Τουρισμός με διαχείριση, όχι με διαφήμιση

Στη Σαντορίνη είναι… 79 Αυγούστου! Εδώ το καλοκαίρι συνεχίζεται. Τα αεροπλάνα έρχονται γεμάτα με Ασιάτες. «Τώρα είναι η εποχή τους», μου λένε. Σε κάθε γωνιά της καλντέρας ζευγάρια ντυμένα νύφες και γαμπροί φωτογραφίζονται συνοδεία ενός επαγγελματία φωτογράφου και μιας βοηθού. Με θέα το ηφαίστειο επίσης, στο Φηροστεφάνι, για τρεις ημέρες δεκάδες ακαδημαϊκοί του τουρισμού από την Ελλάδα και το εξωτερικό, διδακτορικοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, επιχείρησαν να προσεγγίσουν τις πτυχές μιας οικονομικής δραστηριότητας που είναι τόσο σημαντική για την εγχώρια και όχι μόνο οικονομία. Και επέλεξαν γι’ αυτό τον πιο αναγνωρισμένο ελληνικό προορισμό.

Hταν μια χρονιά με πολύ κόσμο, αλλά και πολλή ανησυχία για το αν όλα θα πάνε καλά στη Σαντορίνη. Η ζήτηση σε νερό και ρεύμα έφτασε σε οριακά σημεία, με τις απαιτήσεις στο δεύτερο να φθάνουν στα 48 μεγαβάτ (MW) τον Αύγουστο, όταν κατά μέσο όρο κυμαίνονται στα 18. Στην Οία η κατανάλωση νερού αυξήθηκε κατά 110% εφέτος σε σχέση με το 2016, στα Φηρά 85% και στο Ακρωτήρι 439%.

Ο δήμαρχος Θήρας Νικόλαος Ζώρζος πλέον λέει ότι «η Σαντορίνη θα καταρρεύσει τουριστικά» εάν δεν ληφθούν μέτρα για τη διαχείριση της υπερβάλλουσας κίνησης. «Η Θήρα είναι κορεσμένος προορισμός. Έχουμε πλέον 1,3 εκατ. αφίξεις και πέντε εκατ. διανυκτερεύσεις, από 750.000 αφίξεις και 3,3 εκατ. διανυκτερεύσεις το 2012», λέει.

Ακόμα και τον Αύγουστο, τα αδειοδοτημένα καταλύματα δεν είχαν 100% πληρότητα και βρέθηκαν με άδεια δωμάτια. Αιτία οι 15.000 κλίνες που μισθώνονται πλέον μέσω της Airbnb

Στις πρώτες προσθέτει και 750.000 έως 850.000 επισκέπτες κρουαζιέρας ετησίως. «Γι’ αυτό από το 2019 θα υπάρχει έλεγχος των ροών των αφίξεων των κρουαζιεροπλοίων μέσα στην εβδομάδα». Και σημειώνει ότι αν και έχει γίνει η μελέτη, ακόμα δεν υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο για τη δημιουργία Οργανισμού Διαχείρισης Προορισμού (DMO). Σε αυτά προσθέτει ότι έως το 2015 οι κλίνες αριθμούσαν τις 990 ανά τ.χλμ. και η δόμηση καλύπτει 11% της επιφάνειας του νησιού, συγκρινόμενη με την Αττική. Από την άλλη οι καλλιέργειες περιορίζονται. Το 2017 δεν δηλώθηκαν 450 στρέμματα αμπελώνα.

