To πρώτο «Tesla» φτιάχτηκε στη Σύρο

Ενώ ο πλανήτης έχει ήδη μπει στην εποχή της ηλεκτρικής αυτοκίνησης, παραμένει γενικά άγνωστο ότι οι ρίζες της βρίσκονται στο Αιγαίο. Σε ένα σύντομο, ιδιότυπο επεισόδιο της παγκόσμιας βιομηχανικής ιστορίας, η Σύρος παρήγαγε για μια τριετία (1973-1976) το πρώτο σύγχρονο ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο. Σήμερα, μισό αιώνα μετά, ο Δήμος Ερμούπολης-Σύρου μνημονεύει αυτήν την πρωτοπορία διοργανώνοντας μια έκθεση στο Βιομηχανικό Μουσείο της πόλης.

Advertisement

Πρωτεργάτης της παγκόσμιας καινοτομίας υπήρξε ο Ανδριώτης πλοιοκτήτης και με μεγάλο ενδιαφέρον στη μηχανολογία Γιάννης Γουλανδρής. Αγοράζοντας στα τέλη του ’60 την Enfield Automotive Company, τμήμα της βρετανικής εταιρείας κατασκευής μοτοσικλετών Enfield, μπήκε δυναμικά στον χώρο κερδίζοντας έναν διαγωνισμό που κήρυξε η τότε βρετανική δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού για την παραγωγή ενός ηλεκτροκίνητου οχήματος πόλης.

Η νικητήρια πρότασή του βασίστηκε στο πρωτότυπο μοντέλο Enfield 465 σε σχέδια του Αγγλου μηχανικού Τζον Σάμιουελ. Τα 66 κομμάτια που ζητήθηκε από την εταιρεία να κατασκευάσει, θα έβγαιναν από το εργοστάσιό της στη νήσο Ουάιτ στο κανάλι της Μάγχης. Τελικά, ο μηχανικός Κωνσταντίνος Αδρακτάς, πρόεδρος και τεχνικός διευθυντής της εταιρείας, επανασχεδίασε ολικά το αρχικό πρωτότυπο δημιουργώντας το μοντέλο Enfield E8000.

Εντέλει, εκεί κατασκευάστηκαν μόνο δέκα Enfield 465 και δύο Enfield Ε8000. Μια απεργία των εργατών οδήγησε τον Γουλανδρή στην απόφαση να μεταφέρει την παραγωγή στην Ερμούπολη, έναν τόπο με βιομηχανικές καταβολές όπου είχε ήδη επιχειρηματική παρουσία έχοντας εξαγοράσει το 1968 μαζί με τα αδέλφια του τα ναυπηγεία του Νεωρίου. Εκεί, στέγασε στο κτίριο του πρώην Υφαντουργείου Βελισσαρόπουλου την εταιρεία Enfield Neorion Co LTD, και από τα χέρια ντόπιων μαστόρων φτιάχτηκαν 112 αυτοκίνητα.

Ολα τους όμως έπρεπε να ταξιδέψουν στην Αγγλία για την εγκατάσταση και δοκιμή των μπαταριών τους, εφόσον στην Ελλάδα αυτό απαγορευόταν. Στο εμπόδιο αυτό προστέθηκαν και άλλα: γραφειοκρατία, απαγορευτικοί δασμοί και οι πιέσεις που λέγεται πως δέχτηκε ο πλοιοκτήτης από εταιρείες πετρελαιοειδών. Η παραγωγή έληξε άδοξα το 1976. Το συριανό ηλεκτρικό αυτοκίνητο πότε δεν πουλήθηκε, ούτε κυκλοφόρησε στην Ελλάδα – μέχρι πέρυσι.

Ενας πείσμων Αγγλος μαθηματικός, ο Γουίλ Σόγιερ, εδώ και λίγα χρόνια μόνιμος κάτοικος Σύρου, βρήκε στην Αγγλία ένα Enfield και το αγόρασε, το έφερε στο νησί, το επισκεύασε και του έβγαλε ελληνικές πινακίδες και εδώ και ένα χρόνο το οδηγεί στους δρόμους της Σύρου. Το κατακόκκινό του Enfield Ε8000, ένα από τα τρία που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο, μαγνητίζει πάνω του όλα τα βλέμματα. «Ψάχνοντας στο Διαδίκτυο, είδα κάποια να σκουριάζουν, παρατημένα στην άκρη του δρόμου ή ενός κήπου. Το βρήκα βαθιά λυπητερό, κάτι που σήμαινε τόσο πολλά για τη Σύρο, στην Αγγλία να μην έχει καμιά αξία», μας είπε o κ. Σόγιερ.

Στην έκθεση μπορούμε να δούμε όχι μόνο μια σειρά από πληροφορίες για την ιστορία του «συριανού» ηλεκτρικού αυτοκινήτου αλλά και να παρακολουθήσουμε το ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Σταυρόπουλου «Ανάμεσα σε δύο νησιά», που αφηγείται με τον πιο παραστατικό τρόπο τη «γέννηση και τον θάνατο» του ελληνικού ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Κυρίως όμως μπορούμε να θαυμάσουμε από κοντά ένα εκ των τόσο σπάνιων και δυσεύρετων Enfield Ε8000, που βρέθηκε από τον σκηνοθέτη και τον γραμματέα του Συλλόγου Ιστορικών Οχημάτων Σύρου Αλέξη Μαραντζίδη, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ στη νήσο του Ουάιτ.

Στο όριο μεταξύ οχήματος που ξεπήδησε από ταινία επιστημονικής φαντασίας και παιδικού παιχνιδιού που ζωντάνεψε, το κροκί χρώματος φουτουριστικό αντικείμενο μοιάζει να βρίσκεται στη φυσική του θέση, εκεί, μέσα στο γεμάτο βιομηχανική ιστορία μουσείο της Ερμούπολης. Πίσω του, σε ένα μεγάλο πανό, στέκεται μια συγκινητική φωτογραφία: το πρώτο αυτοκίνητο της παραγωγής πλαισιώνεται από το σύνολο των μαστόρων που δούλεψαν πάνω του. Οπως τόνισε ο Γουίλ Σόγιερ: «Το όχημα αυτό είναι πολύτιμο. Αντιπροσωπεύει και συμβολίζει τη Σύρο, την ιστορία και τους ανθρώπους της».