Το κυνήγι της ξαπλώστρας

Βροχή πέφτουν τα πρόστιµα σε όλη την Ελλάδα για παράνοµες καταλήψεις και αυθαίρετες κατασκευές σε αιγιαλούς και παραλίες. Μέχρι στιγμής έχουν εκδοθεί πρόστιμα 39,4 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων έχουν βεβαιωθεί περίπου 5 εκατ. ευρώ, ενώ οι καταπατημένες εκτάσεις ξεπερνούν αθροιστικά τις 128.000 στρέμματα, χωρίς η καταμέτρηση να έχει ολοκληρωθεί. Η προαναγγελθείσα νομοθετική παρέμβαση του υπουργείου για την αυστηροποίηση του πλαισίου μισθώσεων και ελέγχων μετατίθεται για τις αρχές της νέας χρονιάς.

Υστερα από αίτημα της «Κ», το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας) παρείχε στοιχεία σχετικά με τα αποτελέσματα των φετινών ελέγχων σε αιγιαλούς και παραλίες από τις κτηματικές υπηρεσίες όλης της χώρας. Οι κατά τόπους κτηματικές υπηρεσίες πραγματοποίησαν αυτοψίες κατά τη διάρκεια της φετινής σεζόν και πλέον αποστέλλουν τα πρόστιμα στους επιχειρηματίες ή στις εταιρείες που διαπιστώθηκε ότι είχαν προχωρήσει σε παράνομη κατάληψη παραλιών ή/και είχαν παράνομα ανεγείρει διάφορες κατασκευές (λ.χ. μπιτς μπαρ, πλατφόρμες με τραπέζια). Η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ σταδιακά ενημερώνεται και η βάση δεδομένων του υπουργείου Οικονομικών. Σε κάποιες περιοχές (λ.χ. Κυκλάδες) η διαδικασία είναι πιο αργή λόγω έλλειψης προσωπικού.

Να σημειωθεί ότι τα πρόστιμα κατ’ αρχάς αποστέλλονται στους παρανομούντες, οι οποίοι μπορούν να τα αμφισβητήσουν είτε διοικητικά (λ.χ. ένσταση) είτε δικαστικά. Επομένως μεσολαβεί ένα διάστημα μέχρι τα πρόστιμα να βεβαιωθούν στην εφορία προς είσπραξη.

Πρόστιμα

Μέχρι στιγμής, λοιπόν, το υπουργείο Οικονομικών έχει ενημερωθεί για την επιβολή προστίμων σε 1.829 παραβάτες πανελλαδικά. Τα περισσότερα (σε αριθμό) πρόστιμα επιβλήθηκαν στην περιφερειακή ενότητα Καβάλας (334), ενώ ακολουθούν οι περιφερειακές ενότητες Μαγνησίας (316), Χανίων (290), Πιερίας (236), Λέσβου (218), Ευβοίας (190), Θεσσαλονίκης (178), Πρέβεζας (164), Δωδεκανήσου (154) και Μεσσηνίας (132).

Το μεγαλύτερο πρόστιμο φέτος επιβλήθηκε σε εταιρεία μπετόν στην Κέρκυρα και ανέρχεται σε 1,55 εκατ. ευρώ. Η επιχείρηση είχε παράνομα καταλάβει 16.846 τετραγωνικά αιγιαλού. Ακολουθεί παράνομη επιχείρηση στην Ελιά της Μυκόνου, που είχε καταλάβει παράνομα 1.197 τ.μ. και της επιβλήθηκε πρόστιμο 1,19 εκατ. ευρώ. Το τρίτο μεγαλύτερο πρόστιμο επιβλήθηκε στην Κεφαλονιά, στο Φισκάρδο, και ανέρχεται σε 913.000 ευρώ για κατάληψη 1.014 τ.μ. Η πρώτη δεκάδα συμπληρώνεται με πρόστιμα μόνο στη Μύκονο, ενώ υψηλά πρόστιμα επιβλήθηκαν και στην Καβάλα (Αμμόλοφοι), στην Αττική (Λαγονήσι, Θυμάρι, Ζούμπερι), στη Ρόδο και σε άλλες περιοχές.

Η εικόνα αλλάζει σημαντικά εξετάζοντας τις περιοχές με τις μεγαλύτερες καταπατήσεις αιγιαλών και παραλιών. Η μεγαλύτερη, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παρείχε στην «Κ» το υπουργείο Οικονομικών, καταγράφηκε στα Λιναράκια Σκοπέλου (σχεδόν 50.000 τετραγωνικά).

Συνολικά, μέχρι στιγμής τα 1.829 πρόστιμα, για τα οποία έχει παρασχεθεί αναλυτική ενημέρωση από τις κτηματικές υπηρεσίες στο υπουργείο Οικονομικών, αντιστοιχούν σε 39,4 εκατ. ευρώ. Από αυτά, έχουν βεβαιωθεί (δηλαδή έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ενστάσεων και δικαστικών προσφυγών) πρόστιμα ύψους 5 εκατ. ευρώ. Να σημειωθεί ότι το 2022 τα πρόστιμα ανήλθαν σε 26,9 εκατ. ευρώ, ενώ όσα τελικά βεβαιώθηκαν έφθασαν τα 5,9 εκατ. ευρώ.

Η απόσταση ανάμεσα στα πρόστιμα που επιβάλλονται και στα πρόστιμα που τελικά βεβαιώνονται (και δεν… χάνονται για χρόνια μέσω προσφυγών στη Δικαιοσύνη) δεν είναι το μόνο θέμα που καλείται να χειριστεί το υπουργείο Οικονομικών σχετικά με την προστασία αιγιαλών και παραλιών. Η δημιουργία, για πρώτη φορά, μαζικών (σε τοπική κλίμακα) κινημάτων σε όλη την Ελλάδα υπέρ της προστασίας της κοινοχρησίας της ακτογραμμής είναι σίγουρα το σημαντικότερο μήνυμα που δόθηκε το 2023. Κι αυτό γιατί μετέφερε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την αγανάκτηση των τοπικών κοινωνιών απέναντι στην άνευ προηγουμένου παρανομία που «χτίστηκε» τα τελευταία χρόνια με την κάλυψη της διετούς αναστολής που έδωσε η κυβέρνηση στις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων σε αιγιαλούς και παραλίες.

Ο νόμος της βίας

Το πόσο η κατάσταση έχει πια κακοφορμίσει φάνηκε κατ’ αρχάς στη Μύκονο. Ο ξυλοδαρμός του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού στις αρχές Μαρτίου έγινε η αφορμή να αποκαλυφθεί σταδιακά η τερατώδης έκταση της παρανομίας στο νησί (την οποία όλοι γνώριζαν βέβαια, αλλά κανείς δεν άγγιζε)*. Στις αρχές Απριλίου το υπουργείο Περιβάλλοντος έστειλε κλιμάκιο επιθεωρητών Περιβάλλοντος και αστυνομικών στο νησί για να καταγράψουν παρανομίες στα πιο εμβληματικά μπιτς μπαρ του νησιού. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, την οποία παρακολούθησε η «Κ» με σειρά ρεπορτάζ, ξεχώρισαν δύο πολύ γνωστές επιχειρήσεις. Σε μία από αυτές καταγράφηκαν πολεοδομικές παρανομίες που έφθαναν τις 40.000 τετραγωνικά. Το πρόστιμο που αντιστοιχούσε ήταν 22 εκατ. ευρώ, το οποίο μειώθηκε στα 13 εκατ. ευρώ ύστερα από κατεδαφίσεις που οικειοθελώς εκτέλεσε η επιχείρηση. Οικειοθελώς κατεδάφισαν τις παρανομίες τους και άλλα μπαρ του νησιού.

Ανάλογη ήταν η κατάσταση και στη Ρόδο, την οποία έφερε στο φως επίσης με σειρά ρεπορτάζ η «Κ». Σε σημαντικές παραλίες του νησιού λειτουργούσαν εντελώς παράνομα ή ημιπαράνομα (με κάποιες άδειες) τεράστια μπιτς μπαρ, παρά τις δεκάδες εκθέσεις αυτοψίας που είχαν συντάξει οι αρμόδιες υπηρεσίες. Στη Ρόδο δημιουργήθηκε και η πρώτη κίνηση για την απελευθέρωση των παραλιών, η «Ομπρέλα».

