Το παστούρωμα των ζώων στα Κύθηρα (μπούτζιασμα)

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το παστούρωμα (μπούτζιασμα) των ζώων, το οποίο σήμερα θεωρείται βασανισμός και έχει απαγορευθεί, πριν λίγες δεκαετίες όμως ήταν αναγκαίο μέτρο, το οποίο χρησιμοποιούσαν όλα ανεξαιρέτως τα νοικοκυριά για να περιορίσουν στο ελάχιστο τις ζημιές στα δέντρα και τις καλλιέργειες από τα οικόσιτα ζώα (πρόβατα, γίδια, αλλά και γαϊδούρια και μοσχάρια ακόμη).

Οι λόγοι ήταν δύο, δηλαδή κατ’ ουσίαν αυτός που αναφέραμε, δηλαδή οι ζημιές. Όπως μπορούν να δουν ακόμη σε όλο το νησί, όλες σχεδόν οι ιδιοκτησίες ήταν περιτοιχισμένες με χαμηλούς τοίχους χωρίς συνδετικό κονίαμα, τα λεγόμενα «ξεροτρόχαλα». Πολλά ζώα, ειδικά πρόβατα και κατσίκια που ήταν άφθονα στο νησί μέχρι και τη δεκαετία του 1960, πηδούσαν πάνω από τους χαμηλούς αυτούς τοίχους και έκαναν ζημιές στις κοντινές ιδιοκτησίες με αποτέλεσμα συνεχείς προστριβές, ενώ βοσκούσαν και σε ξένα χωράφια, που είχε το ίδιο αποτέλεσμα, καθώς κάθε βοσκή ήταν πολύτιμη για την επιβίωση των ζώων και των νοικοκυριών. Οι παλαιότεροι θυμούνται ασφαλώς τις ζημιές στα σπαρμένα, δηλαδή τα χωράφια με σιτάρι ή σμιγάδι, αλλά και ψυχανθή, όπως βίκος για ζωοτροφές, λαθήρια για φάβα κλπ Οι καταστροφές σε αυτές τις καλλιέργειες ήταν ολοκληρωτικές και η ζημία των ιδιοκτητών κυριολεκτικά θέμα επιβίωσης σε δύσκολους καιρούς.

Μοναδικός τρόπος σε ελεύθερα ζώα ήταν το «μπούτζιασμα» δηλαδή το δέσιμο των δύο ποδιών του ζώου με ελαφρό σχοινί, που του επέτρεπε να κινείται, αλλά όχι να υπερπηδά εμπόδια όπως τα ξεροτρόχαλα, τα κλαριά από αγκάθια και ασπαλάθους και άλλους πρόχειρους φράχτες. Το ίδιο ίσχυε και για τις κατσίκες που κατέστρεφαν τα δέντρα, ειδικά τις ελιές. Αναγκαίο μέτρο, λοιπόν και όχι πρόθεση βασανισμού. Τώρα που έπαψαν παντού να έχουν τόσα ζώα εμφανίστηκε και το κίνημα για την απαγόρευση στο παστούρωμα, που, ασφαλώς δεν είναι λάθος, αλλά εδώ ας δούμε λίγο και τους λόγους που επέβαλαν αυτό το μέτρο.

Και αν ευοδωθούν οι προσπάθειες για δημιουργία σφαγείων στο νησί, που είναι αναγκαίος όρος για αύξηση της κτηνοτροφίας, θα επανεμφανιστούν τα φαινόμενα των ζημιών και των καταστροφών, καθώς πάντα θα υπάρχουν ασυνείδητοι. Το ίδιο δεν γίνεται και τώρα με τα άγρια και τα αδέσποτα, που τόσες ζημιές κάνουν στις καλλιέργειες που έχουν απομείνει; Και ποίοι μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις περιφράξεις μεγάλων εκτάσεων και τη σωτηρία των ελαιοδένρων που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές σε πολλές περιοχές, που όλο επεκτείνονται;

Μάλιστα, πάνω στο θέμα, έχουν αναπτυχθεί και αντίθετες απόψεις, που υποστηρίζουν το παστούρωμα ως αναγκαίο. Αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Στεφανίδης, ο οποίος υπερασπίζεται το παστούρωμα, με το σκεπτικό «…..ότι αποτελεί μια… πανάρχαια συνήθεια, που στοχεύει στον περιορισμό της κίνησης των ζώων, κυριότερα των αιγών, ώστε να μην καταστρέφουν ολοκληρωτικά την χλωρίδα στην ακτίνα δράσης τους και ώστε να μπορούν τα ίδια, μακροπρόθεσμα, να επιβιώνουν»

Τι θα γίνει όμως τελικά με τις αγροζημίες; Ποίος θα εφαρμόσει τα μέτρα που λέει ο Νόμος; Αυτός που (δεν) τα εφαρμόζει και τώρα; Και τι θα πρωτοπρολάβει και η Αστυνομία, ακόμη και αν έχει διάθεση να εφαρμόσει το Νόμο, όταν σπάνια δεν επικαλείται την έλλειψη προσωπικού; Το θέμα γενικά είναι ακανθώδες δεν μπορεί όμως να  διαιωνίζεται και οι λύσεις να αναβάλλονται. Κακό το μπούτζιασμα, αλλά εξίσου κακό και η καταστροφή στα δέντρα και στις σοδιές. Και μάλλον θα έρθουν ακόμη χειρότερες μέρες και στον τομέα αυτόν.

Ε.Π.Καλλίγερος

Φωτογραφικές μνήμες

Με την ευκαιρία της αναφοράς στο παστούρωμα (μπούτζιασμα) των οικόσιτων ζώων και όσα γίνονταν στο παρελθόν, αλλά και τους λόγους που επέβαλαν αυτή τη μέθοδο, ζητήσαμε από τον πάντα πρόθυμο και παλαιό φίλο Σταμάτη Γιαννιώτη κάποια φωτογραφία από το παρελθόν σχετική με το θέμα. Και έβγαλε …λαγό.

Η φωτογραφία αυτή είναι τραβηγμένη το 1950 από τη συνοικία Ρουσσιάνικα στο Λεβουνάρι στο Κάτω Λειβάδι. Απεικονίζει μέλη μίας οικογένειας, αυτής του Παν. Γιαννιώτη (Ρούσσου) και μερικά ακόμη άτομα, που φωτογραφίζονται με πολλά οικόσιτα ζώα, μερικά από τα οποία είναι μπουτζιασμένα, όπως η κατσίκα μπροστά. Από τα πρόσωπα που εικονίζονται διακρίνεται στο άκρο δεξιά ο αείμνηστος Γιάννης Γιαννιώτης (Ρουσσόγιαννης) σε παιδική ηλικία. Οι δύο γυναίκες στο άκρο δεξιά και αριστερά με το τσεμπέρι πρέπει να είναι οι γνωστές στο Λειβάδι «Ρουσσοπούλες», που τις έχουμε παρουσιάσει ξανά στη στήλη. Αυτός με το καπέλο πίσω μπορεί να είναι ο Παν. Γιαννιώτης, ενώ τους άλλους δεν τους γνωρίζουμε. Ποίοι έχουν ακόμη μνήμες από μία εποχή με την αγροτική οικονομία, λίγο μετά την Κατοχή και τον εμφύλιο, να αποσκοπεί απλά στην αυτάρκεια; (Τότε, βέβαια, δεν μπορούσαν να υπάρχουν κινήματα ζωοφίλων ή «δικαιωματιστές» για προφανείς λόγους).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2021