Το ημιτελές «θαύμα» του ελληνικού χωριού που παραλίγο να γίνει παγκόσμιο πρότυπο ευημερίας

Πόσες και πόσες ιστορίες έχουμε ακούσει και διαβάσει για ανθρώπους που είχαν ένα όραμα το οποίο κατάφεραν, στην Ελλάδα των δεκάδων προβληματικών αντιλήψεων και καταστάσεων, να του δώσουν σάρκα και οστά και να το κάνουν να λειτουργήσει στην πραγματική καθημερινή ζωή.

Αποστολή του newsbeast.gr στην Ανάβρα

Κόντρα σε δεδομένα που δεν προωθούν κανενός είδους πρωτοβουλία, υπήρξαν άνθρωποι που πολέμησαν με «δαίμονες» για να καταφέρουν να βελτιώσουν τη ζωή τη δική τους και των συνανθρώπων τους. Να γίνει κάτι τέτοιο όμως σε κλίμακα ενός ολόκληρου χωριού δεν είναι και τόσο συνηθισμένο.

Το ορεινό χωριό της Ανάβρας στη Μαγνησία για χρόνια ήταν μία φωτεινή κουκίδα στον ελλαδικό χάρτη. Πρότυπο ευημερίας, ανάπτυξης, ακόμα και αύξησης πληθυσμού. Όχι δεν είναι κάποιο ανέκδοτο για να ευλογήσουμε τα γένια κάποιου. Στην Ελλάδα του σήμερα, με τις έρευνες να διαδέχονται η μία την άλλη και οι οποίες δείχνουν ότι ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται, υπάρχει ένα μέρος στην Ελλάδα που κατάφερε να αυξήσει τους κατοίκους του και να τους κρατήσει εκεί.

Και γιατί λοιπόν μπαίνει αυτό το «παραλίγο» στην εξίσωση; Γιατί όπως θα διαπιστώσετε και από τα λεγόμενα του εμπνευστή του «χωριού θαύματος», πρώην κοινοτάρχη, Δημήτρη Τσουκαλά, η Ανάβρα είναι το μέρος όπου το θαύμα… δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Δεν έσβησε αλλά έμεινε στο παρά πέντε της τελειότητας.

Η Ανάβρα είναι χτισμένη στις δυτικές πλαγιές του όρου Όθρυος, σε υψόμετρο 925 μέτρων και απέχει 46 χλμ. από τη Λαμία και 36 χλμ. από την κοντινότερη μεγάλη πόλη, τον Αλμυρό. Δυσπρόσιτη περιοχή που αρκετά συχνά αποκλειόταν από τα χιόνια. Η εικόνα που αντικρύσαμε πηγαίνοντας προς την Ανάβρα επιβεβαίωσε αυτά που είχαμε διαβάσει αλλά και αυτά που έκαναν ΜΜΕ παγκοσμίου εμβέλειας να ασχοληθούν με την περίπτωση του χωριού.

Δρόμοι βελτιωμένοι και προσεγμένοι με σήμανση και προστατευτικά ασφαλείας, ένα αιολικό πάρκο να δεσπόζει πάνω στο βουνό και πολλά (μα πάρα πολλά) ζώα να βόσκουν ελεύθερα σε διάφορα σημεία της διαδρομής. Ανά αρκετά μέτρα και μία κτηνοτροφική μονάδα. Και μόλις φτάσαμε στο χωριό μετά από μία μικρή βόλτα διαπιστώνεις ότι δεν είναι ένα κλασικό παράδειγμα ορεινού χωριού επαρχίας. Ταμπέλα για δημοτικό πάρκινγκ και χώρο για παροχή ίντερνετ δεν το συναντάς πολύ συχνά. Εξαιρετική εσωτερική οδοποιία και προσεγμένα σπίτια.

Αυτή ωστόσο δεν ήταν η εικόνα που είχε η Ανάβρα μέχρι και τις αρχές του 1990. «Αρχικά το χωριό το έκαψαν οι Ιταλοί, μετά χτυπήθηκε από το σεισμό του 1956 αλλά το μεγάλο πλήγμα ήρθε το 1982 μετά τον μεγάλο σεισμό. Τότε οι κτηνοτρόφοι του χωριού, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία, αποφάσισαν να φέρουν τα ζώα τους μέσα στον ιστό του χωριού. Πάνω έμεναν αυτοί κάτω ήταν τα ζώα. Δεν υπήρχαν δρόμοι μέσα στο χωριό. Ζώα και άνθρωποι έπιναν νερό από τις ίδιες πηγές. Δεν υπήρχε πρόσβαση στο χωριό και στα σπίτια μας», μας λέει ο κ. Τσουκαλάς. Και συμπληρώνει «τότε αρχές του 90 αποφάσισα να έρθω και να κάνω κάτι για το χωριό από το οποίο κατάγομαι. Και δεν ήταν εύκολο καθώς με έβλεπαν σαν ξένο εδώ πέρα».

«Βγήκα κοινοτάρχης και η πρώτη τετραετία ήταν δύσκολη. Έκανα 13 λαϊκές συνελεύσεις για να εξηγήσω στους κατοίκους τι είμαι διατεθειμένος να κάνω», μας είπε ο κ. Τσουκαλάς.

Και μας εξήγησε ποιο ήταν αυτό το περίφημο μοντέλο ανάπτυξης το οποίο έφτασε σε σημείο να το παρουσιάζει στο Ευρωκοινοβούλιο και στην Κομισιόν:

«Το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήσαμε ήταν το εξής. Καταγράψαμε όλα τα προβλήματα του χωριού. Το μόνο θετικό ήταν η κτηνοτροφία. Αυτό μου έδωσε τη δυνατότητα να οργανώσω ένα πρότυπο κτηνοτροφικό χωριό. Παρουσίασα το σχέδιό μου αλλά ο πρώτος και απαράβατος όρος για να συνεχίσουμε ήταν να φύγουν τα ζώα από το χωριό. Επαναστάτησαν! Δεκατρείς συνελεύσεις μου πήρε για να τους πίσω. Και κάποιοι ξεκίνησαν και με ακολούθησαν. Φτιάξαμε πρότυπα κτηνοτροφικά πάρκα περιμετρικά του χωριού στα πρότυπα της ΕΕ. Στους 3 πρώτους τη μελέτη την έκάνε δωρεάν η γυναίκα μου. Εκμεταλλευτήκαμε μέχρι τελευταίο ευρώ από τις επιδοτήσεις που μας αναλογούσαν για ανάπτυξη. Και μέσα σε ένα χρόνο είδαν ότι δούλευαν περισσότερο και είχαν περισσότερο κέρδος. Τον δεύτερο χρόνο ήρθαν σχεδόν όλοι και θέλανε να φτιάξουν μονάδες», εξήγησε ο κ. Τσουκαλάς.

Και για να είμαστε ακριβείς οι κτηνοτρόφοι είδαν μέσα σε μία 4ετια-5ετια ακόμα και δεκαπλασιασμό των εσόδων τους. «Κάποιοι συμφώνησαν τα προϊόντα τους να μπουν στα βιολογικά. Αυτό σήμαινε πρόσθετες επιδοτήσεις. Σχεδόν όλο το ζωικό κεφάλαιο της Ανάβρας μέχρι το 1998 είχε ενταχθεί στα βιολογικά και αποτελούσαμε πιλότο ανάπτυξης κτηνοτροφίας», αναφέρει ο πρώην κοινοτάρχης του χωριού. «Το μέσο εισόδημα των κατοίκων είναι 50-70.000 ευρώ καθαρά. Μπορεί και να ήμασταν το πιο πλούσιο χωριό πανελλαδικά».

Η Ανάβρα παραμένει ακόμα και τώρα από τα λίγα μέρη στην Ελλάδα που παρουσίασε αύξηση πληθυσμού. «Με εξέλεξαν και δεύτερη φορά το 1998 και τότε ξεκίνησα το πλάνο για να σταματήσει η αφαίμαξη του πληθυσμού. Κάναμε επέκταση του οικισμού, έκοψα οικόπεδα δίνοντας στους ετεροδημότες τη δυνατότητα να έρθουν πίσω να το εκμεταλλευτούν δίνοντας ένα ποσό της τάξης 100 ευρώ το χρόνο. Έφευγαν για να σπουδάσουν ακόμα και εν μέσω κρίσης και επέστρεφαν πίσω. Από 300 οι μόνιμοι κάτοικοι έγιναν 500. είχαμε φτάσει σε σημείο 0% ανεργίας, 0% εγκληματικότητας και αύξηση πληθυσμού. Το πικ της ευρωστίας μας ήταν το 2008. Φτιάξαμε μέχρι και δημόσιο σφαγείο με βιολογικά πρότυπα».

Με το ζήτημα της διαβίωσης και της εργασίας να λύνεται η Ανάβρα έπρεπε να ασχοληθεί και με τα υπόλοιπα ζητήματα της καθημερινότητας, όπως η παιδεία, η υγεία και η ψυχαγωγία.

«Οι δάσκαλοι δεν ερχόντουσαν εύκολα στο χωριό λόγω απόστασης. Έτσι τους έβαλα σπίτι όπου έμεναν εντελώς δωρεάν. Γινόταν σκοτωμός μετά από αυτό για να έρθουν. Τα παιδιά ήθελαν και γυμναστήριο. Ήθελαν και γήπεδο και ομάδα. Τα φτιάξαμε όλα και με ολυμπιακές προδιαγραφές. Είχαμε μέχρι δικό μας αμαξοστάσιο με εκχιονιστικά μηχανήματα. Όσον αφορά την υγεία δεν είχαμε μόνιμο αγροτικό ιατρό. Πετύχαμε να έχουν κίνητρο οι γιατροί 75% επιπλέον μισθό για να έρθουν σε εμάς. Και στην αρχή μας είπαν “τρελούς” αλλά φτιάξαμε και σπίτι για τον γιατρό και αγροτικό ιατρείο. Φτιάξαμε μέχρι και δημοτικό πάρκινγκ για να μπορούν οι κάτοικοι να αφήνουν τα οχήματά τους αλλά και αίθουσα για δωρεάν πρόσβαση στο ίντερνετ. Κάναμε μεγάλο έργο για να ανοίξει ο δρόμος προς τον Αλμυρό και το Βόλο»

