Τουρισμός: Είμαστε έτοιμοι για το αύριο;

Business as usual. Αυτό ήταν το κλίμα στο διεθνές επενδυτικό συνέδριο φιλοξενίας που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού.

Ενας αέρας αισιοδοξίας έπνεε μεταξύ των 230 συνέδρων καθ’ όλο το διήμερο στο IDEEA Hospitality Forum. Oι περισσότεροι από την Ευρώπη. Παρουσιάσεις, συναντήσεις, πολλά πηγαδάκια. Υστερα από ένα καλοκαίρι «revenge travel».

Η δυναμική του τομέα, που έδειξε εντυπωσιακή επαναφορά, χάρη στην επιθυμία του κόσμου να πάρει πίσω κάθε χαμένη μέρα του εγκλεισμού, ήταν η αφετηρία στις τοποθετήσεις και τα επιχειρηματικά πλάνα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πληθωρισμός και η ενεργειακή κρίση, συμπλήρωναν συνοπτικά την εικόνα. Αραγε μπορούμε να τα παραβλέψουμε;

Το χρήμα πρέπει να κυκλοφορήσει. «Υπάρχουν περίπου επτά δισ. δολάρια διαθέσιμα στα αποθεματικά των μεγάλων ξενοδοχειακών αλυσίδων». Αυτά πρέπει να επενδυθούν. Το χρήμα δεν μπορεί να «κάθεται», λέει ο πρόεδρος EMEA της Wyndham, Δημήτρης Μανίκης.

Ο ίδιος τονίζει ότι «θα πρέπει να θυμόμαστε τα μαθήματα που μας έδωσε η Covid-19». Κάποιες από τις προκλήσεις τις προβλέψαμε. Κάποιες άλλες όχι. Όπως τα προβλήματα στις αεροπορικές εταιρίες, το χάος στα αεροδρόμια και την έλλειψη προσωπικού.

Ομως η φιλοξενία είναι οι άνθρωποι. «Χρειαζόμαστε ανθρώπους και αλληλεπίδραση», λέει. Τα πράγματα θα αλλάξουν, αλλά ακόμα θα υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να αλληλεπιδρούν.

Ενα από τα πράγματα που θα αλλάξουν είναι το επαγγελματικό ταξίδι, εκτιμά ο πρόεδρος EMEA της Wyndham. Εκεί θα αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι, όχι απαραίτητα σε ένα γραφείο.

Τα πολυτελή all inclusive ξενοδοχεία έχουν μεγάλες προοπτικές. Αν και η πολυτέλεια είναι μόλις το 5% της παγκόσμιας αγοράς. «Κατά τη γνώμη μου, η μεσαίας βαθμίδας οικονομία παρουσιάζει μια τεράστια ευκαιρία», σημειώνει ο κ. Μανίκης. Η πρόκληση είναι η εύρεση προσωπικού.

«Στην Ευρώπη σπάσαμε τον κρίκο της εμπιστοσύνης», σχολιάζει. «Δεν τον έχουμε διορθώσει ακόμα». Πρόβλημα που το εντοπίζει κυρίως στη Γηραιά Ηπειρο, καθώς, έχοντας μόλις επιστρέψει από Ντουμπάι, αναφέρει ότι καθημερινά υπάρχουν περίπου 1,3 εκατ. αιτήσεις για εργασία. Στο Ντουμπάι, περιγράφει, υπάρχει εργαζόμενος σε ξενοδοχείο, αρμόδιος να δροσίζει με σπρέι νερού τους πελάτες και να τους καθαρίζει τα γυαλιά…

Περνώντας στα στοιχεία, ο Senior Director της STR Hospitality, Thomas Emanuel, επιβεβαιώνει ότι η πρόκληση της Covid-19 υποχωρεί. Βέβαια τη θέση της καταλαμβάνουν το ενεργειακό κόστος και το κόστος ζωής. Αυτό είναι και η γενικότερη πρόκληση στην παρούσα φάση.

Πράγματι τα ταξίδια ανέκαμψαν. Το μόνο είδος που καθυστερεί την ολική επαναφορά τους είναι το επαγγελματικό ταξίδι.

Τα στοιχεία της STR δείχνουν ότι, φέτος, τα χαμηλών κατηγοριών ξενοδοχεία είχαν ανεβασμένες πληρότητες, ενώ τα υψηλής κατηγορίας ενισχυμένη τη μέση τιμή δωματίου, για λόγους που συνδέονται και με τον πληθωρισμό.

«Θα πρέπει να επανέλθουμε σε μια πιο τυπική εικόνα πληροτήτων», λέει ο Senior Director της STR. Για να παρατηρήσει ότι το «Bleisure» είναι κραταιά τάση, δηλαδή η παράταση της διαμονής για αναψυχή, με αφορμή ένα επαγγελματικό ταξίδι.

