ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ (SCUOLA CENTRALE IN CITTA)

Το σχολείο της Χώρας της περιόδου της Αγγλοκρατίας ονομάζεται στα έγγραφα «Εν Κυθήροις Δημοσία Αλληλοδιδακτική Κεντρική Σχολή» ή «Κεντρική Σχολή».

Χτίστηκε περί το 1825 μαζί με τα άλλα αλληλοδιδακτικά σχολεία των Κυθήρων. Βρίσκεται στην είσοδο της Χώρας από το Καψάλι και είναι το μοναδικό σχολείο της Αγγλικής περιόδου που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα σαν Δημοτικό Σχολείο. Το κτίριο βέβαια κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του επί δύο αιώνες έχει υποστεί αλλοιώσεις ύστερα από επισκευές, προσθήκες και επεκτάσεις. Αυτό το σχολείο επί Αγγλοκρατίας είχε ένα δάσκαλο που στα έγγραφα ονομάζεται «αρχιδιδάσκαλος» ή «κεντρικός διδάσκαλος» και ένα βοηθό που ονομάζεται «συμβοηθός» Επίσης διαθέτει και υπηρέτη, δηλ. επιστάτη για να φροντίζει για την τάξη και για την ασφάλεια του κτιρίου. Ο «κεντρικός διδάσκαλος» φαίνεται πως είχε ανώτερη μόρφωση σε σχέση με τους άλλους  δασκάλους των Κυθήρων και συνήθως ήταν απόφοιτος κάποιας ανωτέρας σχολής, ενώ οι δάσκαλοι των άλλων αλληλοδιδακτικών σχολείων στα Κύθηρα ήταν απόφοιτοι της Κεντρικής Αλληλοδιδακτικής Σχολής. Επίσης ο κεντρικός διδάσκαλος πληρωνόταν από το Δημόσιο Ταμείο, ήταν δηλαδή δημόσιος υπάλληλος, ενώ οι άλλοι διδάσκαλοι πληρώνονταν από τους γονείς, ή κατά ένα ποσοστό από τους γονείς και κατά ένα ποσοστό από το Δημόσιο Ταμείο. Από της Συστάσεως της Σχολής, το απόγευμα του Σαββάτου δεν λειτουργεί, σε αντίθεση με τα άλλα σχολεία τα οποία λειτουργούν. Η Σχολή λειτουργεί όλο το χρόνο και οι ώρες λειτουργίας είναι 7.30-12.00 το πρωί και 1.30-5.00 το απόγευμα. Γενικά οι ώρες λειτουργίας εξαρτώνται από την εποχή. Μερικές από τις αργίες εκείνης της εποχής ήταν: 3 ημέρες τα Χριστούγεννα, 3 ημέρες τα Θεοφάνεια, των 3 Ιεραρχών, του Αγίου Στεφάνου, της Υπαπαντής, των Εισοδίων, του Αγίου Χαραλάμπους, του Σταυρού, του Αγίου Ιωάννου (29 Αυγούστου) την Πρωτοχρονιά κ.α. Αναφέρεται και μία δημόσια εορτή γύρω στις 20 -21 Δεκεμβρίου, καθώς και η εορτή του Αγίου Γεωργίου, ως η εορτή της Αυτού Μεγαλειότητος (πρόκειται για τον Άγγλο βασιλιά Γεώργιο περί το 1828, τον οποίο υποχρεούνται να μνημονεύουν στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα. Επίσης το σχολείο αργεί ένα απόγευμα κατά την εβδομάδα της Διακαινησίμου, προκειμένου οι μαθητές να συνοδεύσουν την Εικόνα της Μυρτιδιώτισσας. Έτσι στις 15 Απριλίου 1828, ημέρα Τρίτη το απόγευμα, τα παιδιά της Κεντρικής Σχολής ξεκίνησαν από τη Χώρα για να συνοδεύσουν την Εικόνα από το Λειβάδι στα Φράτσια. Το 1826 ο αριθμός των μαθητών φθάνει τους 190 ηλικίας 4 ο μικρότερος έως 33 χρόνων ο μεγαλύτερος. Ο μεγάλος αριθμός των μαθητών δικαιολογείται, αν λάβομε υπόψη ότι τότε είχαν καταφύγει στα Κύθηρα πολλοί πρόσφυγες λόγω της Ελληνικής Επανάστασης. Έτσι στη Σχολή συναντούμε Μανιάτες (Σκλαβέας, Καταξέας, Ματουλέας) Κρητικούς ( Ξανθουδάκης, Παπαδάκης, Γιαννουδάκης, Αλεξάκης, Χαντζάκης, Κυδωνάκης, Λαμπρινάκης, Καρδαμάκης) Μωραΐτες, Σμυρνιούς κ.α. Ακόμα στους καταλόγους της Σχολής συναντούμε Κυθηραϊκά επίθετα που έχουν εκλείψει (Σανιάνος, Αγγεληνός, Λεπιδιανός, Μαυροπούλης, Μελέτιος κ.α.)

Αργότερα εμειώθη ο αριθμός, όταν οι προσωρινοί πρόσφυγες έφυγαν από τα Κύθηρα.

Το 1825 αρχιδιδάσκαλος υπογράφει ο Παναγιώτης Καραβίας, ο οποίος κάθε εβδομάδα δίνει αναφορά στην Εκπληρωτική Αστυνομία σχετικά με τη φοίτηση των μαθητών:

Τη Ἐκπληρωτικῆ Ἀστυνομία

1825 Αὐγούστου 27 Κεντρική Σχολή

Πιστοποιῶ ὅτι κατ’αὐτήν την ἑβδομάδα δεν ἔλειψεν οὐδείς τῶν ἐνηλίκων μαθητῶν εἰμή μόνον δύο οἵτινες εἶναι ἀσθενεῖς.

Μένω με ὅλο το σέβας

Ὑποκλινής δοῦλος

Π. Καραβίας»

Επίσης κάθε εβδομάδα έκαναν μια κατάσταση με τον αριθμό των φοιτώντων πρωί-απόγευμα, εντοπίων και ξένων, καθώς και την ώρα που ανοίγει και κλείνει το σχολείο. Για τη δικαιολόγηση των απουσιών συνήθως οι εφημέριοι εφοδίαζαν τους μαθητές με δικαιολογητικά. Οι συνηθισμένοι λόγοι απουσίας ενός μαθητή ήταν οι εξής: πυρέττεται, έπασχε από πονόμματον, έπασχε από πονοκέφαλον, διότι είναι ασθενής ο πατήρ του και τον βοηθεί, δι υποθέσεις του, ασθενεί βαρέως, εις το κριτήριον εγκαλούμενος, πληρώνει την αγγαρείαν του κ.τ.λ. Το σχολείο της Χώρας αρχικά λειτούργησε σαν σχολή αρρένων, όπως και τα άλλα σχολεία στο νησί. Εξακολούθησε να λειτουργεί σαν σχολείο αρρένων για περισσότερο από 100 χρόνια Τα θήλεα φοιτούσαν σε χωριστό σχολείο, το οποίο σε νεότερα χρόνια καταργήθηκε και τα δύο σχολεία ενώθηκαν σε ένα μικτό δημοτικό σχολείο, το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2023