Η Ελλάδα είναι μία από τις πιο πλούσιες χώρες όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και αυτό μας εξήγησε ο πρώην κοινοτάρχης ήταν ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που προσπάθησε να εκμεταλλευτεί προς όφελος της κοινότητάς του και των ανθρώπων της.

«Κάναμε μελέτη για μικρό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, τηλεθέρμανση με φωτοβολταϊκά για να έχουμε θέρμανση και ζεστό νερό αλλά και αιολικό πάρκο. Το αιολικό πάρκο λειτούργησε και λειτουργεί ακόμα. Η εταιρεία το εγκατέστησε και εμείς παίρναμε πίσω ανταποδοτικά τέλη. Τα άλλα δύο έμειναν στα χαρτιά. Έχουν κολλήσει όλα αλλά εγώ πλέον δεν ασχολούμαι», λέει με ένα αίσθημα λύπης και ανακούφισης ταυτόχρονα ο κ. Τσουκαλάς.

«To 2008 όμως μαζί με το μπαμ που είμασταν έτοιμοι να κάνουμε όταν η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι είχαμε την υψηλότερη ανάπτυξη στην Ελλάδα μεταξύ όλων των ΟΤΑ, ήρθε και η αντίστροφη μέτρηση το 2009 θα μπορούσαμε να μοιραστούμε μαζί με άλλες κοινότητες ένα πολύ μεγάλο ποσό ως πρότυπο ανάπτυξης. Με αυτά τα λεφτά θα τελείωνα και την τηλεθέρμανση. Όμως η τότε κυβέρνηση έπεσε. Το 2014 επανήλθα και με τον τότε δήμαρχο Αλμυρού ξανακινήσαμε την διαδικασία για να πάρουμε 11,5 εκατ. ευρώ. Και τότε έγινε το απίστευτο. Ξέχασε να υποβάλει την αίτηση με τον φάκελό μας…», αναφέρει ο κ. Τσουκαλάς ο οποίος μας επισημαίνει ότι τότε δεν εμπλεκόταν ενεργά με την τοπική αυτοδιοίκηση.

Και προσπάθησε να μας εξηγήσει τι συνέβη στην Ανάβρα μετά το πρόγραμμα Καλλικράτης: «Από το 2010 και μετά η Ανάβρα έπαψε να έχει διοικητική αυτονομία. Υπαχθήκαμε στο δήμο Αλμυρού. Ο Καλλικράτης για την ορεινή ύπαιθρο ήταν ό,τι χειρότερο. Τι σχέση μπορεί να έχουμε εμείς με μία περιοχή σαν τον Αλμυρό; Κάποια πράγματα έπρεπε να έχουν γίνει σταδιακά για να αποφευχθεί η σαλαμοποίηση και η ερήμωση». Και συμπληρώνει «θα μπορούσα να βάλω υποψηφιότητα και για το δήμο. Αλλά δεν είχα τα κουράγια ούτε το χρόνο για κάτι τόσο μεγάλο».

Ενώ δεν παραλείπει να μας πει ότι «ο Δήμος τα έχει παρατήσει σχεδόν όλα. Τα εκχιονιστικά έχουν κατέβει στον Αλμυρό. Ο γιατρός δυστυχώς πλέον έρχεται σε εμάς 2 φορές την εβδομάδα. Εμείς τον είχαμε μόνιμο εδώ. Το γυμναστήριο δεν λειτουργεί. Εικόνα εγκατάλειψης έχει και το πάρκο με τις πηγές. Στο τέλος έφυγα και μου έδιναν λεφτά τα οποία δεν μπορούσα να απορροφήσω».

Ο κ. Τσουκαλάς παραδέχεται ότι όλη αυτή η προσπάθεια είχε και κόστος στην προσωπική του ζωή η οποία «δεν υπήρχε», όπως μας είπε. Και μας εξήγησε ότι πλέον έχει αποσυρθεί τελείως καθώς θέλει να ζήσει και ο ίδιος μέσα στο χωριό που «έφτιαξε». «Όλα τα κόμματα με πλησίασαν. Είχα δώσει αρκετά στο χωριό μου και ήθελα επιτέλους να ξεκουραστώ. Αλλά με θλίβει να βλέπω όλα αυτά να μένουν παρατημένα. Ο κόσμος δεν φεύγει από το χωριό. Μόνο οι επιχειρηματικές δραστηριότητες επεκτείνονται αλλά όλα τα υπόλοιπα έμειναν στάσιμα».