Τι έχει αλλάξει στην αγορά ο post-Covid ταξιδιώτης;

«Η φιλοξενία περνά από την τοποθεσία στην επωνυμία», υπογραμμίζει ο Harold Coenders, Director Occupiers Services της Colliers. Η φίρμα της φιλοξενίας ξεπερνά τη δύναμη της τοποθεσίας. Και υπάρχει μια έκρηξη φιρμών στην αγορά τα τελευταία χρόνια, που δεν βασίζονται στην ποιότητα αλλά στον τρόπο ζωής (lifestyle). Το τελευταίο στοιχείο ξεπερνά τα όρια του ξενοδοχείου, με τη δημιουργία και διανομή προϊόντων με την επωνυμία της ξενοδοχειακής φίρμας.

Από την άλλη, «τα επαγγελματικά ταξίδια καταγράφουν δομική πτώση στη μετά – Covid εποχή». Και η τάση μετακινείται από τα επαγγελματικά ταξίδια στις επαγγελματικές (πολυήμερες) εκδηλώσεις (διαμονή, εργασία, συνάντηση, εκδήλωση).

Με τη σφραγίδα της αναψυχής, η Αθήνα είναι ένας από τους προορισμούς που είχαν ισχυρή ανάκαμψη φέτος. Το θετικό πρόσημο θα διατηρηθεί το 2023, αλλά με «minimum growth μέχρι το 2026», σημείωσε ο Senior Director της STR. Ο οποίος ξεχώρισε την Αλβανία, για τη «μεγάλη δυναμική» της, καθώς όλη η ακτογραμμή της αναπτύσσεται τουριστικά.

Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο του επενδυτικού ενδιαφέροντος τα τελευταία χρόνια. «Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση από πλευράς του ταξιδιώτη και ταυτόχρονα χαμηλή διείσδυση των επώνυμων αλυσίδων», εξηγεί ο Elie Milky, Αντιπρόεδρος Ανάπτυξης του Radisson Hotel Group, καθώς ο όμιλος λειτούργησε φέτος δύο νέα ξενοδοχεία σε Μύκονο και Σκιάθο.

Και τι λένε τα δεδομένα;

«Θα διαφοροποιηθώ από το τέμπο της διοργάνωσης» είπε η Joan Hoey Director Europe του Economist Intelligence Unit. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να είμαστε προετοιμασμένοι για τις προκλήσεις του αύριο».

Η παρουσίαση της κυρίας Hoey αποτύπωσε συμπεράσματα και δεδομένα.

Σύμφωνα με το EIU, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διατηρηθεί το 2022 και το 2023. Και αυτό για δύο λόγους: γιατί οι Ουκρανοί έχουν ανεβασμένο ηθικό με τις πρόσφατες νίκες στο πεδίο και γιατί το καθεστώς στη Ρωσία δεν αντέχει να χάσει τον πόλεμο. Είναι θέμα επιβίωσης.

Ταυτόχρονα η Ρωσία αποκόπτεται από το διεθνές περιβάλλον, κάτι που δημιουργεί μια «μόνιμη αναδιοργάνωση της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας».

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ηδη οι τιμές των αγαθών έχουν εκτοξευθεί, ανεβάζοντας τον παγκόσμιο πληθωρισμό φέτος στο 9,5%. Το 2022 η ανάπτυξη της ευρωζώνης θα περιοριστεί στο 2,7%, με την εκτίμηση ότι το 2023 θα περάσει σε αρνητικό πρόσημο (-0,4%). Η οικονομία στις ΗΠΑ αντίστοιχα αναμένεται να παρουσιάσει στασιμότητα (0,5%). Και οι προβλέψεις για τις χώρες του G20 αναθεωρούνται επί τα χείρω, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει στοιχίσει στην παγκόσμια οικονομία πάνω από ένα τρισ. δολάρια. Με τις συνέπειές του να επιδεινώνουν την εικόνα το 2023.

Η Ελλάδα αποτελεί μερική εξαίρεση, με οικονομική προοπτική αρκετά πιο θετική από αυτή στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ, χάρη στη συσσωρευμένη ζήτηση στον τουρισμό, ώστε η ανάπτυξη να υπολογίζεται μεταξύ 5%-6% το 2022. «Αν και θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι αυτό προκύπτει από μια χαμηλή βάση», το 2020 και 2021, σχολίασε η κυρία Hoey. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα θα έχει συνέπειες από τις υψηλές τιμές και τον πληθωρισμό στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.

Με την Ευρώπη να μπαίνει σε οριακή ύφεση και να προβληματίζει σε σχέση με την καταναλωτική δύναμη των πολιτών της, η Κίνα δεν αφήνει επίσης ελπίδες για την επόμενη χρονιά. Καταγράφει «μια σημαντική επιβράδυνση το 2022. Δεν περιμένουμε κινέζους τουρίστες το 2023. Ισως από το 2024 και μετά», ανέφερε η αναλύτρια του EIU, επισημαίνοντας και τη zero-Covid πολιτική της ασιατικής χώρας.

Με τα αποθέματα φυσικού αερίου να εξαντλούνται το 2023, η ενότητα της Ευρώπης αποτελεί ερώτημα. Οπως και η στενότερη νομισματική πολιτική, με τα επιτόκια της ECB να ανεβαίνουν σε επίπεδα 2,8% – 3%, δημιουργώντας πιέσεις στα κόστη και μεγάλα ερωτήματα στις δαπάνες, στον δανεισμό και στις επενδύσεις.

