«Το νερό νεράκι»

12 Δεκεμβρίου 2090, δέκα χρόνια πριν την αλλαγή του αιώνα. Η ελληνική οικουμενική κυβέρνηση πανηγυρίζει. Το αίτημά της για τη συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα μεταφοράς νερού από τον Αρη έγινε αποδεκτό από τον ΠΟΥΑ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υδρευσης και Αρδευσης).

Ολες οι ιστοσελίδες (δεν υπάρχουν εφημερίδες) αναφέρονται αναλυτικά στις λεπτομέρειες του προγράμματος και στις αιτίες που οδήγησαν σε αυτή την ανάγκη.

Το 2024 επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο Αρης είχε τεράστιες ποσότητες υπόγειων νερών. Το νερό αυτό βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μικροσκοπικές σχισμές και πόρους των πετρωμάτων στα μεσαία στρώματα του φλoιού του Αρη. Εφόσον απελευθερωθεί ο υδάτινος όγκος θα καλύψει το σύνολο της επιφάνειας του πλανήτη δημιουργώντας ωκεανό βάθους 1,6 χιλ. (Καθημερινή 14/8/2024).

Χρειάστηκαν από τότε τεράστιες προσπάθειες επιστημόνων, κυρίως από τις ΗΠΑ, καταρχάς, για να εντοπιστούν τα αποθέματα νερού και στη συνέχεια να βρεθεί ο τρόπος μεταφοράς του στον πλανήτη Γη, σε μια απόσταση, δηλαδή, περίπου 225 εκατ. χιλιομέτρων. Ο Αρης όμως πλησίασε τη Γη το 2020 στα 56 εκατ. χλμ. και ξανά το 2035, το 2050, το 2075 και τώρα το 2090, άρα είναι μια μεγάλη ευκαιρία να γίνει η αποστολή άμεσα.

Πώς θα γίνει; Είναι ένα θαύμα της τεχνολογίας. Με τεράστιους ασκούς από ειδικό υδατοστεγές ύφασμα, 100 στρώσεις υφάσματος από νάιλον με επίστρωση πολυουρεθάνης, spandex, άλλα συνθετικά πολυμερή και σωλήνες υγρής ψύξης. Μπορούν να μεταφέρουν από 15 εκατ. κυβικά ο καθένας, δηλαδή περίπου το 1/2 της λίμνης του Μαραθώνα (34 εκατ. κυβικά).

Το ύφασμα είχε για πρώτη φορά χρησιμοποιηθεί πριν από 100 περίπου χρόνια. Το 1977, η ILC Dover σε συνεργασία με την Hamilton Standard, ξεκίνησαν την ανάπτυξη και την κατασκευή της στολής Extravehicular Mobility Unit (EMU), η οποία φορέθηκε από τους αστροναύτες της ΝΑSA που επέβαιναν στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (International Space Station). Φορούσαν τις διαστημικές στολές ILC Dover όταν επρόκειτο να βγουν για δραστηριότητες εκτός του διαστημικού σταθμού.

Οι ασκοί θα μεταφερθούν με διαστημόπλοια σε διάφορες περιοχές του δικού μας πλανήτη, ανάλογα με τη συμμετοχή των κρατών στο πρόγραμμα. Η Ελλάδα έχει παραγγείλει τέσσερις ασκούς των 15 εκατ. κυβικών ο καθένας. Θα φτάσουν στις αρχές του 2100 στην αποξηραμένη λίμνη Κάρλα στη Θεσσαλία, όπου ήδη έχουν προβλεφθεί δεξαμενές και αγωγοί για τη μεταφορά του νερού σε διάφορα σημεία του κάμπου, στη Μακεδονία, στη λίμνη Κερκίνη, στη Μακρόνησο για τις ανάγκες των Κυκλάδων και κατευθείαν στη λίμνη Μαραθώνα, η οποία τη δεκαετία του 2020 είχε το πολύ 3 εκατ. κυβικά.

Οι ασκοί έφτασαν, ευτυχώς, μερικές ημέρες πριν την ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας. Το ελάχιστο νερό που είχε απομείνει μοιραζόταν με δελτίο στους κατοίκους, όπως και όποια τρόφιμα υπήρχαν ακόμα, από τις μειωμένες αποδόσεις των καλλιεργειών, λόγω της λειψυδρίας.

Η τραγική αυτή κατάσταση ήταν αποτέλεσμα της παρατεταμένης κλιματικής αλλαγής, αλλά κυρίως παρατεταμένων λαθών και παραλείψεων για δεκαετίες των κεντρικών κυβερνήσεων και των τοπικών αυτοδιοικήσεων.

Οι προσπάθειες προώθησης της αφαλάτωσης είχαν από καιρό πέσει στο κενό γιατί οι κάτοικοι κάποιων παράκτιων περιοχών αντιδρούσαν σε όποια μηχανήματα έπρεπε να τοποθετηθούν στις ακτές τους. Ονειρεύονταν και αυτοί τα οφέλη από την τουριστική ανάπτυξη. Τα νησιά είχαν γεμίσει με πισίνες νόμιμες και παράνομες με υπερβολικές καταναλώσεις νερού.