Παρά την τόσο καλή χρονιά σε αφίξεις όμως, «τα έσοδα στα ξενοδοχεία εφέτος θα είναι μειωμένα έως και 7%, εξαιτίας των εκπτώσεων και των αθέμιτων μισθώσεων κατοικιών», εκτιμά ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Σαντορίνης Μανόλης Καραμολέγκος. Γιατί ακόμα και τον Αύγουστο, τα αδειοδοτημένα καταλύματα δεν είχαν 100% πληρότητα και βρέθηκαν με άδεια δωμάτια. Αιτία οι 15.000 κλίνες που μισθώνονται πλέον μέσω της Airbnb. Από αυτές μάλιστα οι 2.600 προστέθηκαν στο νησί μέσα σ’ έναν χρόνο, από το 2016 έως το 2017. Και σε οικισμούς που ήταν αμιγώς οικιστικοί, όπως η Φοινικιά, το Εμπορείο και το Μεγαλοχώρι, «οι ντόπιοι πλέον απομακρύνονται για να παραχωρήσουν τα σπίτια, αλλοιώνοντας πλέον τον αρχικό κοινωνικό τους ιστό».

Τα θέματα που τέθηκαν στο συνέδριο: «Τουρισμός: Τάσεις, Προοπτικές και Επιπτώσεις στις Επιχειρήσεις και τους Προορισμούς», πολλά. Όλα κατέδειξαν την απόσταση μεταξύ ακαδημαϊκής γνώσης και πρακτικής.

«Οι προορισμοί βρέθηκαν αδύναμοι στις αλλαγές που αφορούν στον τουρίστα. Υπάρχουν νέοι και αυτόνομοι καταναλωτές», είπε ο καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και πρόεδρος του συνεδρίου Πάρις Τσάρτας, αναφερόμενος στα ζητούμενα σήμερα. «Εργαλεία όπως οι DMO είναι απαραίτητα. Το μάρκετινγκ από μόνο του δεν φθάνει».

Διαμορφώνεται «μια νέα σημασία από τη σχέση αεροπορικών εταιριών, αερολιμένων και DMO’s προορισμών», πρόσθεσε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επίσης πρόεδρος του συνεδρίου Ανδρέας Παπαθεοδώρου. Το ζήτημα λοιπόν είναι, «ποιος εκπροσωπεί τον προορισμό; Ποιος νομιμοποιείται να τον εκπροσωπεί;». Γιατί διαφορετικά είναι τα κίνητρα ενός αερολιμένα, διαφορετικά μιας αεροπορικής εταιρίας και διαφορετικά ενός οργανισμού διαχείρισης και προώθησης. Εξίσου αναγκαία είναι η δημιουργία ενός σχεδίου αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, επισημαίνοντας το πρόσφατο παράδειγμα της Κω.

Ο τουρισμός στην Ευρώπη καθορίζεται από κάποιες παραμέτρους, λέει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ Ντέϊβιντ Έιρι. Από τις αεροπορικές εταιρίες χαμηλού κόστους και τη δραστηριότητά τους, την ισοτιμία ευρώ – δολαρίου, μια και όποια αλλαγή σε αυτή θα μεταβάλλει τις ροές, αλλά και τα κρούσματα τρομοκρατίας που φόβισαν τον κόσμο να ταξιδέψει στην Τυνησία, την Αίγυπτο, την Τουρκία.

«Οι κάτοικοι έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται για τους τουρίστες. Θα πρέπει να σταματήσουμε το παραδοσιακό μάρκετινγκ και να αρχίσουμε τη διαχείριση ενός προορισμού»

Ο κ. Εϊρι υπογράμμισε ακόμα ότι ο λαϊκός Τύπος πρόβαλλε τα φαινόμενα «υπερτουρισμού» (π.χ. Βαρκελώνη, Βενετία). «Η επιτυχία συνοδεύεται από κινδύνους και αυτό αναμένεται να επιδεινωθεί. Οι εφημερίδες άλλωστε δεν έχουν ειδήσεις τον Αύγουστο». Στις παραμέτρους περιλαμβάνεται η τεχνολογία, η ανάπτυξη της Κίνας, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η καινοτομία. Όπως και η έννοια του λαϊκισμού που είναι σε έξαρση. «Καλλιεργείται εχθρότητα προς τουρίστες και αυτό θα πρέπει να παρατηρηθεί την επόμενη δεκαετία», κατέληξε.

