Ενας νόμος «ασπίδα» για τις γυναίκες στην Ελλάδα

Δίχως αρχή, μέση και τέλος. Πρόβλημα κοινωνικό, μείζονος σημασίας, που μαυρίζει την καθημερινότητα σε πολλά σπίτια, διαμορφώνει την κοινωνική ατζέντα, φτάνει ως τα δικαστήρια, ενίοτε, και ως τα κοιμητήρια: η ενδοοικογενειακή βία. Η έξαρση που έχει γνωρίσει τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά τo lockdown της πανδημίας, έχει προκαλέσει σοκ και το σοκ μεταφράζεται σε σήμα alert από το υπουργείο Δικαιοσύνης και τον Γιώργο Φλωρίδη. Το Protagon παρουσιάζει τις νέες διατάξεις που εισάγει ο υπουργός για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, στο σχέδιο νόμου που έχει καταρτισθεί και βρίσκεται προ των πυλών της δημόσιας διαβούλευσης.

Οι συγκεκριμένες διατάξεις έρχονται να προστεθούν στις 13 ήδη εξαγγελθείσες από τον υπουργό. Στην ουσία, ενσωματώνουν ευρωπαϊκή οδηγία (την 1385/2024) στην εγχώρια νομοθεσία –η Ελλάδα είναι μάλιστα η πρώτη χώρα από τις 27 που την ενσωματώνει, κρίνοντας σκόπιμο να ενδυναμώσει το οικείο θεσμικό πλαίσιο, να το εκσυγχρονίσει (η Τεχνολογία έχει αλλάξει τα πάντα) αλλά και να το επεκτείνει πολιτισμικά σε ευρύτερο φάσμα. Όλες οι «φυλές» του κόσμου κατοικούν πια τη Γηραιά Ηπειρο – και την Ελλάδα. Ενα σχέδιο νόμου, συνεπώς, στο όνομα της όποιας Μαρίας, Κατερίνας, Φεϊρούζ και Λέιλα, που κάπου ζουν στην ελληνική επικράτεια και έχουν ανάγκη να τις προστατεύσει η Πολιτεία όταν υποφέρουν.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στη νομοθετική πρωτοβουλία είναι ότι ενισχύεται το σύστημα καταγγελιών ενδοοικογενειακής βίας, ενώ παράλληλα υπάρχει πρόβλεψη για νέα αδικήματα με θύματα γυναίκες: τον ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και τον καταναγκασμό σε γάμο. Πολύ σημαντικές κρίνονται οι ρυθμίσεις που βάζουν φρένο στη βία μέσα από το διαδίκτυο, ιδίως με ανήλικα θύματα –θεσπίζονται, δε, νέα αδικήματα, όπως η παρενοχλητική κυβερνοπαρακολούθηση και η κυβερνοπαρενόχληση. Καίρια θεωρείται επίσης η θεσμοθέτηση νέου αδικήματος για τη διέγερση –και μέσω διαδικτύου– σε διάπραξη εγκλημάτων, βιαιοπραγίες ή διχόνοια. Ως κομβική εκτιμάται και η διάταξη που προβλέπει αφαίρεση περιεχομένου ιστοσελίδας που φιλοξενείται στην Ελλάδα –πάντα, με αιτιολογημένη διάταξη του αρμόδιου εισαγγελικού λειτουργού.

Διατάξεις για όλους

Τροποποιείται το άρθρο 315 του Ποινικού Κώδικα, με αναφορά στον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων (εκτομή στην κλειτορίδα, μεγάλα – μικρά χείλη του αιδοίου).

Ο δράστης θα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δυο ετών και χρηματική ποινή – ενδεχομένως και βαρύτερη τιμωρία αν συντρέχουν και άλλοι λόγοι. Αν επέλθει θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη, προβλέπεται κάθειρξη. Θα τιμωρείται και αυτός ο οποίος προχώρησε για μη ιατρικούς λόγους στον ακρωτηριασμό.

Σε ό,τι αφορά τον καταναγκασμό σε γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης (γίνεται σχετική προσθήκη στο άρθρο 330 του Ποινικού Κώδικα), προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή. Αν ο γάμος γίνει σε άλλο κράτος από αυτό που διαμένει το θύμα (και στη χειρότερη εκδοχή με τη χρήση όπλου) θεωρείται επιβαρυντική περίσταση.

Στις καταγγελίες λέμε «ναι»

Με κοινή απόφαση των υπουργών Δικαιοσύνης, Προστασίας του Πολίτη και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, τίθεται σε λειτουργία τηλεφωνική γραμμή και ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής καταγγελιών. Η καταγγελία για βία μπορεί να γίνεται και μέσω τηλεφώνου, ή ηλεκτρονικής πλατφόρμας (προσβάσιμης και σε άτομα με αναπηρία), ακόμη και με φωνητικά μηνύματα. Κάθε πολίτης που προβαίνει σε καταγγελία θα πρέπει να λαμβάνει αντίγραφό της και να έχει, αν δε μιλά ελληνικά, δωρεάν μετάφραση όλου του σχετικού υλικού. Η αρμόδια υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ. θα είναι υποχρεωμένη να διερευνά το περιεχόμενο της αναφοράς, να λαμβάνει μέτρα τόσο για την προστασία του θύματος, όσο και τη νομική συνδρομή του και να στέλνει με την ολοκλήρωση της προανάκρισης το σχετικό υλικό στον αρμόδιο εισαγγελέα.

Τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας θα μπορούν και αυτά να αποζημιώνονται από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης, όπως προβλέπει ο νόμος 3811 του 2009.

Το Διαδίκτυο και η βία

Οποιος δημόσια, και μέσω διαδικτύου, προκαλεί ή διεγείρει σε διάπραξη πλημμελήματος ή κακουργήματος, εκθέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή με χρηματική ποινή – τροποποιείται σχετικά το άρθρο 184 του Ποινικού Κώδικα. Η εκδοχή της φυλάκισης φθάνει έως και τα τρία έτη αν η «διέγερση» έχει ρατσιστικά χαρακτηριστικά, δηλαδή αν οι βιαιοπραγίες έχουν στόχο ομάδα ή πρόσωπο, με βάση τη φυλή του, το χρώμα, την καταγωγή, τη θρησκεία, τον γενετήσιο προσανατολισμό, την αναπηρία, τα χαρακτηριστικά του φύλου του. Στην περίπτωση που επέλθει έγκλημα, προβλέπεται φυλάκιση.

Την ίδια ποινική μεταχείριση έχει και όποιος δημόσια – με οποιοιδήποτε τρόπο, ακόμη μέσα από το διαδίκτυο –διεγείρει τους πολίτες σε βίαιες πράξεις μεταξύ τους, ή σε αμοιβαία διχόνοια, με αποτέλεσμα τη διατάραξη της κοινής ειρήνης.

Επίσης, όποιος κοινοποιεί –με τη χρήση της τεχνολογίας– υλικό με προσωπικά δεδομένα άλλου, χωρίς τη συναίνεσή του, με σκοπό την υποκίνηση σωματικής ή ψυχικής βλάβης από άλλα πρόσωπα, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως 3 ετών.

Η παρενοχλητική κυβερνοπαρακολούθηση (τροποποιείται το άρθρο 33 του Ποινικού Κώδικα, πρόκειται για νέο αδίκημα), η επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθηση των κινήσεων προσώπου με άλλα λόγια με ηλεκτρονικά μέσα, παρά τη βούλησή του, θα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως δυο έτη. Η διάταξη δεν περιορίζεται ασφαλώς στα του διαδικτύου, αφορά και τα τηλεπικοινωνιακά μέσα αλλά και τις δια ζώσης επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, εργασιακό, κοινωνικό περιβάλλον του θύματος –με την ίδια τιμωρία. Αν η πράξη έχει ως θύμα ανήλικο, ή πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπισθεί τον εαυτό του, επιβάλλεται φυλάκιση έως 3 έτη.

Στο νέο αδίκημα της κυβερνοπαρενόχλησης (ενισχύεται το άρθρο 337 του Ποινικού Κώδικα), τιμωρείται με φυλάκιση έως και ένα έτος ή χρηματική ποινή όποιος με χειρονομίες ή προτάσεις σεξουαλικού χαρακτήρα ή επίδειξη των γεννητικών του οργάνων προσβάλλει την τιμή άλλου προσώπου. Για την ποινική δίωξη, απαραίτητη είναι η έγκληση, εκτός αν το θύμα είναι ανήλικο. Στην περίπτωση που το θύμα είναι κάτω των 12 ετών, προβλέπεται φυλάκιση έως δυο έτη ή χρηματική ποινή. Αν είναι κάτω των 15 ετών, ο ενήλικος δράστης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δυο ετών. Αν υπάρξει και συνάντηση: φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών.

Θεσμοθετούνται μέτρα, έτσι ώστε να εξαλείφεται περιεχόμενο ιστοσελίδας που φιλοξενείται στην Ελλάδα –πάντα, με αιτιολογημένη διάταξη του αρμόδιου εισαγγελέα πρωτοδικών. Αν οι ιθύνοντες για την ιστοσελίδα δε συμμορφωθούν εντός 24 ωρών, θα διακόπτεται από τους παρόχους υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο (ISPs) η πρόσβαση στη διεύθυνση διαδικτυακού πρωτοκόλλου (IP address) ή στο όνομα χώρου (domain name). Ο διαχειριστής της ιστοσελίδας θα έχει το δικαίωμα να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του εισαγγελέα εφετών, εντός ενός μήνα, και να λάβει απάντηση εντός της ίδιας προθεσμίας.

Ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλων τεχνολογιών, αποκτά επαφή με ανήλικο που δεν έχει συμπληρώσει τα 15 έτη, με άξονα τη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δυο ετών. Αν τον/τη συναντήσει δια ζώσης, τιμωρείται με φυλάκιση τριών ετών.

«Κοντά τα χέρια…»

Το σχέδιο νόμου αγγίζει και τον εργασιακό χώρο, με διάταξη που προβλέπει φυλάκιση έως και τρία έτη, για όποιον προχωρά σε χειρονομίες σεξουαλικού χαρακτήρα ή διατυπώνει σχετικές προτάσεις σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν, ή εκμεταλλεύεται τη θέση προσώπου που αναζητεί εργασία.

Όποιος κοινοποιεί ή αποστέλλει -με οποιονδήποτε τρόπο- εικόνα (πραγματική ή μη) ή οπτικοακουστικό υλικό που απεικονίζει γεννητικά όργανα, προκαλώντας φόβο, ή και ψυχική βλάβη στον παραλήπτη, τιμωρείται με φυλάκιση έως δυο έτη. Το αδίκημα προσλαμβάνει διαστάσεις επιβαρυντικής περίστασης (μιλώντας με νομικούς όρους) αν απευθύνεται σε εκπρόσωπο του Δημοσίου, δημοσιογράφο ή υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ή αν ο δράστης είναι σε σχέση ιεραρχίας ή σχέση εξάρτησης με το θύμα.