Ακόμα και σε νησιά που στην αρχαιότητα είχαν άφθονο νερό, για παράδειγμα η Ανδρος, που λεγόταν Υδρούσα, οι πηγές είχαν στερέψει. Το καλοκαίρι του 2024 στην Κέρκυρα, με τα άφθονα νερά και την άφθονη βλάστηση, το νερό στην πόλη κοβόταν από τις 12 τα μεσάνυχτα έως τις 6 το πρωί.

Προβλήματα λειψυδρίας όπου τα αποθέματα ήταν στα όρια ή κάτω από τα όρια ασφαλείας, πάλι το 2024, είχαν, μεταξύ άλλων, η Λέρος, η Σίφνος, η Νάξος, η Σέριφος, η Μύκονος και η Σαντορίνη. Η ανεπάρκεια νερού συχνά οδηγούσε στην υπεράντληση υδάτων μέσω γεωτρήσεων (π.χ. σε Λέσβο, Λήμνο, Νότια Χίο, Σάμο, Νάξο κ.ά.), οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν φτάσει ακόμη και κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.

Με την κλιματική αλλαγή οι βροχές ήταν όλο και λιγότερες. Το περισσότερο νερό από αυτές τις λιγοστές βροχές χανόταν γιατί σχεδόν κανένας δήμος δεν θέλησε να κατασκευάσει μικρά φράγματα σε κατάλληλα σημεία για τη συλλογή των λιγοστών ομβρίων υδάτων. Κάποια τοπικά συμφέροντα αντιδρούσαν.

Στη Νάξο περίμεναν για πάνω από 15 χρόνια την κατασκευή ενός φράγματος, που είχε μεν εγκριθεί αλλά δεν έγινε τελικά, γιατί με τις καθυστερήσεις κόπηκε η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Στην Κρήτη δήμαρχοι έκλεισαν τις κάνουλες της άρδευσης για να εξασφαλιστεί η ύδρευση των κατοίκων. Το φράγμα του Αποσελέμη, που ύδρευε πάνω από τον μισό πληθυσμό του νησιού αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες, διέθετε το 2024 μόνο 5,9 εκατ. κ.μ. νερού, από 25,3 εκατ. κ.μ. το 2019.

Ο υπερτουρισμός είχε καταστρέψει τον τουρισμό. Η Ελλάδα από τη δεκαετία του 2030 είχε πάψει να είναι ελκυστικός προορισμός. Οι τουρίστες κατευθύνονταν σε άλλες περιοχές του κόσμου, με καλύτερο περιβάλλον και καλύτερες υπηρεσίες.

Οι Κινέζοι είχαν αγαπήσει τόσο πολύ τη Σαντορίνη που αποφάσισαν πως πρέπει να την «πάρουν» στη χώρα τους. Δημιούργησαν ένα πιστό αντίγραφο ώστε να μπορούν να τη θαυμάζουν και όσοι δεν είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν μέχρι την Ελλάδα. Η νέα Σαντορίνη δημιουργήθηκε στην περιοχή Νταλί, στην επαρχία Γιουνάν, στα νοτιοδυτικά της Κίνας. Εκμεταλλεύτηκαν την πλαγιά του βουνού Cangshan, που έχει θέα τη λίμνη Erhai, έχτισαν μια πόλη που μοιάζει με την Οία και όλα τα κτίρια είχαν το γνωστό κυκλαδίτικο στυλ, λευκά με μπλε παράθυρα. Υπήρχαν και μικρά πλακόστρωτα δρομάκια όπου μπορούσαν οι τουρίστες να περπατήσουν και να βγάλουν φωτογραφίες.

Ακόμη και οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή έμοιαζαν αρκετά με αυτές της πραγματικής Σαντορίνης: ηλιοφάνεια με ισχυρούς ανέμους. Η περιοχή είχε γίνει η νέα ατραξιόν της Ασίας, με πολλούς πλέον να την επιλέγουν για να πραγματοποιήσουν τον γάμο τους. Αυτή δεν ήταν η δεύτερη Σαντορίνη, αλλά η τρίτη, μιας και το Ριάντ είχε επίσης φτιάξει το δικό του ελληνικό νησί.

Η Κίνα είχε αντιγράψει τα ωραιότερα ελληνικά νησιά και είχε αποζημιώσει τους μόνιμους κατοίκους τους, για την επιβίωσή τους, με πνευματικά δικαιώματα. Αντίστοιχα νησιά και υπέροχα χωριά είχαν αντιγράψει η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και οι άλλες χώρες του Κόλπου, δίνοντας αντίστοιχες παροχές στους κατοίκους τους.

