Το ορεινό χωριό της Καρπάθου όπου «το πάνω χέρι έχουν οι γυναίκες»

Στο ορεινό χωριό Όλυμπος, στο βόρειο τμήμα της Καρπάθου, εκεί όπου η λαϊκή παράδοση παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα, με τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες να κυκλοφορούν ακόμη με τις παραδοσιακές φορεσιές του νησιού αλλά και τους ντόπιους να μιλούν ακόμη την τοπική διάλεκτο, ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει.

Φωλιασμένο μεταξύ δύο βουνοκορφών σε υψόμετρο 310 μέτρων, το χωριό είναι αναμφίβολα ένας από τους πιο όμορφους οικισμούς του νησιού – και ένα από τα πιο ελκυστικά μέρη ολόκληρης της Ελλάδας.

Το συγκεκριμένο σημείο, μάλιστα, επιλέχθηκε όταν οι κάτοικοι του νησιού αναζητούσαν ένα πιο ασφαλές και δύσβατο μέρος προκειμένου να σωθούν από τις επιδρομές των πειρατών, αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν τους παραλιακούς οικισμούς για πιο δυσπρόσιτα ορεινά μέρη.

Κάπως έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε η Όλυμπος η οποία αρχιτεκτονικά ακολουθεί τα πρότυπα των οικισμών του μεσαίωνα, μια εικόνα που παραμένει σχεδόν αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων μέχρι σήμερα.

Το χωριό και οι κάτοικοί του ήταν αποκομμένοι από το υπόλοιπο νησί μέχρι και την δεκαετία του ’80, καθώς ο δρόμος που οδηγούσε σε αυτό ήταν αρκετά δύσβατος και δεν ευνοούσε ιδιαιτέρως τις μετακινήσεις. Μέχρι τότε, μάλιστα, η όποια επικοινωνία μπορούσαν να έχουν οι κάτοικοί του με την Κάρπαθο, πραγματοποιούνταν μέσω θαλάσσης, από το λιμάνι του Διαφανίου.

Σε αυτό το γεγονός ίσως και να οφείλεται η ιδιόμορφη πολιτιστική παράδοση του χωριού που παραμένει ζωντανή μέχρι και σήμερα. Η συγκεκριμένη παράδοση, μάλιστα, ήταν και εκείνη που ώθησε την συγγραφέα και συντάκτρια με έδρα της το Μόντρεαλ Katie Sehl να επισκεφτεί και πάλι το νησί -για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα δύο χρόνων- και πιο συγκεκριμένα την Όλυμπο και να ανακαλύψει εκ των έσω, όπως δημοσιεύτηκε στις αρχές Μαΐου σε άρθρο της στο CNN Travel, «πώς είναι το μέρος που χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως “μητριαρχικό”».

Συγκεκριμένα, η Sehl στο άρθρο της αναφέρει ότι «Δεν υπάρχουν πολλά μέρη στον κόσμο τα οποία να περιγράφουν τον εαυτό τους ως μητριαρχικά… Φαίνεται σαν μια σπάνια ευκαιρία να δούμε κάτι διαφορετικό από αυτό που είμαστε συνηθισμένοι».

Η διαφορετικότητα της Καρπάθου

Παρόλο που το νησί βρίσκεται σε απόσταση μόλις μιας ώρας με το αεροπλάνο από την Αθήνα, μόλις πατήσει κανείς το πόδι του σε αυτό του δημιουργείται αυτόματα η αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα απομακρυσμένο από τον πολιτισμό μέρος. Πόσο μάλλον όταν βρεθεί στην ήσυχη και γραφική Όλυμπο, που ακόμα δεν αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο του νησιού.

Η Κάρπαθος, αν και εξωτερικά μπορεί να θυμίζει κάποιο άλλο ελληνικό νησί που έχει δει κάποιος σε φωτογραφίες ή έχει επισκεφτεί από κοντά, στην ουσία είναι πολύ διαφορετική από όλα τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά.

Με μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό της με τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά τις εξαιρετικές παραλίες και τα ονειρικά νερά του Αιγαίου, στην Κάρπαθο δεν θα συναντήσει κανείς πεντάστερα πολυτελή ξενοδοχεία, εστιατόρια υψηλών προδιαγραφών και club με διεθνούς φήμης djs να δίνουν το παρών και να ξεσηκώνουν τα πλήθη.

Κάτι που έτσι κι αλλιώς γνώριζε ήδη η Sehl από την πρώτη της επίσκεψη στο νησί. Γι αυτό άλλωστε και ξαναβρέθηκε εδώ, με σκοπό να αποκτήσει μια νέα εμπειρία γνωρίζοντας ότι θα αποφύγει τα «κλισέ» των τουριστικών εστιατορίων και των τοπικών καταστημάτων που εμπορεύονται αναμνηστικά είδη και θα δει εκ των έσω πώς είναι η ζωή στην Όλυμπο.

Η Όλυμπος και οι γυναίκες της

Με την φήμη για την κοινωνία του χωριού να οργιάζει ότι «οι γυναίκες εδώ έχουν το πάνω χέρι», η Sehl βρέθηκε στην Όλυμπο, μετά από μια στάση στην Αυλώνα – το κέντρο της Καρπάθου όπου δεν υπάρχει ίντερνετ, φούρνος ή μπακάλικο για να προμηθευτεί κανείς τα απολύτως απαραίτητα.

Σκοπός του ταξιδιού της δεν ήταν άλλος από το να ανακαλύψει το πώς έχουν διαμορφωθεί στην κοινωνία οι ρόλοι των γυναικών και των ανδρών, και κατά πόσο η λειτουργία της απέχει κατά πολύ από την παραδοσιακή πατριαρχική κοινωνία στην οποία βιώνει τόσα χρόνια.

Από μια κουβέντα που είχε με μια κάτοικο του χωριού, η συντάκτρια κατάλαβε ότι οι γυναίκες στην Όλυμπο, σίγουρα είναι κυρίαρχες στην κουζίνα, τόσο στα σπίτια όσο και στα εστιατόρια, ενώ δημιουργούν και φορούν παραδοσιακές στολές για διάφορες θρησκευτικές τελετές, με τους άνδρες να ντύνονται κυρίως με χακί ρούχα και πουκάμισα και να ζουν εντελώς απομακρυσμένοι από τις μοντέρνες ανέσεις με τις οποίες έχουμε συνδυάσει στο μυαλό μας την σύγχρονη κοινωνία.

Αυτό που συνειδητοποίησε η Sehl είναι ότι ναι μεν η Όλυμπος δεν λειτουργεί ως μία μητριαρχική κοινωνία, οι γυναίκες της, ωστόσο, έχουν φωνή και άποψη, και το πιο σημαντικό απ’ όλα, ο ρόλος τους είναι ενεργός, διακριτός και με μεγάλη αξία.

Κάτι που της επιβεβαιώνει και η ξεναγός της στο νησί, η οποία ασχολείται με το κομμάτι του τουρισμού, τονίζοντας πως «οι γυναίκες της Ολύμπου έχουν κάποια ιδιαίτερη δύναμη και είναι υπεύθυνες τόσο για το σπιτικό τους, όσο και για την επιβίωσή τους στο συγκεκριμένο περιβάλλον».

Πράγματι, η κατάσταση στην Όλυμπο είναι ακριβώς έτσι αν αναλογιστεί κανείς ότι οι γυναίκες έχουν επωμιστεί το βάρος της διατήρησης και συνέχισης της λαϊκής παράδοσης –είναι εκείνες που δημιουργούν τις παραδοσιακές στολές και τις φοράνε στις εκάστοτε θρησκευτικές τελετές–, είναι οι ίδιες που έχουν αναλάβει να ταΐσουν τις οικογένειές τους αλλά και να βοηθήσουν στην επιβίωση της κοινωνίας τους.

Απογοητευμένη από το γεγονός ότι δεν ανακάλυψε αυτό για το οποίο ήρθε, η Sehl έφυγε από την Όλυμπο περισσότερο ενθουσιασμένη απ’ ό,τι και η ίδια περίμενε καθώς έβγαλε ένα, ίσως, αρκετά σημαντικότερο συμπέρασμα: την δύναμη και την ισχύ που έχουν οι γυναίκες ανεξάρτητα από το περιβάλλον στο οποίο ζούνε και δραστηριοποιούνται και τον τρόπο με τον οποίο διοικείται και είναι οργανωμένη η κοινωνία τους.