Ενα βήμα πριν από την εντατική η Ε.Ε.

Δύο ευρωπαϊκές χώρες, η Ιταλία και η Ισπανία, έχουν ξεπεράσει τον αριθμό θυμάτων της Κίνας από τον κορωνοϊό, τη στιγμή που στη συντριπτική της πλειονότητα η Ευρώπη έχει παραλύσει σε μια προσπάθεια να αναχαιτίσει την εξάπλωση του COVID-19. Aυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της κυκλοφορίας έχουν επιβληθεί εκτός από τις δύο προαναφερθείσες χώρες, από την Πορτογαλία ώς τα Βαλκάνια, ενώ η πανδημία δοκιμάζει με τη σειρά της θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες: την αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε., την ελεύθερη μετακίνηση στη ζώνη Σένγκεν, τη διαφύλαξη ατομικών ελευθεριών (π.χ. του ιδιωτικού απορρήτου) και την ισότιμη πρόσβαση στη δημόσια υγεία για όλες τις ηλικίες και κοινωνικές τάξεις.

Οι αδιέξοδες συζητήσεις για ένα ευρωομόλογο στο όνομα του κορωνοϊού, παρά τις πιέσεις, όχι πια μόνο από τις χώρες του Νότου αλλά και τη Γαλλία, συγκλίνουν στην άποψη ότι ο COVID-19 είναι πιθανό να δώσει τη χαριστική βολή στην Ε.Ε. Προς το παρόν, το φίδι από την τρύπα καλείται να βγάλει κυρίως η ΕΚΤ με μία νέα ποσοτική χαλάρωση, το whatever it takes της Κριστίν Λαγκάρντ αυτή τη φορά, παρά την ηχηρή παρέμβαση του προκατόχου της Μάριο Ντράγκι στους Financial Times να ληφθούν δραστικά μέτρα από τις Βρυξέλλες προκειμένου να αποτραπεί μία δραματική οικονομική κρίση στα πρότυπα της Μεγάλης Υφεσης.

H διαφορετική, ενίοτε, αλλοπρόσαλλη διαχείριση της κρίσης όρθωσε εξάλλου εκ νέου εθνικά σύνορα στην Ενωση, ενίσχυσε τη δυσαρέσκεια στις πιο πολύπαθες χώρες κατά της αδράνειας των Βρυξελλών και τις έστρεψε προς την Κίνα και τη Ρωσία. Πεκίνο και Μόσχα άδραξαν την ευκαιρία και επιχείρησαν μέσω της άσκησης ήπιας ισχύος μέσω της αποστολής ιατρικού υλικού ή γιατρών αλλά και της έρευνας να καλύψουν τις αιτιάσεις για αδιαφάνεια ή αυταρχισμό. Ο ίδιος ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επικοινώνησε με Ευρωπαίους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένης της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ και τους διαβεβαίωσε ότι η χώρα του είναι έτοιμη να βοηθήσει. Ηγέτες όπως π.χ. ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών, Λουίτζι ντι Μάιο, ηγέτης του λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων, εμφανίστηκε δικαιωμένος για την προηγούμενη επιλογή του να συμπράξει η Ρώμη στο φιλόδοξο σινικό σχέδιο για την ανασύσταση του «Δρόμου του Μεταξιού», την πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road).

Την ίδια στιγμή, η ιταλική εφημερίδα La Stampa, επικαλούμενη ιατρικές πηγές, αποκάλυπτε ότι το 80% της ρωσικής βοήθειας προς την Ιταλία είναι άχρηστη, αφού δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της χώρας.

O Σόιμπλε

Παρόλο που ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έκανε λόγο για «πόλεμο», όπως και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, το Βερολίνο διστάζει προς το παρόν να προχωρήσει σε ένα φιλόδοξο πανευρωπαϊκό σχέδιο και εξαντλεί τη γενναιοδωρία του στο εσωτερικό της χώρας. Πολλοί, μάλιστα, σπεύδουν να υπογραμμίσουν ότι η πολιτική αυτή κατέστη εφικτή ακριβώς επειδή ο αρχιτέκτονας του «μαύρου μηδέν» Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είχε φροντίσει επί μακρόν για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού.

Παρ’ όλα αυτά, αναλυτές προειδοποιούν ότι είναι πρόωρο να γραφτεί ο επικήδειος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφενός γιατί οι χώρες-μέλη έχουν πολύ διαφορετικά συστήματα υγείας και ουδέποτε είχαν κατορθώσει να εναρμονιστούν και αφετέρου υπάρχουν τα πρώτα σημάδια διασυνοριακής συνεργασίας: για παράδειγμα νοσοκομεία στο κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης άρχισαν να δέχονται ασθενείς από γειτονικές γαλλικές περιοχές. Το πιθανότερο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση για άλλη μία φορά θα καρκινοβατήσει προς την επίλυση της κρίσης, χωρίς όμως να διευθετήσει τα βασικά ελλείμματά της που είναι έκδηλα από την προηγούμενη κρίση, την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη.

