Για μια τροφή γευστική, υγιεινή και δίκαιη

Δύο θέσεις περί διατροφής που, συν τω χρόνω, τείνω να διαμορφώσω, σε επίπεδο διαπιστώσεων και αρχών. Η μία: Συνήθως, αγοράζουμε το λάθος προϊόν, σε λάθος τιμή, από λάθος προμηθευτή. Και η άλλη (με όρους σχέσης τιμής/ αξίας): Όσο λίγα και να πληρώσουμε για μια κακή τροφή, είναι πολλά. Όσο πολλά και να πληρώσουμε για μια σωστή τροφή, είναι λίγα.

Βρίσκω ότι οι παραπάνω θέσεις περιγράφονται και προβάλλονται με το καλύτερο τρόπο μέσα από το κίνημα “Slow Food”, η βασική φιλοσοφία του οποίου συνίσταται στη αρχή ότι η τροφή μας πρέπει να είναι ταυτοχρόνως: Good, Clean and Fair -Καλή (γευστική), Καθαρή (υγιεινή) και Δίκαιη.

Στο σημερινό άρθρο προτίθεμαι  να αναπτύξω το τρίτο από τα παραπάνω στοιχεία της σωστής τροφής: Τη Δίκαιη τροφή, η οποία πιστεύω ότι πρέπει να ενσωματώνει και να αντανακλά τη ταυτόχρονη και πιστή υπηρέτηση των νόμων της φύσης, της οικονομίας, της κοινωνίας και της ηθικής.

Αφορμή για το σημερινό και ενδεχομένως ένα δεύτερο άρθρο επί του θέματος, ήταν η παρουσία μου σε παλαιότερη σχετική εκδήλωση- παρουσίαση του εθνοβιολόγου (ξέρατε ότι υπάρχει τέτοια επιστημονική ειδικότητα;) Παύλου Γεωργιάδη, στο πλαίσιο της οποίας δόθηκαν, με χαρακτηριστικό δημιουργικό οίστρο και τα αποκαλυπτικά στοιχεία, γύρω από το επικρατούν γεωδιατροφικό μοντέλο του πλανήτη μας, που εμπλουτίζουν το κείμενο μου.

Παίρνοντας ως παράδειγμα την τιμή της πατάτας και με βαση αυτά που γνωρίζω, τόσο για τον τρόπο παραγωγής της αειφόρου- βιώσιμης γεωργίας, όσο και για τα παράπλευρα κόστη της επικρατούσας, συμβατικής εντατικής γεωργικής εκμετάλλευσης, το ερώτημα νομίζω που (ανακεφαλαιωτικά) εγείρεται είναι: Ποιά τιμή για ποιά πατάτα;

Εξηγούμαι:

Βρίσκετε την τιμή των 0,50 -0.75ευρώ το κιλό της πατάτας δίκαιη;

Υπάρχουν δύο απαντήσεις. Από μια για τις δύο μεθόδους καλλιέργειας.

Από το ένα μέρος η, μεγάλης κλίμακας, μονοκαλλιέργεια (εκατοντάδες στρέμματα εντατικής εκμετάλλευσης υψηλών αποδόσεων, σπάταλης άρδευσης, υψηλής χρήσης φυτοφαρμάκων, εργαστηριακών ανθεκτικών ποικιλιών κλπ). Και από το άλλο, η βιολογική μικροκαλλιέργια της βιώσιμης γεωργίας.

Αν μιλάμε για  την πρώτη κατηγορία, ίσως η παραπάνω τιμή να φαίνεται δίκαιη. Ιδιαίτερα αν την δει κανείς σε συνδυασμό με την τρέχουσα δυσπραγία μεγάλου πλήθους συνανθρώπων μας. Πόσο δίκαιη είναι όμως, αν την δούμε συνυπολογίζοντας τα παράπλευρα κόστη, που συνοδεύουν την καλλιέργεια αυτού του είδους;

Ως παράπλευρα κόστη εννοώ τα όχι και τόσο άυλα κόστη που αναφέρθηκαν στην ομιλία του κ Γεωργιαδη όπως: Τα σπαταλημένα κυβικά νερού (η αγροτική παραγωγή χρησιμοποιεί το 24% των υδάτινων πόρων της Ευρώπης, με το ποσοστό να φτάνει ως και το 80% στις χώρες του νότου- Τουλάχιστον 14 κράτη-μέλη και 100 εκατομμύρια κάτοικοι της ΕΕ αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας), η απώλεια της βιοποικιλότητας, (σήμερα, το 75% της παγκόσμιας διατροφής βασίζεται σε μόνο 12 φυτικά και 5 ζωικά είδη (!) προερχόμενα κυρίως από μεγάλης κλίμακας παραγωγή- Μέσα σε περίπου έναν αιώνα, το 75% της γενετικής ποικιλομορφίας των φυτών έχει χαθεί, ενώ το 30% των ζωικών ρατσών απειλούνται με εξαφάνιση, με 6 ράτσες να χάνονται κάθε μήνα), οι εκπομπές αερίων, τα λιπάσματα, τα ζιζανιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα, το ετήσιο συνολικό κόστος της υδάτινης απορρύπανσης από τα χημικά κλπ . Όλα τα παραπάνω βεβαίως στο  πλαίσιο των οδηγιών της κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ).