Αναλύοντας αυτό το φαινόμενο, ο αυστριακός καθηγητής του Καθολικού Πανεπιστημίου του Αϊχστάττ – Ινγκολστάντ Χάραλντ Πιχλάνερ σημείωσε ότι ο «υπερτουρισμός» δεν επηρεάζει μόνο τη Βαρκελώνη, τη Βενετία, το Ντουμπρόβνικ, αλλά και άλλους προορισμούς. Μίλησε για τις επιπτώσεις της Airbnb και τους υπερφορτωμένους με τουρίστες προορισμούς. «Η κοινωνία», είπε, «αλλάζει τη στάση της προς αυτό το φαινόμενο. Οι οργανισμοί διαχείρισης προορισμών που έχουμε δεν είναι προετοιμασμένοι γι’ αυτά τα ζητήματα. Οι κάτοικοι έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται για τους τουρίστες. Θα πρέπει να σταματήσουμε το παραδοσιακό μάρκετινγκ και να αρχίσουμε τη διαχείριση ενός προορισμού. Χρειάζεται ένα καλύτερο προϊόν. Όχι μόνο για τους τουρίστες, αλλά και για τους κατοίκους ενός προορισμού».

Δεν φθάνει όμως αυτό που ξέραμε για τη διαχείριση ενός προορισμού. «Στόχος είναι να παραμένει ο προορισμός βιώσιμος και να αποδίδει μακροχρόνια οφέλη», υποστήριξε και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιάννης Σπιλάνης. «Eχουμε περάσει στη λογική των προϊόντων και των υπηρεσιών. Θα πατάνε στην αξιοποίηση και όχι στην κατανάλωση των πόρων. Το τοπίο της Σαντορίνης είναι ένας τεράστιος πόρος που όσο χάνεται, τόσο θα απομειώνεται και η αξία του πόρου».

Για να αναρωτηθεί: «Πόσο πιο μακριά μπορεί να πάει η Σαντορίνη συγκεντρώνοντας κλίνες, τυπικές – άτυπες – κινητές (κρουαζιερόπλοια) και ακίνητες;».

Υ.Γ. Στα στοιχεία του Ισοζυγίου Πληρωμών για το οκτάμηνο που ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος, το διάστημα Ιανουάριος – Αύγουστος 2017 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν σε 10,524 δισ. ευρώ (αυξημένες κατά 9,1% σε ετήσια βάση, από 9,643 δισ. ευρώ το 2016), ωστόσο δεν έφθασαν στα επίπεδα του 2015, που ήταν 10,606 δισ. ευρώ. Το ίδιο διάστημα εφέτος, οι τουριστικές αφίξεις αυξήθηκαν κατά 9,9% σε σχέση με το 2016 που ήταν 17,195 εκατ., ενώ το 2015 ήταν 16,968 εκατ. Τον Αύγουστο, μήνα κορύφωσης της θερινής αιχμής, οι εισπράξεις ενισχύθηκαν κατά 16,4% στα 3,521 δισ. ευρώ από 3,025 δισ. ευρώ το 2016. Το 2015 είχαν κυμανθεί στα 3,478 δισ. ευρώ. Οι τουριστικές αφίξεις αυξήθηκαν κατά 14,3% από το 2016 όταν άγγιξαν τα 5,084 εκατ., ενώ το 2015 ήταν 4,993 εκατομμύρια.

Info: Το συνέδριο ήταν ένα προϊόν σύμπραξης, καθώς λειτούργησε ως το 5ο Διεθνές Συνέδριο Τουρισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το 13ο συνέδριο της σειράς IMIC της Ηλιότοπος Συνέδρια. Οργανώθηκε με την επιστημονική συνεργασία του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, του Ball State University/Management Department των ΗΠΑ και του South Australia University και τέθηκε υπό την αιγίδα του Δήμου Θήρας και του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ).