Βασίλης Χάρος – Μία εντυπωσιακή καλλιτεχνική πορεία που ξεκίνησε σε ένα κακοτράχαλο περιβάλλον

Οφειλόμενη τιμή σε έναν συνεπή καλλιτέχνη και έναν ξεχωριστό άνθρωπο

Έχουν περάσει 15 χρόνια α­πό την ημέρα που ο Βασίλης Χάρος έφυγε από κοντά μας σε μία ηλικία κατά την οποία κανονικά θα βρίσκονταν αντάμα η βαθιά εμπειρία, η ωριμότητα και η καταξίωση. Χτυπημένος από την επάρατο, σπάνια έδειχνε τον παραμικρό πόνο στους άλ­λους, σπανιότερα εξέφραζε το παράπονο και μόνο όσοι τον γνώριζαν καλά καταλάβαιναν το βαθύ του πόνο. Όχι τόσο για τον εαυτό του, αλλά για όσα εί­χε ο ίδιος ακόμη να κάνει, για την οικογένειά του, για την πρόωρα χαμένη το 1962 στα εί­κοσι της πολυαγαπημένη του α­δελφή Ελένη. Τον θυμάμαι ένα, νομίζω το προτελευταίο καλο­καίρι της ζωής του, να σταματά έξω από το σπίτι μου και να μι­λάμε αρκετή ώρα. Από την ομι­λία μας αυτήν θυμάμαι μόνο ότι είπε ελάχιστα για το προσωπι­κό του δράμα, την αρρώστια του. Δεν ήθελε, δεν ήξερε πολ­λά, το άφηνε γι’ αργότερα; Αγνοώ. Όμως μέχρις εδώ οι προσωπικές αναμνήσεις για έ­ναν πραγματικό φίλο, τον οποίο επισκεπτόμουν συχνά στο ερ­γαστήριό του στους Αμπελοκή­πους και είχαμε ατελείωτες συ­ζητήσεις, για τη χαρακτική, για το Τσιρίγο, για τους φίλους, ειδικά μάλιστα αν οι σπουδές αυτές ήταν τα …καλλιτεχνικά.

Πόσοι έτρεψαν οποιουδήποτε είδους εκτίμηση στη ζωγραφι­κή, που ήταν ο μύχιος πόθος του Βασίλη; Από το Κυθηραϊκό περιβάλλον της δεκαετίας του ’60 σχεδόν κανείς. Βρέθηκε ό­μως ένα φωτεινό μυαλό της ε­ποχής, ο καθηγητής φιλολο­γίας Μανώλης Σ. Στάθης, γιος του ιδρυτή του Γυμνασίου Κυ­θήρων και λόγιου Σπ. Στάθη, ο οποίος είχε ξεπεράσει τις ανα­στολές της εποχής του και ο ο­ποίος, όχι μόνο προέτρεψε το νεαρό Βασίλη να ασχοληθεί με την κλίση του, διαισθανθείς το μεγάλο του ταλέντο, αλλά μί­λησε και στον πατέρα του. Ο γέρο Νότης, ένας έξυπνος α­γρότης με επαρκείς για την ε­ποχή του γραμματικές γνώσεις και με ένα πηγαίο ταλέντο κι αυτός στην ποίηση -ήταν εξαί­ρετος ριμαδόρος- ήταν από μία φτωχή πολυμελή οικογένεια με κοιτίδα της το Μανιτοχώρι και παρωνύμιο Μάνητας, Μανιάτης δηλαδή, πιθανόν από μία μακρι­νή καταγωγή της οικογένειας ή από μία αποδημία εκεί του συγκεκριμένου κλάδου της. Χάροι στα Κύθηρα βρίσκονται πολλοί ήδη από το 16ο αι., σίγουρα δε ακόμη παλιότερα. Ήταν φτω­χός και έμεινε φτωχός, καθώς τότε ελάχιστοι προχωρούσαν παραπέρα στα γράμματα και ή­δη η οικογένεια είχε σπουδάσει έναν δάσκαλο, ενώ δύο βρέθη­καν μετανάστες στις ΗΠΑ και ένας στην Αργεντινή. Η οικογέ­νεια ζούσε στο πατρικό στο Φυρόι, μία περιοχή απέναντι, αλλά αρκετά μακριά, από την πρω­τεύουσα, τη Χώρα με ένα-δύο σπίτια όλα κι όλα.

Μετά τα γυμνασιακά χρόνια και με χίλιες δυσκολίες ο Βασί­λης σπουδάζει στη Σχολή Κα­λών Τεχνών και αποφοιτώντας παίρνει υποτροφία για τη Γαλ­λία. Εν τω μεταξύ είχε γνωρίσει τη Μάρθα, ακλόνητο στήριγμα της ζωής του στη συνέχεια και είχαν παντρευτεί, φοιτητές, απένταροι και χωρίς δουλειά, αλλά με αγάπη και πολλά όνει­ρα. Στο Παρίσι γνωρίζει όλα τα ρεύματα της ζωγραφικής της ε­ποχής του, ζει τα γεγονότα του Μάη του ’68 και την εξέγερση των νέων. Εκεί γεννιούνται και τα τρία τους παιδιά (η Έλενα (που διδάσκει καλλιτεχνικά, η Αριάδνη και ο, επίσης καλλιτέ­χνης σήμερα, Ορέστης) και έρ­χεται η ώρα να γυρίσει στην Ελλάδα, καθώς είχε σχετική νομική υποχρέωση από την υ­ποτροφία, που είχε λάβει. Έτσι έχασε την ευκαιρία να μείνει στην Πόλη του φωτός, στην ο­ποία σίγουρα θα μεσουρανούσε στη χαρακτική, αφού σ’ αυτήν ειδικεύτηκε καλλιτεχνικά και διέπρεψε αργότερα στην Αθή­να. Στην Αθήνα, λοιπόν, το 1973 και μετά από μία σειρά α­πογοητεύσεις καταφέρνει και αναλαμβάνει καθηγητής στο Κολλέγιο Αθηνών. Παράλληλα στήνει το εργαστήριο λιθογρα­φίας σε ένα ημιυπόγειο στους Αμπελοκήπους και εκεί περνά το μεγαλύτερο μέρος από τις ελεύθερες ώρες του. Πολύ αρ­γότερα θα αποκτήσει ένα μικρό κτήμα στο Συκάμινο Ωρωπού, το οποίο του θυμίζει το αγαπη­μένο του Τσιρίγο.

Εννοείται ότι δεν μένει καθόλου ….ήσυχος.

Παίρνει κάθετη θέση εναντίον της εμπορευματοποίησης της χαρακτικής (ακόμη και σήμερα λίγοι γνωρίζουν τη διαφορά α­πό ένα πρωτότυπο χαρακτικό δουλεμένο πάνω σε Βαυαρικό λίθο με συγκεκριμένο αριθμό «αντιτύπων» από ένα πολλαπλό τυπωμένο από μία μηχανή ΟFFSΕΤ. Μερικοί πουλάνε ακό­μη ακριβότερα τα δεύτερα και αν μεν λένε τι είναι, κανένα πρόβλημα, αλλά…)

Λίγα χρό­νια πριν τον χτυπήσει η επάρα­τος (ίσως να μην ήταν τυχαίο ό­τι ζούσε κάθε μέρα ανάμεσα σε επικίνδυνα χημικά για να τιθασεύσει την πέτρα και να κάνει πράξη τη δημιουργική του φα­ντασία) γίνεται πρωτεργάτης στην ίδρυση της Ενωσης Ελλή­νων Χαρακτών το 1986, μέσα από την οποία δεν δίνει μόνο α­γώνα για τη χαρακτική και για τα προβλήματα των χαρακτών συναδέλφων του, αλλά και για να γίνει αντιληπτή από το κοινό η εξαπάτησή του από πολλούς που πουλάνε, απλά πολλαπλά για χαρακτικά, χωρίς να εξη­γούν στον κόσμο τη διαφορά. Ψιλά γράμματα. Οι περισσότε­ροι κυνηγάνε τη δόξα και το χρήμα και πολεμούν την αλή­θεια. Πάντα τα ίδια!

Κάθε καλλιτέχνης καταξιώ­νεται δύσκολα, πολλές φορές μετά το θάνατό του. Ο Βασίλης, πάνω στην πιο δημιουργική για τους καλλιτέχνες ηλικία, φεύ­γει το καλοκαίρι του 2000 και ταξιδεύει προς τον ουρανό των καλλιτεχνών χωρίς να προλά­βει να δει όλα όσα ονειρευό­ταν. Αφησε όμως πίσω του ένα έργο, το οποίο έχει ένα αξιο­πρόσεκτο χαρακτηριστικό. Τη συνέπεια. Ηταν πάντα απόλυτα συνεπής σε όσα πίστευε και δεν έκανε ποτέ «εκπτώσεις» πάνω στην καλλιτεχνική του δημιουργία.

Καταξιωμένος σε όσους γνώριζαν την αξία της δουλειάς του, δεν άφησε κανέναν, που να μην θυμάται την πραότητα του χαρακτήρα του, την καλή του διάθεση, τη βαθειά αγάπη του για τον τόπο της γέννησής του και, για ό­σους γνώριζαν, τη δύσκολη προσωπική του πορεία μέσα στην πιο κακοτράχαλη εποχή για τη γενιά του.

Φωτογραφίες μερικών από τις λιθογραφίες του Βασ. Χάρου. Η λι­θογραφία ήταν η αγάπη του. Έπιανε την πέτρα και μόλις το έργο τελείωνε, θαρρείς ότι η πέτρα μιλούσε στον καλλιτέχνη.

Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση Φ. 307 Νοέμβριος 2015