Βία στα σχολεία: Αίτια και σαχλαμάρες

Τα γεγονότα βοούν. Μαθητές που πλακώνονται στο ξύλο δι’ ασήμαντον αφορμήν αλλά και οιονεί συμμορίες εφήβων που “λύνουν” τις διαφορές τους στα “πεδία μαχών”. Τα πεδία των μαχών είναι είτε τα προαύλια των σχολείων είτε κάποιες πλατείες και δρόμοι. Το χειρότερο είναι ότι το φαινόμενο φαίνεται να πηγαίνει-ακουμπά και τα Δημοτικά σχολεία πλέον.

Περισπούδαστοι “αναλυτές”, συνήθως κρατικοί υπάλληλοι, μιλούν για κατάντια της κοινωνίας που επηρεάζει δυσμενώς τα παιδιά. Για την κακή επιρροή των κινητών και τις προσπάθειες για βιντεοσκόπηση των καυγάδων. Για τις οικογένειες που δεν λειτουργούν με επάρκεια (λες και υπήρχαν εποχές που οι οικογένειες λειτουργούσαν καλύτερα). Μιλούν ακόμη για τη δυσκολία των καθηγητών να “αντιμετωπίσουν” μια τάξη όταν υπάρχουν 2-3 ταραξίες.

Εμφανίζονται και “ειδικοί” ψυχικής υγείας οι οποίοι μιλούν για “θεραπεία” της οικογένειας προκειμένου να αποφύγουμε την εφηβική βία. Συνήθως υπονοούν εκτεταμένα κρατικά προγράμματα (άρα και αντίστοιχες κρατικές θέσεις εργασίας) “ψυχοθεραπείας” δια των οποίων θα “επέλθει” η ψυχική υγεία στις οικογένειες και το πρόβλημα θα “λυθεί”. Παλαιότερα “λειτουργούσαν” και σχολές γονέων. Δραστηριότητα που φαίνεται πως παρήγαγε εξαιρετικά αποτελέσματα τα οποία “χαιρόμαστε” τώρα…

Κι όλοι αυτοί οι ειδικοί και μη δεν μιλούν για ένα πράγμα. Για το τι πραγματικά γίνεται στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης δυστυχώς και στα Δημοτικά σχολεία πλέον. Κι’ αυτό που γίνεται στα σχολεία μπορεί να συνοψιστεί στην φράση:

– Στα σχολεία γίνεται το “έλα να δεις”

Το άρθρο επιχειρεί να αναδείξει αυτό το “έλα να δεις” που είναι μπροστά στα μάτια όλων και αποσιωπείται. Αποσιωπείται είτε από υποκρισία (πολλές φορές) είτε από αδυναμία κατανόησης της πραγματικότητας των σχολείων (άλλες φορές).

Ας μεταφερθούμε στην σχολική αίθουσα ενός σχολείου, που αποτελεί και το κύτταρο του σχολείου. Εκεί όπου μαθητές και διδάσκοντες θα συναντηθούν για να “παραχθεί” το διδακτικό έργο. Ας φανταστούμε μια τάξη της β΄ Λυκείου σ’ ένα σημερινό σχολείο του σοβιετικού ελλαδιστάν. Στην τάξη αυτή προφανώς και υπάρχουν ικανά παιδιά με ικανότητες, γνώσεις και πρόθεση να προχωρήσουν στη ζωή. Υπάρχουν όμως και αυτοί που δεν θέλουν να ασχοληθούν με τα διδασκόμενα αντικείμενα. Πιθανόν ικανά παιδιά που όμως απορρίπτουν το σχολείο και βρίσκονται εκεί γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Σήμερα όλοι πρέπει να τελειώσουν το λύκειο.

Υπάρχουν κι άλλοι όμως στην τάξη (που φανταστήκαμε) αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε μπορούν να ανταποκριθούν στα γνωστικά αντικείμενα της β΄ Λυκείου. Είναι αυτοί που βρέθηκαν εκεί διότι εκεί πηγαίνουν όλα τα παιδιά. Είναι παιδιά που δεν έχουν καταλάβει ούτε την έννοια των δεκαδικών αριθμών, ούτε φυσικά άλλων μαθηματικών εννοιών και ούτε πρόκειται να τις καταλάβουν. Αλλά που ούτε πρόκειται να μάθουν να συντάσσουν μια παράγραφο. Εννοείται ότι δεν θα είναι σε θέση να “προσλάβουν” και να επεξεργαστούν πολύπλοκες έννοιες της φυσικής της χημείας ή άλλων διδασκόμενων αντικειμένων.

Τι θα κάνουν τα παιδιά στην τάξη (στην οποία φανταστικά βρισκόμαστε) τα οποία είτε απορρίπτουν το σχολείο είτε δεν μπορούν να προσλάβουν τις έννοιες των αντικειμένων που διδάσκονται; Η απάντηση είναι γνωστή. Θα “πραγματοποιήσουν” το “έλα να δεις”. Είναι απολύτως αναμενόμενο.

Τι μπορεί να κάνει ένας έφηβος με το σφρίγος και την ένταση της νιότης βλέποντας σε κάποιο πίνακα ή στα βιβλία “σύμβολα” που δεν του λένε τίποτα; Τι θα κάνει ένας άλλος που αν και μπορεί να τα “πιάσει” έχει απορρίψει το σχολείο; Θα κάνουν φασαρία, θα ασχολούνται με τα κινητά τους, θα πειράζουν τους συμμαθητές τους, θα προσβάλλουν, θα μπουν σε ατέρμονες, χωρίς νόημα αντιπαραθέσεις  και άλλα παρόμοια. Θα προκαλέσουν δηλαδή το “έλα να δεις” εντός της τάξης.

Και τι θα ακολουθήσει όταν αυτοί οι μαθητές “κατισχύουν” εντός της τάξης; Προφανώς θα δημιουργήσουν συνθήκες ασφυξίας για άλλα παιδιά τα οποία θα συρρικνωθούν ως προσωπικότητες και ως παρουσίες για να αποφύγουν τη σύγκρουση με τους μάγκες της τάξης. Και τι θα γίνει άραγε όταν αρκετοί καθηγητές εκόντες άκοντες προσαρμοστούν στις επιταγές διαφόρων “κλικών” αυτού του είδους σε διάφορες τάξεις; Το πρόβλημα θα επιταθεί καθώς η νίκη της “μαγκιάς” και του τσαμπουκά θα είναι δεδομένη.

Το ότι θα υπάρχουν προσβεβλημένα παιδιά τα οποία θα επιχειρήσουν να λύσουν τις “διαφορές” τους με ξύλο εντός ή εκτός σχολείου είναι μια εύλογη συνέχεια. Οι προσβεβλημένοι μπορεί να ανήκουν στους μάγκες και η προσβολή να προέρχεται από ανταγωνιστές ως προς τη μαγκιά και την κυριαρχία στην τάξη και στο σχολείο.

Συνήθως όμως τα παιδιά που υφίστανται καταπίεση και προσβολές χωρίς να μιλούν είναι παιδιά που δεν ανήκουν στην “κυρίαρχη κάστα” της μαγκιάς και της χυδαιότητας στα σχολεία. Είναι τα παιδιά που σιωπούν και συνήθως υποφέρουν χωρίς να μιλούν. Κάποιες φορές κι’ αυτά τα παιδιά θα κάνουν απόπειρες να σηκώσουν ανάστημα που θα οδηγήσει σε κάποια βία εκτός ή εντός σχολείου.

Υπάρχει όμως ακόμη μια δεύτερη και καθοριστική, ως προς τη βία, πραγματικότητα στα σχολεία. Είναι η πραγματικότητα που συνοψίζεται στην φράση:

-Κανένας δεν κόβεται

Κανένας δηλαδή δεν επαναλαμβάνει την τάξη. Στα σχολεία του σοβιετικού ελλαδιστάν όλοι “προχωρούν” χωρίς “φραγμούς στη μόρφωση”. Έτσι μέχρι πρόσφατα έμπαιναν (και εξακολουθούν να μπαίνουν) στα πανεπιστήμια με εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις, τελειώνουν σχολές με τους τρόπους που τελείωσαν το Λύκειο… και προφανώς θα θελήσουν να πάρουν διευθυντικές θέσεις σε κάποιο κρατικό οργανισμό καθώς τέλειωσαν κάποια σχολή στο τάδε πανεπιστήμιο… Πρέπει να προκηρυχτούν σχετικές θέσεις …οπωσδήποτε…

Φυσικά υπάρχουν κι’ άλλες αιτίες για την εμφάνιση των φαινομένων βίας στα σχολεία. Προτείνεται στον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά και στους κάτωθι συνδέσμους (στο Capital πάντα):

– https://www.capital.gr/me-apopsi/3228308/ekpaideusis-athlio-eutrapela/

– https://www.capital.gr/me-apopsi/3525695/h-kratikokolektibistiki-panoukla-sta-muala-ton-neon/

Όμως και όσα αναφέρθηκαν είναι αρκετά. Ας προεκτείνει ο αναγνώστης αυτά που περιγράφονται σε διάφορες εκδοχές της σχολικής λειτουργίας και πραγματικότητας. Θα βρει όλους τους λόγους-αιτίες της βίας στα σχολεία. Διότι όταν τα σχολεία δεν είναι χώροι μάθησης, δεν είναι χώροι όπου αναδεικνύονται οι ικανότητες των παιδιών είναι εύλογο να ακολουθούν η απαξίωση του σχολείου και η βία.

Αν  σ’ όλα αυτά προστεθούν τα παιδιά ΑΜΕΑ, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, παιδιά με παράλληλες στηρίξεις (από καθηγητές) εντός της τάξης ο καθένας μπορεί να αναρωτηθεί αλλά και να φανταστεί το αναπόδραστο αλαλούμ που υπάρχει στις σημερινές τάξεις των σημερινών σχολείων.

Και τι κάνουν τα ικανά παιδιά που θέλουν να προχωρήσουν και να εξελιχθούν σ’ αυτά τα σχολεία; Με μια λέξη: Υποφέρουν. Γι’ αυτά τα παιδιά φυσικά δεν μιλάει κανείς. Είναι αυτοί που υφίστανται συνήθως βία, προσβολές, απαξίωση, κ.α. χωρίς να τολμούν να μιλήσουν… καθώς πλεονάζει η μαγκιά και η χυδαιότητα. Απαιτείται μεγάλη αντοχή και γενναιότητα για να μπορεί κανείς σήμερα στα σχολεία να αντιμετωπίσει την μαγκιά και τη χυδαιότητα.

Και τι κάνει το εκπαιδευτικό σώμα μπροστά σ’ αυτά; Κατά βάση τα αποδέχεται και ένα ποσοστό εξ αυτών τα υποθάλπτει για διάφορους λόγους ή προσαρμόζεται  στην σκληρή πραγματικότητα. Η υπόθαλψη αυτών των καταστάσεων μπορεί να προκύπτει από τις “δυνατότητες” (τις μη δυνατότητες δηλαδή) του εκπαιδευτικού, από συμμαχίες για να μην ενοχλούν εμένα, κ.α.

Τι υπάρχει κάτω και πίσω απ’ όλα αυτά; Ποια είναι δηλαδή τα αίτια της βίας στα σχολεία; Η έλλειψη ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ και οι ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ στο κράτος πάντα.

Ιεραρχία της Γνώσης σημαίνει ότι προς “τα πάνω”, στις παραπάνω τάξεις δεν πάνε όλοι. Πάνε μόνο αυτοί που μπορούν να ανταποκριθούν σε ένα όγκο απαιτήσεων ως προς γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορά. Τότε μόνο η γνώση στα σχολεία θα αρχίσει να γίνεται σεβαστή και φυσικά να υπάρχουν άλλες αξίες στα σχολεία.

Ως προς τις ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ υπάρχει ένα άλλο κρυμμένο μυστικό στην κραταιά κρατική εκπαίδευση. Το οποίο συνίσταται στο ότι εξής: Το να προχωρούν προς “τα πάνω” όλο και λιγότεροι μαθητές σημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας των εκπαιδευτικών θα μειώνονται δραματικά. Είναι και αυτό (μεταξύ των άλλων) που οι συνδικαλιστικές ηγεσίες των εκπαιδευτικών τρέμουν και απαντούν…

-Τι δηλαδή θέλετε να κλείσουν σχολεία και να μείνουν αμόρφωτα τα παιδιά… Είναι βέβαιο ότι τώρα μορφώνονται… υπερβαλλόντως.

* O Γιάννης Νικολής είναι Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής Ομάδας, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Το 2019 ίδρυσε  και έκτοτε διευθύνει το “ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ & ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ” έχοντας εγκαταλείψει την κρατική υγεία. Παλαιότερα εργάστηκε, επί σειρά ετών, ως Υπεύθυνος του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Δ.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης