Tο ιστορικό προσωπείο της εξαπάτησης, όπως προκύπτει από μια επιστολή του Mπέη της Mονεμβασίας προς τους Tσιριγώτες το 1798

Η παρακάτω επιστολή αποτελεί μέρος της αρχειακής σειράς που αφορά στους Δημοκρατικούς Γάλλους στα Κύθηρα (1797-1798) και βρίσκεται στο Τοπικό Αρχείο Κυθήρων. Για να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι για τους οποίους συντάχθηκε, προβάλλει απαραίτητο να ενταχθεί στο σχετικό χρονικό πλαίσιο. Βρισκόμαστε λοιπόν στο 1798 και τα Κύθηρα αποτελούν μέρος της επικράτειας της Δημοκρατικής Γαλλίας, η οποία κάτω από την εμπνευσμένη ηγεσία του στρατηγού Ναπολέοντα Βοναπάρτη προελαύνει νικηφόρα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ένα από τα πρώτα θύματά του υπήρξε και η Γαληνότατη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου, η οποία με έδρα της τη Βενετία, εξουσίαζε στην ανατολική Μεσόγειο για σχεδόν 600 χρόνια. Όσο αφορά τους Επτανήσιους, για πολλές γενιές είχαν μάθει να ζουν σε ένα πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο αυστηρά καθορισμένο, με ελάχιστες μεταβολές στο πέρασμα του χρόνου.

Όλα αυτά άλλαξαν στις 18 Οκτωβρίου 1797, με τη συνθήκη του Campo-Formio, που σήμαινε την οριστική κατάλυση της Βενετίας, επακολούθησε δε το κάψιμο του Libro d’ Oro, το κατακρήμνισμα του ενετικού λέοντα και η μεθυστική υιοθέτηση του τριπτύχου Ισότητα- Ελευθερία- Αδελφότητα. Ακόμη και σήμερα δεν είναι δυνατό να συλλάβουμε σε όλη την ευρύτητα, τη δυναμική μιας τόσο βίαιης και απότομης αλλαγής στην καθημερινότητα, στα συναισθήματα, στις ιδέες και σκέψεις που επέφερε αυτή η διαδοχή στους Κυθήριους της εποχής εκείνης.

Η επικράτηση της Δημοκρατικής Γαλλίας προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς η ισχύς της δεν περιοριζόταν στο πεδίο των όπλων, αλλά φιλοδοξούσε να καθιερωθεί ως μια καινούργια επαναστατική δύναμη που ανέτρεπε τους παλαιούς θεσμούς (πολλοί ιστορικοί την θεωρούν αντίστοιχη ή και πρόδρομη της Οκτωβριανής Επανάστασης). Έτσι, δεν αποτέλεσε έκπληξη η επακόλουθη δημιουργία του συνασπισμού των ευρωπαϊκών δυνάμεων εναντίον της, σε μια τιτάνια σύγκρουση η οποία έμεινε γνωστή στην Ιστορία ως Ναπολεόντειοι Πόλεμοι.

Τα Επτάνησα και φυσικά τα Κύθηρα βρέθηκαν στο επίκεντρο αυτής της σύγκρουσης, καθώς η σημασία που τους απέδιδε ο Ναπολέοντας ευθύς εξαρχής ήταν μεγάλη. Αλλά και οι Μεγάλες Δυνάμεις θεώρησαν ότι δεν μπορούσαν να ανεχθούν περαιτέρω την γαλλική παρουσία στο Ιόνιο και αποφασίστηκε εκστρατεία επανάκτησης τους. Γι’ αυτό το σκοπό οι προαιώνιοι αντίπαλοι. Ρωσική και Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενάντια στον κοινό εχθρό συμμάχησαν και συγκρότησαν κοινό ρωσοτουρκικό στόλο με επικεφαλής τον Ρώσο ναύαρχο Ουζακώφ. Η σύμπραξη αυτή είχε ήδη αποφασιστεί τον Σεπτέμβριο του 1798, κατόπιν έντονων διαβουλεύσεων κατά τους προηγούμενους καλοκαιρινούς μήνες.

Στις 5 Σεπτεμβρίου αποστέλετο η παρακάτω επιστολή στους Τσιριγώτες, από τον μπέη της γειτονικής Μονεμβασίας:

“από μέρος του ενδοξότατου αγά Χασάν Μπεΐ Βοηβούδα αγά καί ζαπίτη Μονεμβασίας· εισέ λόγους σας Τζεριγότες μεγάλοι καί μικροί· σας χαιρετάμεν· Αλλο Εδώ Εμάθαμεν ότι νά σας λέγουναι Λόγια πως σας ψοβερίζομεν καί πως θέλωμεν νά έλθουμεν νά πατήσωμεν το νησί σας, όμως εμείς από αυτά τά λόγια χαμπάρη δέν  ηξεύρωμεν εμείς είμασται γειτόνοι καί εκει δεν χριάζετε· μόνον ωσάν θέλω να έρθω έρχομαι μέ τήν φυργάδαν καί βγαίνω ατός μου καί έρχομαι καί κουβεντηάζομαι όχι νά έρθω μέ κακόν, δηατή εμείς είμασται γειτόνοι καί τέτοια λόγια δέν χρειάζουνται καθώς σας τα λέγουναι, καί μάλιστα ακόμα δέν έχομεν είδησιν πως έχει νά κάμη ο πολυχρονεμένος βασιλέας μας, καί όντας έρθει είδησιν τότες έρχομαι καί κουβεντηάζομαι καί όποιο είναι τό καλό σας και σας δώσει χέρη εκει στένετε, δηατή δέν τό θέλει ο Θεός να χαθούναι τόσαις ψυχαίς· μόνον τώρα μην έχετε καμίαν έγνοιαν καί βγένετε περνάτε εις τον τόπον μας καί μή φοβόσασται καί κανείς δέν σας πηράζει εκει να είσασται βεβαιοι· μά εμάθατε πως έπιασε η φυργάδα τόν Χιρτημίτη, αλήθεια τόν έπιασε καί μου τόν έστειλε μέ τό καϊκη του εδώ, καί μέ τό νά είχανε μερικούς παράδες καί τους εκρατήσανε εις τήν φυργάδαν, μέ ετούτο καρτερούμεν νά έλθη η  φυργάδα νά τους δώσωμεν τούς παράδες τους καί νά τούς αφήσωμεν νά έρθουναι εις τόν τόπον τους, καί μή φοβόσασται εσείς είσασται ραγιάδες δέν βγαίνει τύποτα από εσάς, μόνον κάνετε τήν δουλίαν σας καί πηγενορχόσασται πάλαι εις τόν τόπον μας με δίχως ζημίαν υποψίαν σας· ταύτα καί όχι άλλο -1798- Σεπτεμβριου-5-Μονεμβασίαι”

Η ανάγνωση αυτής της επιστολής, σε πρώτο επίπεδο μαρτυρεί ανάγλυφα τον τρόπο γραφής ενός Τούρκου μπέη που απευθύνεται σε ραγιάδες, όμως σε δεύτερο επίπεδο υπάρχουν πολλά επιμέρους ενδιαφέροντα στοιχεία όπως:

1. Απευθύνεται απευθείας στους Τσιριγώτες και όχι στη εγχώρια τοπική διοίκηση του γαλλικού καθεστώτος.

2. Έχει ένα έντονο καθησυχαστικό ύφος, επαναλαμβάνοντας, τονίζοντας και διαβεβαιώνοντας πώς δεν υπάρχει κανένας φόβος τουρκικής εισβολής.

3. Το παράδειγμα του αιχμάλωτου καϊκιού το οποίο επρόκειτο να αποδοθεί σώο και αβλαβές, αποτελεί το επιστέγασμα της κατευναστικής επιχειρηματολογίας.

Δεν ξέρουμε πόσοι Κυθήριοι πίστεψαν στις διαβεβαιώσεις του Τούρκου Μπέη, πάντως όσοι το έκαναν, θα πρέπει να απογοητεύτηκαν οικτρά, όταν στις 7 Οκτωβρίου 1798 αποβιβάστηκαν στον Αβλέμονα οι ρωσοτούρκοι και κατόπιν ολιγοήμερης αντιστάσεως κατέλαβαν το νησί.

Η επιστολή αυτή, τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, δείχνει την προσπάθεια συγκάλυψης των επερχόμενων πολεμικών επιχειρήσεων, κατευνασμού των επί τούτου υποψιών των Κυθηρίων και παράλληλα τονίζει εμμέσως πλην σαφώς την υπεροχή της κυρίαρχης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και υποδαυλίζει την επιθυμητή γι’ αυτήν προσάρτηση των Ιονίων νήσων.

Η συνέχεια βέβαια, επιφύλασσε μια ξεχωριστή μοίρα για τα Κύθηρα και τα Επτάνησα ανεξάρτητα από τη θέληση του μπέη της Μονεμβασίας, του Ρώσου ναυάρχου Ουζακώφ και του ίδιου του Ναπολέοντα. Σήμερα -και αυτή είναι η προσωπική άποψη του γράφοντος- απ’ ότι φαίνεται, στα Κύθηρα και την Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη μπέηδες (έστω και αν φοράνε γραβάτες αντί για σαρίκια), το θέμα είναι κατά πόσο υπάρχουν και ραγιάδες.

 

Δημοσιεύθηκε στο φ. 251 Οκτώβριος 2010 της έντυπης έκδοσης