σελ. 361.
2. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Εκδ. Αθηνών, Θ΄, σελ. 352 και Νέος Ελληνομνήμων, 25 Ακόμη αναφέρονται «οι δύο Τζέτζαι» επί Μανουήλ Κομνηνού· βλ. σχετικά Π. Καλλιγάς, Λασκαρίδαι–Παλαιολόγοι, σελ. 147.
3. Ιω. Πρινέας-Λόλης, Ευγενείς και Ποπολάροι, εφημ. KυθηραϊκήΔράσις, φ. 188/5.3.1956, σελ. 1 και 3.
4. Kυθηραϊκή παροικία, σελ. 366.
5. Ιω. Βελούδος, Ελλήνων Ορθοδόξων αποικία εν Bενετία. Iστορικόν υπόμνημα 1893.
6. Kρητικά επώνυμα, ό.π., σελ. 361.
7. Kυθηραϊκή Eπετηρίς, Β΄, σελ. 38.
8. Kυθηραϊκή παροικία, σελ. 382.
9. Ακολουθία Mυρτιδιωτίσσης, σελ. 104.
10. Για τις οικογένειες Τζέτζου στα Βάτικα, βλ. Τζ. Ανωμήτρης, Ο Μαγγελάνος του Φαρακλού, εφημ. Bάτικα, φ. 133/ 1996, σελ. 6. Επίσης, φ. 157, Μάρτιος 1998, σελ. 8 και ο ίδιος, Con BastimentiMercantili (Με τα εμπορικά καράβια), εφημ. Bάτικα, φ. 168/29.2.2001, σελ. 4. Δεν αναφέρεται σε καμία περίπτωση η κυθηραϊκή καταγωγή των Τζέτζων στα άρθρα αυτά.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία ΚυθηραϊκώνΜελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από: KytherianAssociation of Australia, Kyhterian World HeritageFund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητονότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.
Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκάβιβλιοπωλεία.
Kythira Online