Η πανδημία έπληξε ξανά τις πλέον αδύναμες χώρες του νότου, αν και προς το παρόν –τουλάχιστον σε επίπεδο ανθρώπινου κόστους– έχει «παραλείψει» την Ελλάδα. Ιταλία και Ισπανία βρίσκονται στη δίνη του κυκλώνα και παρόλο που η πρώτη προηγήθηκε κατά πολύ της δεύτερης, η κεντροαριστερή κυβέρνηση της Μαδρίτης επανέλαβε τα ίδια λάθη: αργοπορημένη επιβολή περιοριστικών μέτρων, κυβερνητική αδεξιότητα, συνεπικουρούμενη από τον καλό καιρό, αλλά και ένα αποδυναμωμένο εθνικό σύστημα υγείας που κατέρρευσε μετά μία δεκαετία λιτότητας. Ούτε όμως η Γαλλία που έλαβε έγκαιρα δρακόντεια μέτρα κατάφερε να αναχαιτίσει τον COVID-19.

Ο άλυτος γρίφος

Ο γρίφος της Γερμανίας παραμένει προς το παρόν άλυτος. Με τη διενέργεια πολλών τεστ, τη μεγαλύτερη αναλογία κλινών ΜΕΘ στην Ευρώπη αλλά και την αρχική διάδοση του ιού σε μικρότερες ηλικίες, η χώρα πέτυχε, προς το παρόν τουλάχιστον, να έχει πολύ περιορισμένο αριθμό θυμάτων.

Το Ινστιτούτο Ρόμπερτ Κοχ προειδοποιεί ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη να μιλάμε για «γερμανικό θαύμα», πολλοί όμως παρακολουθούν με δέος την άρτια διαχείριση της κρίσης από το Βερολίνο. Η ίδια η Αγκελα Μέρκελ βρέθηκε άλλωστε στον ρόλο που ταιριάζει περισσότερο. Της στοργικής, αλλά συνετούς, καγκελαρίου που ψωνίζει τέσσερα κρασιά και μόλις ένα πακέτο χαρτί υγείας για την καραντίνα της, ηγείται του υπουργικού συμβουλίου σε τηλεδιάσκεψη από το σπίτι της και διαβεβαιώνει τον λαό ότι είναι μέρος μιας κοινότητας, στην οποία κάθε ζωή και κάθε άνθρωπος μετρούν.

Πρόκειται για την ακριβώς εκ διαμέτρου αντίθετη πολιτική από αυτήν που εισηγήθηκε αρχικά ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, υπερασπιζόμενος τη θεωρία του περί ανοσίας της αγέλης και την ανάγκη κάποιοι να προετοιμαστούν… να θρηνήσουν χιλιάδες δικούς τους ανθρώπους. Την ίδια στρατηγική υιοθέτησαν, εξάλλου, η Ολλανδία και η Σουηδία, χωρίς ωστόσο να δικαιωθούν οι προσδοκίες τους για έλεγχο της πανδημίας.

Η ανοσία που δεν ήρθε

Αν η ανοσία της αγέλης ήταν στη Βρετανία μία ιδέα του στενού συμβούλου του Μπόρις Τζόνσον, Ντομινίκ Κάμινγκς, την οποία ο ΠΟΥ, ειδικοί επιστήμονες και ΜΜΕ έσπευσαν να στηλιτεύσουν, αυτό δεν σημαίνει πως ο μεγαλομανής Βρετανός πρωθυπουργός δεν έχει προσωπικά ευθύνες: για την κωλυσιεργία στη λήψη μέτρων, όπως το κλείσιμο των σχολείων, την πλημμελή διενέργεια τεστ, την αδιαφορία για το ούτως ή άλλως παραπαίον NHS (βρετανικό ΕΣΥ) και τα αντιφατικά μηνύματα προς τους εργαζομένους, άλλοτε λέγοντάς τους να πηγαίνουν κανονικά στις δουλειές τους και άλλοτε να προτιμούν την τηλεργασία. Οταν, όμως, οι αριθμοί των νοσούντων άρχισαν να ανεβαίνουν δραματικά, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Μπόρις Τζόνσον που βρέθηκε θετικός στον ιό και οι Βρετανοί γιατροί να κάνουν λόγο για τσουνάμι στα νοσοκομεία, η κυβέρνηση ανέκρουσε πρύμναν. Πήρε περίπου τα ίδια μέτρα που είχαν λάβει και οι περισσότερες κυβερνήσεις στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο. Οχι μόνο αυτό, αλλά σε μια πρωτόγνωρη προδοσία στις αρχές των Τόρις και στον θατσερισμό, έσπευσε να επανεθνικοποιήσει προσωρινά τους σιδηροδρόμους της χώρας. «Ρωσική ρουλέτα» με τη δημόσια υγεία, παίζει σύμφωνα με καταγγελίες ακαδημαϊκών και ο Σουηδός πρωθυπουργός Στέφαν Λέφεν, ο οποίος εξακολουθεί να επαφίεται στην ατομική ευσυνειδησία των πολιτών παρά στην επιβολή μέτρων. Αντίστοιχη είναι η στρατηγική του Ολλανδού ομολόγου του, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος επικαλέστηκε την πραγματικότητα ότι στο άμεσο μέλλον ένα μεγάλο κομμάτι του ολλανδικού πληθυσμού θα έχει μολυνθεί με τον ιό.