22 Δεκεμβρίου 1989 – Καταρρέει το καθεστώς Τσαουσέσκου στη Ρουμανία

Mολονότι τη δεκαετία του 1950 η Ρουμανία ήταν πιστός εταίρος της Σοβιετικής Ενωσης, στις αρχές της επόμενης δεκαετίας οι σοβιετορουμανικές σχέσεις ψυχράνθηκαν για λόγους οι οποίοι σχετίζονταν κυρίως με την άρνηση των Ρουμάνων να αποδεχθούν το οικονομικό πρόγραμμα του Νικήτα Χρουστσόφ για τις σοσιαλιστικές χώρες. Το Βουκουρέστι δεν συνέπλευσε με τη Μόσχα στην Κρίση της Κούβας, διαβεβαιώνοντας τους Αμερικανούς ότι θα τηρούσε ουδέτερη στάση σε περίπτωση ξεσπάσματος ενός αμερικανοσοβιετικού πολέμου. Σταδιακά, το παραδοσιακό αντιρωσικό σύνδρομο των Ρουμάνων μετατράπηκε σε ελεγχόμενο αντισοβιετικό, το οποίο εξέπεμπε έναν μετριοπαθή «εθνικισμό». Από την πλευρά της, η Μόσχα ανεχόταν τον «εθνικό κομμουνισμό» της Ρουμανίας στον βαθμό που δεν θίγονταν άμεσα δικά της συμφέροντα.

Την ίδια αυτόνομη πολιτική της Ρουμανίας ακολούθησε και ο Νικολάε Τσαουσέσκου, διάδοχος του Γκεόργκε Γκεοργκίου-Ντεζ μετά τον θάνατό του τον Μάρτιο του 1965. Γεννημένος το 1918 σε μια πολυμελή αγροτική οικογένεια, ο Τσαουσέσκου εντάχθηκε στο Κ.Κ. Ρουμανίας σε εφηβική ηλικία και φυλακίστηκε για τη δράση του. Στη φυλακή γνώρισε τον Ντεζ, την εμπιστοσύνη του οποίου κέρδισε με το πέρασμα των ετών. Εγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής το 1952 και του Πολιτικού Γραφείου το 1955. Εχοντας την εύνοια της παλαιάς ηγεσίας, το 1965 εξελέγη γενικός γραμματέας του κόμματος. Παρότι δεν διέθετε αξιόλογη μόρφωση, ο Τσαουσέσκου διακρινόταν για την ευστροφία του και την ετοιμότητα του λόγου του, έχοντας αυτοπειθαρχία και καθόλου αίσθηση του χιούμορ. Πρόβαλλε, αρχικά, το προφίλ ενός φιλελεύθερου κομμουνιστή ηγέτη, προσφέροντας στους πολίτες της χώρας του σχετική πνευματική και καλλιτεχνική ελευθερία. Αυτό δεν σήμαινε, ωστόσο, ότι ανεχόταν και κριτική για το καθεστώς του.

Ο Τσαουσέσκου οικοδόμησε έναν «σοσιαλισμό με καπιταλιστικό χρήμα» και δυτική τεχνολογία.

Στην εξωτερική του πολιτική, ακολούθησε την τακτική της προσέγγισης με τις δυτικές χώρες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μεσολάβησε για τη γεφύρωση του χάσματος στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα, λαμβάνοντας γενναιόδωρη ανταμοιβή για τις ενέργειές του: το 1972 η Ρουμανία έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του ΔΝΤ. Ωστόσο, δεν τάχθηκε ενώπιον του ΟΗΕ υπέρ της αποχώρησης των Σοβιετικών από το Αφγανιστάν και παρέμεινε μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, της αμυντικής συμμαχίας των σοσιαλιστικών κρατών. Οικοδόμησε εν ολίγοις έναν σοσιαλισμό με καπιταλιστικό χρήμα (δάνεια από δυτικές χώρες για την ανάπτυξη της βιομηχανίας) και δυτική τεχνολογία, χωρίς να προσβάλλει ζωτικά συμφέροντα της Σοβιετικής Ενωσης.

Στο εσωτερικό, επέβαλε ένα καθεστώς προσωπολατρίας σταλινικού τύπου. Το 1974 αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ρουμανίας. Επιθυμώντας να προσδώσει αυτοκρατορικό μεγαλείο στο Βουκουρέστι, τη δεκαετία του 1980 δεν δίστασε να καταστρέψει μεγάλο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης προκειμένου να χτίσει το «Παλάτι του λαού» και την επιβλητική «Λεωφόρο του Σοσιαλισμού». Η αυτοκρατορική μεγαλομανία του Τσαουσέσκου, βέβαια, συνοδευόταν από τη ματαιοδοξία της συζύγου του Ελένα.

Η ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970 δεν άφησε ανεπηρέαστη τη Ρουμανία. Η παραγωγή και οι εξαγωγές μειώθηκαν και το εξωτερικό χρέος της χώρας ανήλθε σε δυσθεώρητα επίπεδα. Το 1982, το ΔΝΤ επέβαλε στη Ρουμανία αυστηρούς όρους για την αποπληρωμή του χρέους. Τότε ο Τσαουσέσκου ανέλαβε πρωτοβουλίες να το αποπληρώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα, καταφεύγοντας σε πρωτοφανή μέτρα λιτότητας, προκαλώντας κοινωνικές αντιδράσεις. Εκείνο που εξόργισε μερίδα του ρουμανικού λαού ήταν οι σπατάλες του Τσαουσέσκου και της ηγετικής ομάδας που τον περιέβαλλε. Η δημοτικότητα του καθεστώτος διολίσθησε έτι περαιτέρω εξαιτίας της δράσης της διαβόητης «Σεκουριτάτε», της υπηρεσίας κρατικής ασφαλείας. Αν και ανακοίνωσε σε πανηγυρική ατμόσφαιρα τον Απρίλιο του 1989 ότι το ρουμανικό χρέος εξοφλήθηκε και οι Ρουμάνοι μπορούσαν να ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον, η αξιοπιστία του κλονίστηκε ανεπανόρθωτα.

Οι διαμαρτυρίες κλιμακώθηκαν και η απάντηση του καθεστώτος ήταν η άσκηση βίας.

Οι κοσμοϊστορικές αλλαγές που λάμβαναν χώρα στην Ανατολική Ευρώπη το φθινόπωρο του 1989 επηρέασαν και τη Ρουμανία. Οι διαμαρτυρίες εναντίον του καθεστώτος κλιμακώθηκαν μέσα στον Δεκέμβριο και η απάντηση του καθεστώτος ήταν η άσκηση βίας. Στις 21 Δεκεμβρίου ο Τσαουσέσκου οργάνωσε μια ογκώδη συγκέντρωση στο κέντρο του Βουκουρεστίου, στην Πλατεία Ανακτόρων (νυν Πλατεία Επανάστασης), με σκοπό να καταδικάσει τις «τρομοκρατικές ομάδες» που αντιδρούσαν στο καθεστώς και να υποσχεθεί τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού. Η ομιλία του, η οποία μεταδιδόταν ζωντανά από τηλεοπτικό δίκτυο (αποσπάσματά της υπάρχουν στο διαδίκτυο), διακόπηκε όταν το οργισμένο πλήθος εξέφρασε ανοιχτά την αγανάκτησή του για το καθεστώς. Μολονότι η κρατική ασφάλεια υπερασπίστηκε τον Τσαουσέσκου, ο στρατός στάθηκε στο πλευρό των εξεγερθέντων, με αποτέλεσμα το καθεστώς να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος.

Ο Τσαουσέσκου και η Ελένα συνελήφθησαν στις 22 Δεκεμβρίου 1989. Αμέσως συγκροτήθηκε έκτακτο στρατοδικείο, το οποίο επέβαλε τη θανατική ποινή στο ζεύγος Τσαουσέσκου. Η εκτέλεσή τους έγινε στις 25 Δεκεμβρίου σε στρατόπεδο στο Τιργκοβίστε.

Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης