Βιβλιοπαρουσίαση | Χειρόγραφος κώδικας βιβλίου διοικητικής αλληλογραφίας του επισκόπου Κωνσταντίνου Στρατούλη και της Επισκοπικής Επιτροπής Κυθήρων (1882-1890 και 1917- 1921)

Μαρία-Κωνσταντίνα (Μαριτίνα) Γ. Λεοντσίνη, Χειρόγραφος κώδικας βιβλίου διοικητικής αλληλογραφίας του επισκόπου Κωνσταντίνου Στρατούλη και της Επισκοπικής Επιτροπής Κυθήρων (1882-1890 και 1917-1921), (Μεταγραφή χειρογράφου — Εισαγωγή — Επιμέλεια έκδοσης), στη σειρά: Πηγές εκκλησιαστικής ιστορίας των Κυθήρων, Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών, Αθήνα 2024, 330 σσ.

O χειρόγραφος κώδικας διοικητικής αλληλογραφίας του επισκόπου Κυθήρων Κωνσταντίνου Στρατούλη (1882-1890) και της Επισκοπικής Επιτροπής Κυθήρων (1917-1921), του οποίου την επιμέλεια της έκδοσης είχε η Δρ. Μαρία-Κωνσταντίνα (Μαριτίνα) Λεοντσίνη, παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον σε ιστορικό, κοινωνιολογικό, εκκλησιαστικό και πολιτισμικό επίπεδο. Παράλληλα, παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία των εκκλησιαστικών ζητημάτων της επισκοπής των Κυθήρων και της Εκκλησίας της Ελλάδος αλλά και για την καθημερινή ζωή, τις συνήθειες των κατοίκων και του εφημεριακού κλήρου των Κυθήρων κατά την περίοδο αναφοράς στον Κώδικα.

Η συγκεκριμένη έκδοση υλοποιήθηκε από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών και ανήκει στη σειρά «Πηγές της Εκκλησιαστικής Ιστορίας των Κυθήρων». Αρχικά, παρατίθενται προλογικά σημειώματα από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κυθήρων και Αντικυθήρων κ.κ. Σεραφείμ, από την πρόεδρο της Εταιρείας Κυθηραϊκών Μελετών, Καθηγήτρια Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, καθώς και από τον επιμελητή της Σειράς, Ομότιμο Καθηγητή Γεώργιο Ν. Λεοντσίνη. Ακολούθως, η εν λόγω έκδοση χωρίζεται σε δύο μέρη, με την επιμέλεια της Δρ. Μαρία-Κωνσταντίνας (Μαριτίνας) Γ. Λεοντσίνη. Το πρώτο μέρος, απαρτίζεται από την εισαγωγή και μια σύντομη αλλά ουσιαστική παρουσίαση του περιεχομένου του Κώδικα, του βίου και του έργου του επισκόπου Κωνσταντίνου Στρατούλη ενώ ειδική αναφορά γίνεται στους ιερούς ναούς, τα ξωκλήσια και τα εξωμόνια του νησιού και ιδιαίτερα στην Ιερά Μονή του Οσίου Θεοδώρου των Κυθήρων, στην Ιερά Μονή Μυρτιδίων, στην Ιερά Μονή Αγίας Μόνης και στον Άγιο Ιωάννη τον εν Κρημνώ. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρατίθεται μεταγραμμένο το κείμενο του χειρόγραφου κώδικα διοικητικής αλληλογραφίας του επισκόπου Κωνσταντίνου Στρατούλη (1882-1890) και της Επισκοπικής Επιτροπής Κυθήρων (1917-1921). Τέλος, η έκδοση πλαισιώνεται με περίληψη της έκδοσης στα αγγλικά, τη βιβλιογραφία και εκτενές ευρετήριο εννοιών, κύριων ονομάτων και τοπωνυμίων.

Όπως διαφαίνεται από την έκδοση του Κώδικα, ο επίσκοπος Κωνσταντίνος Στρατούλης συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου του κλήρου, στη διατήρηση και στην παγίωση του καθεστώτος διοίκησης και οικονομικής διαχείρισης των εκκλησιαστικών χώρων (ιερών ναών, ιερών μονών, ξωκλησίων και εξωμονίων) των Κυθήρων και των Αντικυθήρων, στην επίλυση διενέξεων, καθώς και στη διευθέτηση σχετικών με την Εκκλησία λειτουργικών διαδικασιών. Επιπρόσθετα, οι επιστολές του για ποικίλα διοικητικά ζητήματα αναδεικνύουν τις σχέσεις της Εκκλησίας των Κυθήρων με την Εκκλησία της Ελλάδος και την περιφέρεια, με βάση την αλληλογραφία του συγκεκριμένα με την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, την επαρχία και την νομαρχία στην οποία τα Κύθηρα υπάγονταν. Ακόμη, ο ίδιος άφησε ως παρακαταθήκη σημαντικό συγγραφικό έργο, έχοντας συγγράψει πραγματείες και λόγους με φιλοσοφικό περιεχόμενο.

Όπως είναι εύλογο, οι ενέργειες αυτές είχαν θετικές προεκτάσεις στην καθημερινότητα του συνόλου του τοπικού πληθυσμού, με το ενδιαφέρον του επισκόπου για τα εν λόγω ζητήματα να χαρακτηρίζεται διαρκές και εποικοδομητικό. Σε μια περίοδο με κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στο Ελληνικό Βασίλειο, η σύντομη θητεία του Επισκόπου αποτιμάται εν γένει ως ιδιαιτέρως θετική. Με το έργο του, ο επίσκοπος Στρατούλης συνέβαλε καθοριστικά στην εύρυθμη λειτουργία των εκκλησιαστικών χώρων, μεταξύ άλλων και στην ίδρυση του νεκροταφείου της Χώρας Κυθήρων. Παράλληλα καλλιέργησε τις συνθήκες για την κάλυψη των αναγκών λατρείας των κατοίκων, με συμμόρφωση προς τους νόμους του ελληνικού κράτους και τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου. Επίσης, η περίοδος καταγραφής της περιόδου της Επισκοπικής Επιτροπής Κυθήρων (1917-1921), όταν η επισκοπή βρισκόταν σε περίοδο χηρείας, αναδεικνύει τον τρόπο διοίκησης της Εκκλησίας των Κυθήρων και των Αντικυθήρων σε μια περίοδο που το νησί βρισκόταν υπό την Αυτόνομη Διοίκηση των Κυθήρων έως και το 1917 και μετέπειτα περιήλθε ξανά στον κορμό του Ελληνικού Κράτους. Όπως αναφέρει στην εισαγωγή της η Δρ. Λεοντσίνη, «μέσω των καταγραφών του Κώδικα αναδεικνύεται ένα ευρύ φάσμα της νεοελληνικής ιστορίας και της τοπικής πολιτισμικής πραγματικότητας των Κυθήρων».

Συνοψίζοντας, η έκδοση του Κώδικα με επιμέλεια της Δρ. Μαριτίνας Λεοντσίνη αναδεικνύει τη σημασία της μεταγραφής εκκλησιαστικών κωδίκων που σχετίζονται άμεσα με την κατανόηση της λειτουργίας της Επισκοπής Κυθήρων, αλλά και ευρύτερα της τοπικής κοινωνίας του νησιού και της εκκλησιαστικής ιστορίας της νεότερης Ελλάδας. Επιπλέον, η εν λόγω έκδοση και μελέτη συμβάλλει στη διάσωση του περιεχομένου του κώδικα, ανασύροντας τον χειρόγραφο αυτό Κώδικα από το αρχείο της Ιεράς Μητρόπολης Κυθήρων και Αντικυθήρων και καθιστώντας τον προσβάσιμο στους ερευνητές και στις ερευνήτριες, και γενικότερα στο ενδιαφερόμενο κοινό. Η έκδοση αυτή αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών για ερευνητές/-τριες προερχόμενους/-ες από πλήθος επιστημονικών πεδίων, αλλά και για το ευρύ κοινό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναφορικά με την τοπική και την εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδας.

Αθηνά Φατσέα

Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ στο φύλλο Σεπτεμβρίου 2024