Η ανυπόφορη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί σε πολλές τουριστικές περιοχές οδήγησε σταδιακά στη δημιουργία τοπικών κινημάτων διαμαρτυρίας με μεγάλη απήχηση. Την πιο εντυπωσιακή δημόσια παρέμβαση έκανε η Κίνηση Πολιτών Πάρου, η οποία πρώτη κατέγραψε ψηφιακά και δημοσιοποίησε την έκταση των παρανομιών στο νησί, ενώ πραγματοποίησε και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Ακολούθησε η κίνηση «Σώστε τις παραλίες της Νάξου» και ανάλογες κινήσεις έγιναν στη Χαλκιδική, στη Σέριφο, σε περιοχές της Κρήτης.

Λουκέτα-εξπρές

Επειτα από ένα άκρως επεισοδιακό καλοκαίρι, στο οποίο το θέμα των παρανομιών στους αιγιαλούς και στις παραλίες κυριάρχησε, το βασικό ερώτημα είναι ένα: πώς δεν θα επαναληφθεί η ίδια ανυπόφορη εικόνα το επόμενο καλοκαίρι; Σε συνέντευξή της στην «Κ» τον Οκτώβριο, η νέα γενική γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας Νάγια Κόλλια προανήγγειλε σειρά τροποποιήσεων της νομοθεσίας, με σκοπό να αξιοποιηθούν τα «διδάγματα» του καλοκαιριού. Οπως ανέφερε, με τις νέες ρυθμίσεις θα προβλέπεται η αναστολή λειτουργίας των καταστημάτων ή επιχειρήσεων που προχωρούν σε παράνομη κατάληψη αιγιαλού, η οποία σε περίπτωση επανάληψης θα συνεπάγεται αφαίρεση της άδειας. Παράλληλα θα αυξηθεί και το ύψος των προστίμων, καθώς έχει γίνει συνείδηση στο υπουργείο ότι συχνά οι παρανομούντες προτιμούν να πληρώνουν τα πρόστιμα, καθώς αντιπροσωπεύουν ένα απειροελάχιστο μέρος του τζίρου τους. Εξετάζεται και η δημιουργία ενός μόνιμου σχήματος (ανάλογο με τα μεικτά κλιμάκια που έκαναν τους ελέγχους για τις πολεοδομικές παρανομίες στα μπιτς μπαρ της Μυκόνου) ώστε οι έλεγχοι να γίνουν αποτελεσματικότεροι. Τέλος, το υπουργείο διερευνά τη χρήση ψηφιακών μέσων για την επιτήρηση των παραχωρήσεων.

Δύο αινίγματα παραμένουν: πώς θα επισπευσθούν οι κατεδαφίσεις αυθαιρέτων στους αιγιαλούς και πώς θα αντιμετωπίσει το υπουργείο το ζήτημα των όμορων εκτάσεων που έχουν παραχωρηθεί, στις περιπτώσεις που δημιουργούνται συνεχόμενα «μπλοκ» από ομπρελοκαθίσματα. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, η νομοθετική ρύθμιση πρόκειται να κατατεθεί στις αρχές του νέου έτους.

*Η μαφιόζικη επίθεση

Ο αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Μανώλης Ψαρρός δέχεται άγρια επίθεση από αγνώστους που του είχαν στήσει ενέδρα. Η διερεύνηση της υπόθεσης οδήγησε στη Μύκονο, όπου αποκαλύφθηκαν τερατώδεις καταπατήσεις και αυθαιρεσίες σε αιγιαλούς. Σταδιακά ήρθαν στο φως ανάλογες περιπτώσεις στη Ρόδο, στην Πάρο, στη Νάξο και σε άλλες περιοχές. Στη Ρόδο δημιουργήθηκε κίνημα πολιτών για την απελευθέρωση των ακτών από τις παράνομες καταλήψεις – ακολούθησαν η Πάρος, με τους πολίτες να πραγματοποιούν ακόμη και διαδηλώσεις σε ακτές, η Νάξος και άλλες τουριστικές περιοχές. Η μαζικότητα του κινήματος για τις ελεύθερες παραλίες ή «κινήματος της πετσέτας» προκάλεσε την αφύπνιση των υπηρεσιών, οι οποίες πολλαπλασίασαν τους ελέγχους, ενώ κυοφορείται και η αλλαγή της σχετικής νομοθεσίας.