Η ΕΕ είχε αναπτύξει ένα πρόγραμμα κατά της λειψυδρίας, με σημαντική χρηματοδότηση, αλλά οι κρατικές υπηρεσίες ήταν ανίκανες να απορροφήσουν τα κονδύλια που ήταν διαθέσιμα. Ετσι και αλλιώς ήταν πολύ δύσκολο να τα απορροφήσουν με τις όλο και πιο δύσκολες διαδικασίες των γραφειοκρατών των Βρυξελλών. Η ΕΕ είχε μετασχηματιστεί σε ΕΣ (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία), με 43 κράτη-μέλη (εκτός της Ρωσίας), με ιδιαίτερα πολύπλοκες διαδικασίες μεταφοράς κονδυλίων, που είχαν ως κύριο στόχο, όχι την ολοκλήρωση των έργων και την ανάπτυξη, αλλά την καταπολέμηση της εκτεταμένης απάτης.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη δεκαετία 2020 το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού υπέφερε από λειψυδρία, ενώ το 80% των παγκοσμίων λυμάτων κατέληγαν στο περιβάλλον ανεπεξέργαστα. Παρ’ όλο που πάνω από 3 δισ. άνθρωποι υπέφεραν από λειψυδρία, υπήρχαν και κάποιες περιοχές του κόσμου που βρίσκονταν σε καλύτερη κατάσταση. Το 2023 ο πλανήτης παρήγαγε πάνω από 100 δισ. λίτρα νερού την ημέρα από αφαλάτωση, άνισα κατανεμημένα σε μόνο λίγες χώρες.

Το βασικό επιχείρημα κατά της αφαλάτωσης είναι ότι ήταν ιδιαίτερα ενεργοβόρα. Η λύση, βέβαια, βρισκόταν στη χρησιμοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως για τις χώρες που ο ήλιος και ο αέρας δεν τους λείπουν. Αλλά και εδώ οι αντιδράσεις σε κάποιες χώρες ήταν σημαντικές. Στο Ισραήλ, που δεν συμμετέχει στο «πρόγραμμα μεταφοράς» ήδη από το 2016, το 85% του ποσίμου νερού προερχόταν από αφαλατώσεις. Πρόσφατα, το 2088, το Ιράκ εισήγαγε από το Ισραήλ, με αντάλλαγμα πετρέλαιο, 100 εκατ. κυβικά νερού για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ξηρασίας του Τίγρη και του Ευφράτη.

Η Αφρική θα ξαναγίνει πράσινη σε 11.000 χρόνια, αποτέλεσμα της στροφής του άξονα της Γης, η ημερομηνία αυτή ήταν όμως πολύ μακριά για να είναι χρήσιμη. Εν τω μεταξύ η Σαχάρα επεκτεινόταν, είχε πλέον καταλάβει το ¼ της ηπείρου, που είχε απελπισμένα ανάγκη από νερό, αλλά όχι και χρήματα να το αγοράσει. Βασιζόταν μόνο στη φιλανθρωπία της Κίνας, που είχε πλέον υπό τον έλεγχό της σχεδόν το σύνολο των αφρικανικών κρατών. Εδινε νερό με αντάλλαγμα σημαντικά αποθέματα σπάνιων μετάλλων.

Δεν είμαστε όμως στο 2090 και δεν περιμένουμε ασκούς από τον Αρη, είμαστε μόλις στο 2024 και σύντομα θα πούμε όλοι μαζί «το νερό νεράκι». Ο πρόεδρος της ΕΥΔΑΠ δήλωσε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» ότι, με τα σημερινά δεδομένα, υπάρχουν υδατικά αποθέματα για τουλάχιστον μία τριετία. Η «Καθημερινή» (28/8/2003), πιο «αισιόδοξη», γράφει ότι η Αττική θα έχει νερό για τέσσερα χρόνια αν συνεχιστεί η ανομβρία των δύο τελευταίων ετών. Οι ταμιευτήρες του Ευήνου και του Μόρνου βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Η εταιρεία, είπε ο πρόεδρος, έχει εκπονήσει ένα επενδυτικό πρόγραμμα 2024-2033 που αφορά σε:

• μεγάλα έργα στην Ανατολική Αττική (958,7 εκατ. ευρώ.)

• έργα του δικτύου ύδρευσης (681,6 εκατ.) με ανάπτυξη της Αθήνας προς το παραλιακό μέτωπο, αντικατάσταση παλαιών δικτύων με μέσο όρο ζωής 60 έτη και έξυπνους μετρητές

• έργα αποχέτευσης (364,5 εκατ.)

• έργα ενεργειακά, κτιριακά, ψηφιακής διακυβέρνησης και μετασχηματισμού (103,8 εκατ.).

Ο συνολικός προϋπολογισμός των έργων ανέρχεται σε περίπου 2,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 50% χρηματοδοτείται από την ΕΕ, εκτός των μεσοπρόθεσμων έργων υδροδότησης, ύψους 500-750 εκατ. ευρώ.

Τι θα έχει όμως υλοποιηθεί από αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα δεκαετίας στα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια, όταν δεν θα υπάρχουν πλέον αποθέματα νερού;

Η εξοικονόμηση νερού από τους χρήστες, που κάποιοι προτείνουν είναι μάλλον ένα άπιαστο όνειρο.

---

Ο Μάριος Καμχής είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην Προέδρος της ΜΟΔ α.ε.