Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: Δεν είναι συμβατή με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο η φυλάκιση δημοσιογράφου για έκφραση γνώμης

Σε μια απόφαση – στήριγμα για την ελευθερία της έκφρασης προχωρεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έκρινε πως η καταδίκη διάσημου δημοσιογράφου και αρχισυντάκτη εφημερίδας σε ποινή φυλάκισης για δυσφήμιση  δικαστή ήταν «προδήλως δυσανάλογη» παραβιάζοντας την ελευθερία της έκφρασης.

Πρόκειται για τον Alessandro Sallusti, αρχισυντάκτη της εφημερίδας Libero. Τον Φεβρουάριο του 2007 η εφημερίδα του δημοσίευσε δύο άρθρα που ανέφεραν ότι ένα 13χρονο κορίτσι αναγκάστηκε από τους γονείς της και τον νόμιμο κηδεμόνα της δικαστή, να προβεί σε έκτρωση. Άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης είχαν καλύψει το περιστατικό την προηγούμενη μέρα, αλλά είχαν καταγράψει ότι το κορίτσι δεν είχε εξαναγκαστεί στην έκτρωση, αλλά το επέλεξε μόνη της.

Επιβολή στερητικών της ελευθερίας ποινών

Τα εθνικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι τα άρθρα αυτά δεν ήταν ακριβή και καταδίκασαν τον δημοσιογράφο σε φυλάκιση ενός έτους και δύο μηνών και η αποζημίωση τριπλασιάστηκε, ανερχόμενη στο ποσό των 30.000 ευρώ. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο επικύρωσε την στερητική ποινή της ελευθερίας το Σεπτέμβριο του 2012, ωστόσο, το δικαστήριο εκτέλεσης των ποινών τον έθεσε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Τον Δεκέμβριο του 2012 ο Πρόεδρος της Ιταλίας, αναφερόμενος στην κριτική που ασκείται στην Ιταλία από το ΕΔΔΑ για την επιβολή στερητικών της ελευθερίας ποινών στους δημοσιογράφους, μετέτρεψε την ποινή του προσφεύγοντος σε πρόστιμο. Μέχρι εκείνη την εποχή ο προσφεύγων είχε περάσει 21 ημέρες σε κατ’ οίκον περιορισμό

Το Στρασβούργο έκρινε ότι ο προσφεύγων είχε προσβάλει την τιμή, την υπόληψη και την ιδιωτική ζωή του κοριτσιού, των γονέων του και του δικαστή, όμως η επιβολή ποινικής κύρωσης ήταν προφανώς δυσανάλογη και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αναγκαίος» περιορισμός στο θεμελιώδες δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης. Παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

Το δικαστήριο έκρινε πως «δεν υπήρχε καμία αιτιολόγηση για την επιβολή ποινής φυλάκισης. Αν και είχε μετατραπεί σε πρόστιμο μεταγενέστερα, το μέτρο αυτό είχε υπαχθεί στη διακριτική ευχέρεια του Προέδρου της Ιταλίας. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν ο προσφεύγων είχε απαλλαχθεί από την εκτέλεση της ποινής του, η καταδίκη του δεν θα είχε εξαλειφθεί. Επομένως, τα δικαστήρια υπερέβησαν τα όρια του «αναγκαίου» περιορισμού στην ελευθερία έκφρασης του κ. Sallusti, κατά παράβαση του άρθρου 10 της Σύμβασης». Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ιταλία οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα ποσό  12.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.

Βασίλης Χειρδάρης: Δεν χρειάζονται τα σίδερα της φυλακής

Ο ποινικολόγος και ειδικός σε θέματα Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, Βασίλης Χειρδάρης, αναφέρει πως πρόκειται για εξαιρετικά σημαντική απόφαση για την ελευθερία της έκφρασης:

«Η απόφαση του Στρασβούργου στην υπόθεση Sallusti κατά Ιταλίας είναι εξαιρετικά σημαντική για την ελευθερία έκφρασης του Τύπου. Ο προσφεύγων είναι πολύ γνωστός και εμβληματικός δημοσιογράφος και αρχισυντάκτης της εφημερίδας Libero. Στην εφημερίδα του δημοσιεύτηκαν δύο άρθρα που αφορούσαν την έκτρωση ενός 13χρονου κοριτσιού. Στα άρθρα αυτά είχε αναφερθεί με ρητό τρόπο ότι η ανήλικη είχε αναγκαστεί από τον κηδεμόνα της δικαστή και από τους γονείς της να κάνει την έκτρωση. Το θέμα απασχόλησε έντονα τον ιταλικό Τύπο αλλά οι άλλες εφημερίδες είχαν δώσει μια άλλη διάσταση στο θέμα αναγράφοντας ότι η έκτρωση της ανήλικης έγινε κατόπιν δικής της επιλογής.

Τα ιταλικά δικαστήρια καταδίκασαν αμετάκλητα σε ποινή φυλάκισης ενός έτους τον αρχισυντάκτη για συκοφαντική δυσφήμιση του δικαστή – κηδεμόνα αλλά και των γονέων της ανήλικης.

Το Στρασβούργο, παρότι δεν δικαιολογεί την προσβολή της τιμής και υπόληψης των θιγομένων την οποία και αυτό διαπιστώνει, όπως και τα ιταλικά δικαστήρια, προβαίνει σε μια στάθμιση μεταξύ της προσβολής αυτής και της παρέμβασης στην ελευθερία της έκφρασης του δημοσιογράφου. Η πλάστιγγα  του Στρασβούργου γέρνει σαφώς υπέρ της υπεράσπισης της ελευθερίας έκφρασης του Τύπου και των δημοσιογράφων και με πολύ ξεκάθαρο τρόπο κρίνει ότι η καταδίκη δημοσιογράφου σε ποινή φυλάκισης είναι προδήλως δυσανάλογη και μη αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Η κρίση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου θωρακίζει όχι μόνον την ελευθερία της έκφρασης του τύπου αλλά απωθεί με κατηγορηματικό τρόπο ενέργειες που φοβίζουν τους δημοσιογράφους και περιορίζουν με μη αναγκαίο τρόπο το θεμελιώδες αυτό δικαίωμα, που αποτελεί  θεμελιακή βάση της δημοκρατίας.

Το σοβαρότερο όμως όλων βρίσκεται στις διατυπώσεις της απόφασης του ΕΔΔΑ όπου θεωρεί ασύμβατη την ποινή φυλάκισης, ποινή δηλ. στερητικής της ελευθερίας, ως τιμωρία δημοσιογράφου που ασκεί την ελευθερία έκφρασης. Δεν μπορεί να φυλακίζεται ένας δημοσιογράφος γιατί πληροφορεί το κοινό για θέματα που το ενδιαφέρουν και ασκεί, έστω και με υπερβολικό τρόπο, το θεμελιώδες δικαίωμά του στην ελευθερίας της έκφρασης. Η ποινή της φυλάκισης δεν συμβαδίζει ως κύρωση με την ευρωπαϊκή σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Σε κάθε περίπτωση ο Τύπος δεν χρειάζεται ούτε εκδικητές ούτε εκφοβισμούς. Αν παραβεί τα όρια τον τιμωρεί ο ίδιος ο αναγνώστης ή ο αποδέκτης της πληροφόρησης. Το «γύρισμα» της πλάτης του πολίτη είναι ο χειρότερος τιμωρός του δημοσιογράφου. Δεν χρειάζονται τα σίδερα της φυλακής…»