Χάνουμε τον πόλεμο με τα κουνούπια

Στην παρουσία κουνουπιών τίγρη σχεδόν όλο τον χρόνο –εκτός από τα κοινά κουνούπια– θα πρέπει να συνηθίσουν οι κάτοικοι της Αττικής, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε πριν λίγες ημέρες στο περιοδικό Lancet.

Οπως αναφέρει η μελέτη, για πρώτη φορά τα ενήλικα κουνούπια τίγρης ήταν ενεργά κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου (Δεκέμβριο του 2023 και Ιανουάριο του 2023), ενώ ανιχνεύθηκαν και σε σχετικά μεγάλους αριθμούς. Σημειώνεται πως τις προηγούμενες περιόδους το κουνούπι τίγρης ήταν δραστήριο στην Αττική από τον Μάιο έως τις αρχές Δεκεμβρίου, με κορύφωση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ συγκριτικά μικρός αριθμός ενηλίκων ανιχνευόταν τον Δεκέμβριο.

Πέρσι όμως, από το δίκτυο εντομολογικής παρακολούθησης εντοπίστηκαν 99 κουνούπια τίγρης σε 55 παγίδες το διάστημα αυτό. Πολύ υψηλή ήταν η καταγραφή του συγκεκριμένου είδους τον Δεκέμβριο του 2022, καθώς εντοπίστηκαν 714 κουνούπια έναντι 150 που είχαν εντοπιστεί τον Δεκέμβριο του 2021 και πολύ λιγότερα τα προηγούμενα χρόνια. 

Μπορεί η παρουσία τους όλο τον χρόνο να γίνει ο κανόνας;

Μιλώντας στην «Κ», ο δρ Αντώνιος Μιχαηλάκης, προϊστάμενος Εργαστηρίου Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΔΥ, επισημαίνει πως από τα παραπάνω ευρύματα αποδεικνεύται πως έχει παραταθεί η περίοδος δραστηριότητας των κουνουπιών τίγρη και πως ουσιαστικά τείνουμε «να μην υπάρχει η έννοια του χειμώνα γι΄ αυτά».

«Τόσα χρόνια γνωρίζαμε πως το κουνούπι τίγρης εξαφανίζεται τον Δεκέμβριο. Ωστόσο με την κλιματική αλλαγή να καθιστά τους θερμότερους χειμώνες πραγματικότητα στο μέλλον, η παρουσία αυτών των κουνουπιών μπορεί να γίνει ο κανόνας», σημειώνει ο ίδιος επισημαίνοντας πως ενδεχομένως να συμβαίνει και σε άλλες περιοχές της χώρας μας ή άλλες χώρες οι οποίες όμως δεν έχουν αξιόπιστα εντομολογικά δεδομένα για την παρουσία του συγκεκριμένου είδους. 

Οπως προσθέτει ο ειδικός, τα πρόσφατα ευρήματα δείχνουν την ανάγκη για ένα συνεχόμενο δίκτυο εντομολογικής επιτήρησης, πλέον και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ενώ αναγκαία είναι και η επαγρύπνηση για την εφαρμογή του κατάλληλου σχεδίου διαχείρισης εγκαίρως, με στόχο τον μετριασμό των πιθανών επιπτώσεων στην υγεία των πολιτών.

Ποια άλλα είδη κουνουπιού έχουν σταθερή παρουσία;

Εκτός όμως από το κουνούπι τίγρης το οποίο πρώτη φορά πέρσι παρατηρήθηκε στην Αττική κατά τους χειμερινούς μήνες, σταθερή από το 2017 φαίνεται να είναι η παρουσία του κοινού κουνουπιού το οποίο μεταδίδει τον ιό του δυτικού Νείλου.

Ειδικότερα όπως φαίνεται και από τον χάρτη που δείχνει την παρουσία του από τον Ιάνουριο μέχρι τον Μάρτιο του 2023, η παρουσία του κοινού κουνουπιού στην Αττική είναι εξασθενημένη σε σχέση με το καλοκαίρι, αλλά σταθερή. Ιδιαίτερα επιβαρυμένες περιοχές με κουνούπια και τον χειμώνα είναι η Μάνδρα και το Μαρκόπουλο, όπου κατά μέσο όρο ο αριθμός των κουνουπιών το συγκεκριμένο διάστημα ξεπερνούσε τα 150 την εβδομάδα.

 

Οσον αφορά τον ιό του δυτικού Νείλου, περιγράφοντας την επιδημιολογική κατάσταση στην Ελλάδα, η κ. Περβανίδου, γιατρός δημόσιας υγείας και προϊσταμένη του Τμήματος Νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές, επισημαίνει πως μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ 152 περιστατικά του ιού του δυτικού Νείλου για το 2023.

 

«Η περίοδος της κορύφωσης των κρουσμάτων από τον ιό του δυτικού Νείλου φαίνεται πως έχει περάσει. Οπως φαίνεται θα υπάρχουν κρούσματα μέχρι και αρχές Νοεμβρίου, ωστόσο πλέον δεν βρισκόμαστε στην κορύφωσή του φαινομένου», επισημαίνει η κ. Περβανίδου σημειώνοντας πως η παρουσία του ιού ήταν έντονη φέτος και πέρσι, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αγγίζει αυτή του 2018, όταν τα κρούσματα ξεπέρασαν τα 300.

Προκαλεί ανησυχία η Θεσσαλία;

Εκτός όμως από τη σταθερή παρουσία των κουνουπιών και τη χειμερινή περίοδο, οι ειδικοί έχουν στρέψει τη προσοχή τους στη Θεσσαλία, όπου ο κίνδυνος ανάπτυξης λοιμωδών ασθενειών συμπεριλαμβανομένου και του ιού δυτικού Νείλου, είναι αυξημένος εξαιτίας του μεγάλου όγκου στάσιμου νερού.

«Υπάρχει όντως κίνδυνος αύξησης των κουνουπιών-διαβιβαστών στην περιοχή αυτή την περίοδο και για τον λόγο αυτό είναι μεγάλη η κινητοποίηση του ΕΟΔΥ και του υπουργείου Υγείας. Ηδη έχουμε τοποθετήσει συστήματα παγίδων σε πάνω από 90 χωριά», τονίζει η κ. Περβανίδου.

Η ίδια ωστόσο επισημαίνει πως παρόλο που έχει χτυπήσει κόκκινος συναγερμός για την αύξηση του πληθυσμού του κοινού κουνουπιού στην περιοχή, δεν έχει καταγραφεί ακόμη κάποια ανησυχητική αύξηση.

Η αύξηση των κουνουπιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις “προτιμήσεις αναπαραγωγής” των τοπικών ειδών.

«Υπάρχει μία ανασυχία όσον αφορά την αύξηση στις εστίες αναπαραγωγής των κουνουπιών εξαιτίως των στάσιμων νερών, ενώ σε περίπτωση που συνεχισθούν οι υψηλές θερμοκρασίες είναι πολύ πιθανό να υπάρξει και την επόμενη περίοδο ενόχληση των κατοίκων από κουνούπια», καταλήγει η κ. Περβανίδου.

Απαντώντας στην «Κ» εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκoύ Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) σχετικά με το αν οι Ευρωπαίοι επιστήμονες ανησυχούν για την κατάσταση στη Θεσσαλία όσον αφορά τον κίνδυνο έξαρσης ιών από κουνούπια, ο ίδιος επισημαίνει πως «ο μεγάλος αριθμός νεκρών ζώων δεν αυξάνει τον πολλαπλασιασμό των κουνουπιών. Ωστόσο η αύξηση των βροχοπτώσεων και των πλημμυρών έχει ως αποτέλεσμα τα κουνούπια να βρίσκουν περισσότερες υδάτινες περιοχές για να αναπαραχθούν».

«Σε κάθε περίπτωση η αύξηση των κουνουπιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις “προτιμήσεις αναπαραγωγής” των τοπικών ειδών», τονίζει ο εκπρόσωπος του ECDC.

Είμαστε προετοιμασμένοι για τη σταθερή παρουσία των κουνουπιών στην Ελλάδα;

Σε ό,τι αφορά την προετοιμασία της Ελλάδας στη σταθερή παρουσία των κουνουπιών όλο τον χρόνο, οι ειδικοί επισημαίνουν πως ήδη υπάρχει ένας μεγάλος μηχανισμός που καταγράφει, επιτηρεί, χαρτογραφεί και επεμβαίνει όπου χρειασθεί.

Οπως επισημαίνει ο κ. Μιχαηλάκης, γίνεται καταγραφή της παρουσίας και της εποχικής διακύμανσης των κουνουπιών με ένα εκτεταμένο σύστημα «παγίδων» με στόχο να υπάρχει μία εκτίμηση όσον αφορά τα επίπεδα όχλησης, παρουσίας αλλά και της διακύμανσης ασθενειών, που μεταδίδουν τα κουνούπια.

«Ο ΕΟΔΥ με ένα εκτεταμένο δίκτυο εντομολογικής παρακολούθησης στις περισσότερες Περιφέρειες της χώρας μας τα τελευταία χρόνια εξετάζει περαιτέρω τα δείγματα από το κοινό κουνούπι προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχει κυκλοφορία του ιού του δυτικού Νείλου. Στην περίπτωση που υπάρξει θετική καταγραφή κυκλοφορίας του ιού επικοινωνεί με τις περιφέρειες και τους δήμους προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για τη μείωση του πληθυσμού του διαβιβαστή (κοινό κουνούπι) με έμφαση στην ορθή διαχείριση των εστιών αναπαραγωγής του», εξηγεί ο ειδικός.

Από την πλευρά της η κ. Περβανίδου σημειώνει πως σχέδιο διαχείρισης υπάρχει και στην περίπτωση του κουνουπιού τίγρης το οποίο μεταδίδει δάγκειο πυρετό, ιό Ζίκα και τσικουγκούνια, ενώ κάθε χρόνο δημοσιεύεται και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των κουνουπιών με δράσεις και ενημέρωση για σχετική προφύλαξη του κοινού, το οποίο πρέπει να είναι σε γνώση των αρμόδιων υπηρεσιών.

*Κεντρική φωτογραφία: Shutterstock