Το φτωχό χωριατόπαιδο που έγινε ένας από τους πιο ισχυρούς και τρομακτικούς ανθρώπους στον κόσμο

Αυτές τις μέρες σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης εκδικάζεται μία υπόθεση που θα την αδικούσε κανείς αν την έλεγε απλά «πολύκροτη». Είναι μία από αυτές τις μεγάλες δίκες που βλέπουμε μια φορά στα δέκα ή είκοσι χρόνια. Και στο εδώλιο του κατηγορουμένου βρίσκεται ένας άνθρωπος που έγινε θρύλος, κυρίως για τους λάθος λόγους: Ο Χοακίν Αρτσιβάλδο Γκουζμάν Λοέρα.  Ίσως να τον ξέρετε με το διάσημο παρατσούκλι του: Ελ Τσάπο, που στα ισπανικά σημαίνει «ο Κοντός».

Και μπορεί οι καλοί να είναι τα πρότυπά μας για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, αλλά -πώς να το κάνουμε;- οι κακοί, σαν τον Ελ Τσάπο, έχουν πάντα πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες. Και αυτή είναι η δική του.

Ένα φτωχό χωριατόπαιδο

Ο Χοακίν Γκουζμάν Λοέρα γεννήθηκε ανήμερα των Χριστουγέννων το 1954, ή στις 4 Απριλίου του 1957 (κανείς δεν είναι σίγουρος ποιο από τα δύο ισχύει, αν ισχύει κάποιο από τα δύο) στη Λα Τούνα της Σιναλόα, στο βορειοδυτικό Μεξικό. Για τα παιδικά του χρόνια γνωρίζουμε λίγα πράγματα, όπως ότι παράτησε το σχολείο στην Γ’ Δημοτικού και ότι βοηθούσε τον πατέρα του, Χουάν, σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες.

Ο Ελ Τσάπο, που πήρε το παρατσούκλι αυτό στην εφηβεία του (με ύψος 1,68 μ.), σύντομα κατάλαβε ότι το μόνο που μπορούσε να κάνει σε εκείνο το μέρος για να βγάλει λεφτά ήταν να ασχοληθεί με την καλλιέργεια ναρκωτικών, καθώς στην περιοχή ευδοκιμούσαν οι παπαρούνες από τις οποίες παράγεται το όπιο, καθώς και η μαριχουάνα. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος: «Σε αυτήν την περιοχή, έως και σήμερα, δεν υπάρχουν ευκαιρίες απασχόλησης. Ο μόνος τρόπος να αποκτήσεις λεφτά για να αγοράσεις φαγητό, να επιβιώσεις, είναι να καλλιεργείς παπαρούνες, μαριχουάνα, και σε αυτήν την ηλικία [15 ετών] άρχισα να τα καλλιεργώ και να τα πουλάω».

Όμως ο Γκουζμάν δε θα έμενε πολύ σε αυτό το αδιέξοδο μονοπάτι καριέρας. Λίγα χρόνια αργότερα έφυγε από την επαρχία Μπαντιραγκουάτο και εντάχθηκε στο διαβόητο καρτέλ της Γουαδαλαχάρα, αρχικά ως «βαποράκι», και έπειτα από διάφορα πόστα, ανεβαίνοντας ταχύτατα στην ιεραρχία, εν μέρει λόγω της φήμης που τον ακολουθούσε για τις βίαιες μεθόδους του: σκότωνε χωρίς δεύτερη σκέψη με μία σφαίρα στο κεφάλι όποιον δε συνεργαζόταν μαζί του ή προσπαθούσε να του τη φέρει.

Το 1989, όταν μία σειρά από γεγονότα οδήγησαν σε ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό κατά των μεξικάνικων καρτέλ, ο φυλακισμένος ηγέτης του καρτέλ της Γουαδαλαχάρα, Φελίξ Γκαγιάρδο, συμφώνησε μαζί με τα ηγετικά στελέχη του στο «σπάσιμο» του καρτέλ σε μικρότερα. Ο Γκουζμάν ανέλαβε την ηγεσία του καρτέλ της Σιναλόα, όπου έμελλε να μεγαλουργήσει.

Ο σκληρός Ελ Τσάπο

Σύμφωνα με τη δικογραφία, ο «Ελ Τσάπο» κατάφερε να εξελίξει το καρτέλ Σιναλόα στη «μεγαλύτερη οργάνωση διακίνησης ναρκωτικών στον κόσμο», η οποία διαθέτει χιλιάδες μέλη σε πέντε ηπείρους και παρασκευάζει και διακινεί αμέτρητους τόνους ηρωίνης, μεθαμφεταμινών και μαριχουάνας ανά τον κόσμο, αποκομίζοντας κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μία αμφιλεγόμενη συνέντευξή του στον ηθοποιό Σον Πεν το 2015 για λογαριασμό του περιοδικού Rolling Stone, ο Ελ Τσάπο είχε πει μεταξύ άλλων: «Παρέχω περισσότερη ηρωίνη, μεθαμφεταμίνες, κοκαΐνη και μαριχουάνα από οποιονδήποτε άλλο στον κόσμο. Έχω έναν στόλο από υποβρύχια, αεροπλάνα, φορτηγά και πλοία».

Η κυβέρνηση του Μεξικού εκτιμά πως ο Γκουζμάν ελέγχει μία αυτοκρατορία της οποίας η αξία ανέρχεται στα 14 δισεκατομμύρια δολάρια. Βρίσκεται τακτικά σε λίστες με τους πιο ισχυρούς ανθρώπους του κόσμου, ενώ κατά το παρελθόν το περιοδικό Forbes τον είχε εντάξει στους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, υπολογίζοντας την προσωπική του περιουσία στο 1 δισ. δολάρια.

Φυσικά, δεν έφτασε ως εκεί με τον σταυρό στο χέρι. Ο Γκουζμάν και οι συνεργάτες του στο καρτέλ της Σιναλόα φέρονται να είχαν προσλάβει εκτελεστές, τους λεγόμενους «Sicario», οι οποίοι πραγματοποίησαν για λογαριασμό τους εκατοντάδες φόνους, επιθέσεις, απαγωγές και βασανιστήρια – όλα για να διασφαλίσει ο «Ελ Τσάπο» την κυριαρχία του και να επεκτείνει την επιρροή του σε έναν ανελέητο πόλεμο με τα αντίπαλα καρτέλ ναρκωτικών.

Υπάρχει μάλιστα και μία μαρτυρία που περιλαμβάνεται στη δικογραφία για μία ανάκριση που φέρεται να έκανε ο Γκουζμάν σε μέλη ενός αντίπαλου καρτέλ: Μετά το δείπνο, «έβαλε να τους χτυπήσουν και μετά τους πυροβόλησε ο ίδιος και τος δύο στο κεφάλι με ένα μακρύκανο όπλο. Ο κατηγορούμενος έπειτα διέταξε τους εργάτες του να σκάψουν μία τρύπα στο έδαφος, να ανάψουν μία φωτιά μέσα στην τρύπα και να πετάξουν τα πτώματα μέσα στην τρύπα για να καούν και στη συνέχεια να ταφούν».

Ένας άλλος μάρτυρας περιέγραψε στο δικαστήριο τον Γκουζμάν ως έναν θερμοκέφαλο λάτρη των όπλων που είχε ένα πιστόλι με λαβή επικαλυμμένη από διαμάντια και με τα αρχικά του χαραγμένα, και που κάποτε χαλάρωνε ρίχνοντας με μπαζούκα σε πεδίο βολής. Διηγήθηκε μάλιστα ένα περιστατικό όπου ο Ελ Τσάπο φέρεται να διέταξε τη δολοφονία ενός άνδρα επειδή αρνήθηκε να κάνει χειραψία μαζί του.

Πάντως, σε εκείνη την πολυσυζητημένη συνέντευξη στον Σον Πεν, ο Γκουζμάν είχε αρνηθεί ότι είναι βίαιος άνθρωπος, υποστηρίζοντας: «Κοιτάξτε, το μόνο που κάνω είναι να προστατεύω τον εαυτό μου, τίποτα παραπάνω. Αλλά να ξεκινάω εγώ φασαρίες; Ποτέ».

Επίσης, ο Ελ Τσάπο ξόδευε συχνά χρήματα παρέχοντας υπηρεσίες στους φτωχούς, ώστε να εξασφαλίσει την αφοσίωσή τους σε αυτόν. Όπως είχε πει παλαιότερα ένας πρώην πρέσβης του Μεξικού: «Χρηματοδοτείς τα πάντα: βαφτίσεις, υποδομές… Είσαι ο Άη Βασίλης. Και όλοι αγαπούν τον Άη Βασίλη».

Οι θεαματικές αποδράσεις

Όμως ο θρύλος του Ελ Τσάπο δεν χτίστηκε τόσο από τη συμπεριφορά του, όσο από τις επικές του αποδράσεις.

Ο Γκουζμάν συνελήφθη για πρώτη φορά το 1993 στη Γουατεμάλα, εκδόθηκε στο Μεξικό και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 20 ετών και 9 μηνών για διακίνηση ναρκωτικών, συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση και δωροδοκίες. Αργότερα καταδικάστηκε επίσης για παράνομη οπλοχρησία και για τη δολοφονία ενός καρδιναλίου, αν και για την τελευταία αυτή κατηγορία τελικά αθωώθηκε.

Στη φυλακή ο Γκουζμάν συνέχισε ουσιαστικά να διευθύνει το καρτέλ της Σιναλόα μαζί με τον αδελφό του, Αρτούρο. Συνεργάτες του έφερναν στη φυλακή βαλίτσες γεμάτες χρήματα και κοκαΐνη, αλλά και γυναίκες, για να δωροδοκεί τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και να μπορεί να ζει σαν… βασιλιάς, μετατρέποντας τη φυλακή σε πεντάστερο ξενοδοχείο και τους σωφρονιστικούς σε υπηρέτες του. Χάρη σε αυτήν την επιρροή που είχε πάνω σε όλους κατάφερε το 2001 να αποδράσει εντυπωσιακά, καθώς ο θρύλος τον θέλει να βγήκε από τις φυλακές κρυμμένος μέσα σε ένα καλάθι με άπλυτα. Εκτιμάται ότι η απόδραση του στοίχισε έως και 2,5 εκατομμύρια δολάρια, ενώ πάνω από 70 εργαζόμενοι στη φυλακή φέρονται να ενεπλάκησαν σε αυτήν, μεταξύ αυτών και ο διευθυντής της.

Παρότι καταζητούμενος, ο Γκουζμάν παρέμεινε ασύλληπτος για 13 ολόκληρα χρόνια, προτού συλληφθεί μετά από μεγάλη κοινή επιχείρηση από της μεξικανικές και αμερικανικές αρχές, σε ένα ξενοδοχείο στο Μαζατλάν. Για μία ακόμα φορά φυλακίστηκε, αυτή τη φορά με αυστηρότερους όρους: Απομονωμένος για 23 ώρες κάθε μέρα, χωρίς παράθυρο και χωρίς επαφή με άλλους κρατουμένους.

Όμως και πάλι τα κατάφερε: το βράδυ της 11ης Ιουλίου 2015 μπήκε στο ντους, το μοναδικό μέρος του κελιού του που δεν «έπιαναν» οι κάμερες. Μετά από 25 λεπτά που δεν είχε δώσει σημεία ζωής, οι φύλακες μπήκαν στο κελί του και διαπίστωσαν πως δεν ήταν εκεί. Είχε αποδράσει μέσω ενός τούνελ που ξεκινούσε από το ντους του κελιού και οδηγούσε έξω από τη φυλακή. Η επιχείρηση αυτή ήταν ακόμα πιο ακριβή για τον Γκουζμάν, καθώς εκτιμάται ότι του στοίχισε περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια.

Αυτή τη φορά, όμως, δεν έμεινε για πολύ ελεύθερος. Συνελήφθη ξανά στην πόλη Λος Μότσις, μετά από μία αιματηρή ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ μελών καρτέλ και Μεξικανών πεζοναυτών.

Η δίκη

Αυτή τη φορά οι ΗΠΑ επέμειναν να εκδοθεί ο «Ελ Τσάπο» για να δικαστεί εκεί, καθώς πλέον δεν υπήρχε καμία εμπιστοσύνη στις μεξικανικές αρχές. Πλέον, ο 61χρονος Γκουζμάν δικάζεται για 17 κατηγορίες που περιλαμβάνουν διακίνηση ναρκωτικών, συνωμοσία για φόνο και ξέπλυμα χρήματος και εκτείνονται σε βάθος 25ετίας.

Η δίκη αναμένεται να κρατήσει αρκετούς μήνες, και αυτή τη φορά ο «κοντός» δύσκολα θα μπορέσει να γλιτώσει, έστω κι αν δηλώνει αθώος σε όλες τις κατηγορίες. Θεωρείται άλλωστε υπεύθυνος για χιλιάδες θανάτους, χωρίς καν να υπολογίσουμε σε αυτούς όσους πέθαναν από τη χρήση των ναρκωτικών που διακινούσε και διακινεί το καρτέλ του…