Βέβαια, ο τουρισμός εκτοξεύθηκε με τη συσσωρευμένη επιθυμία το 2022. Για το 2023 υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα, για το τι είδους χειμώνα θα έχουμε και ποια θα είναι η κατάσταση μέχρι την άνοιξη. Κάτι που αρχίζει να διαφαίνεται από τους επιδεινούμενους δείκτες εμπιστοσύνης σε ευρωπαϊκές χώρες.

«Χρειάζεται να κοιτάξουμε στο μέλλον με την ικανότητα να αντιδράσουμε», είπε ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) Αλέξανδρος Βασιλικός, σχολιάζοντας τις προκλήσεις της αγοράς φιλοξενίας. «Θα έχουμε κύκλους στην οικονομία, αλλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε σε αυτό. Χρειάζεται να προσαρμοστούμε, να στραφούμε σε niche αγορές και να βρούμε επενδυτές». Και αναφερόμενος στην έλλειψη προσωπικού υποστήριξε ότι χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί η εργασιακή νομοθεσία στην Ελλάδα.

Το 2021 ήταν «η μεγάλη παραίτηση», το 2022 ήταν «η μεγάλη συγκράτηση», είπε ο Jonathan Humphries πρόεδρος της εταιρίας συμβούλων HoCoSo, αποτυπώνοντας τα ευρήματα έρευνας, όπου βασικό ζητούμενο για τους εργαζόμενους στον τουρισμό είναι η αίσθηση συμπερίληψης και η αναγνώριση της δουλειάς τους. Ακολουθούν στη λίστα η ψυχολογική ασφάλεια και οι οικονομικές απολαβές.

Με τη σειρά της η Giuseppina Bavasso, περιφερειακή αντιπρόεδρος Ανθρώπινου Δυναμικού ΕΑΜΕ της Hyatt International, πρόσθεσε ότι «κάποτε ένας εργαζόμενος περίμενε και πέντε χρόνια για να πάρει προαγωγή. Στη σημερινή γενιά αυτό δεν ισχύει. Θέλουν άμεσα αποτελέσματα. Η ευελιξία είναι κλειδί». Οπως και η ανάπτυξη των μικρο-δεξιοτήτων, κατά τον Razvan Pirjol, Chief Business Development Officer της winsedswiss.

Ποια είναι αυτή η Γενιά Z;

Η Generation Z «θα έχει λιγότερα από τους γονείς της», εξηγεί ο Director Occupiers Services της Colliers. «Αν δεν μπορείς να έχεις αυτά που θέλεις, τότε γιατί να εργάζεσαι σκληρά για να τα αποκτήσεις; Σε αυτή τη λογική, συμβιβάζεσαι με λιγότερα. Αυτή η σκέψη καθορίζει μια ολόκληρη γενιά». Και πλέον μιλάμε για το κίνημα των Quiet Quitters.

Οι προοπτικές τους για το μέλλον είναι λιγότερες. Επίσης έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Αυτή η γενιά έχει ιδεαλιστικά κίνητρα (κλιματική αλλαγή, οικονομική κατάσταση, νέα πραγματικότητα), αλλά χαρακτηρίζεται από ιδεολογική ρευστότητα.

Αν η γενιά των Millennials είχε ως μότο «να μην κάνεις κακό», η Generation Z έχει περάσει στο «κάνε το σωστό».

Πώς επηρεάζει η Generation Z την αγορά της φιλοξενίας; Στη στόχευση στο συγκεκριμένο lifestyle, στην ανάγκη το μάρκετινγκ να επικεντρωθεί στις μικρο-κοινότητες, καθώς και στη λειτουργία μιας επιχείρησης με ηθικές αξίες.

Ομως ήδη μια νεότερη γενιά ακολουθεί.

Η Generation α (alpha). Τα παιδιά που γεννήθηκαν από το 2010 και μετά. Τη χρονιά που βγήκε το iPad και το Instagram. Η γενιά που μεγαλώνει μπροστά σε μία οθόνη. Οι Screenagers. Μια γενιά που οδηγείται από την τεχνολογία, μεγαλώνει με ψηφιακή υποστήριξη, σε έναν κόσμο που τους προσφέρει πληροφορίες προσαρμοσμένες στις προτιμήσεις τους (tailored living). Μια γενιά που παίρνει αποφάσεις πολύ γρήγορα και είναι λιγότερο κοινωνικοποιημένη.

Τι σημαίνει αυτό για το αύριο της ξενοδοχίας;

Θα πρέπει να κάνει καλή ψηφιακή εντύπωση, να αξιοποιήσει τον χώρο των κοινωνικών μέσων και να «εξάγει» πέρα από το ξενοδοχείο τα προϊόντα της.

Ολα αυτά μετά από έναν δύσκολο, κατά γενική πρόβλεψη, χειμώνα.

Είμαστε έτοιμοι για το αύριο;