(Στην Ελλάδα οι επιπτώσεις εφαρμογής της ΚΑΠ ήταν εξίσου καταστρεπτικές. Μέσα σε τρεις δεκαετίες χάθηκαν οι ντόπιες ποικιλίες και σχεδόν εξαφανίστηκε η άνυδρη γεωργία μας. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκε μία γενιά αγροτών οι οποίοι γαλουχήθηκαν με τις επιδοτήσεις. Το αποτέλεσμα; Αντί η ελληνική γεωργία να είναι μοντέλο ποιότητας, καινοτομίας, ποικιλίας, εποχικότητας, υγιεινής διατροφής, μια μπουτίκ θα λέγαμε, σήμερα εισάγουμε το μεγαλύτερο ποσοστό των τροφίμων μας και ο μέσος Έλληνας ζει κατά 181% πάνω από το όριο της βιωσιμότητας.)

(Καταναλώνοντας προϊόντα της παραπάνω κατηγορίας) δεν μοιάζει σαν να δημιουργούμε ένα, άλλου είδους, αφανές χρέος, που θα το βρούμε μπροστά μας, μια φούσκα, που θα σκάσει σε δέκα-δεκαπέντε χρόνια; Χρέος-φούσκα  οικολογικό, διατροφικό, κοινωνικό. Η αέναη περίπτωση, δηλαδή, τού “φθηνά” που το πληρώνουμε στο τέλος όλοι πολύ ακριβά.

Αν, τώρα, μιλάμε για την παραγωγή στο πλαίσιο της βιώσιμης γεωργίας, της φιλικής προς το περιβάλλον παραδοσιακής εκμετάλλευσης ελεγχόμενης παραγωγής, τότε η τιμή είναι προφανώς άδικη εις βάρος των παραγωγών.

Για όσους έχουν έστω και στοιχειώδη εντύπωση της παραδοσιακής γεωργικής ενασχόλησης, ή θελήσουν απλώς να διατρέξουν νοερά μια καλλιεργητική περίοδο ενός προϊόντος βιώσιμης γεωργίας: προετοιμασία εδάφους, σπόρος, σπορά- φύτευση, ποτίσματα, σκαλίσματα, βοτανίσματα, φυσικά λιπάσματα, συγκομιδή, είναι βέβαιο ότι τα 0,50 λεπτα δεν καλύπτουν το κόστος.

Όσοι, πάλι, δεν μπορούν να ακολουθήσουν την παραπάνω συλλογιστική, ας συκρίνουν τα 0,50 λεπτά της πατάτας με κάποιες άλλες υπηρεσίες ή προϊόντα αντιστοίχου κόστους, τα οποία πληρώνουμε ευχαρίστως: Ενδεικτικά, το φιλοδώρημά μας για το καθάρισμα των τζαμιών του αυτοκινήτου μας, στο βενζινάδικο, ή την τιμή ενός μισόλιτρου εμφιαλωμένου νερού. Κάνατε τις συγκρίσεις;

Ακόμα παραπέρα. Αυτοί που θα έβρισκαν, για παράδειγμα, τις πατάτες Πέλλας, βιολογικής καλλιέργειας προς 1,65 ευρώ το κιλό ακριβές, ας απαντήσουν στο παρακάτω ερώτημα: Πώς δέχονται και πληρώνουν τα πατατάκια-chips από το περίπτερο 1,50-2.00 ευρώ τα 100 γραμμάρια, μια τιμή που αντιστοιχεί σε τιμή της πατάτας προς 15.00 ευρώ το κιλό;

Είναι προφανές ότι εδώ υπάρχει, για τον μέσο καταναλωτή, ένα έλλειμμα ενημέρωσης, συναίσθησης ή /και έλλειψης ενδιαφέροντος.

Τι δείχνουν τα παραπάνω και ιδιαίτερα το τελευταίο παράδειγμα; Ο κ Γεωργιάδης εξηγεί με πάθος, ότι έχουμε γίνει μια κοινωνία που επενδύει πάρα πολύ λίγο χρόνο σκέψης για το υγιεινό, οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα της διατροφής της. Και πως δεν σκεφτόμαστε τι βάζουμε στο πιάτο μας, ή το πόσο σοφά ή άσκοπα καταναλώνουμε και το πώς ζούμε γενικά.

Ο κ Γεωργιάδης είναι κατηγορηματικός: Η δημιουργία ενός οικο-διατροφικού χάρτη είναι επιτακτική ανάγκη, μιας και στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακόμη δομημένες πολιτικές που συνδέουν τη βιώσιμη παραγωγή και την προστασία της βιοποικιλότητας με την διατροφική υγεία και την αποκεντρωμένη ανάπτυξη.

Το πρώτο που απαιτείται; Δράσεις που θα φέρνουν τον καταναλωτή σε επαφή με ποιοτικά και οικονομικά τοπικά προϊόντα. Προϊόντα που στηρίζουν τους ντόπιους παραγωγούς, ενισχύουν την καινοτομία, διατηρούν, ή και δημιουργούν θέσεις εργασίας και προσφέρουν σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες.

Όσο για μας τους καταναλωτές: Συναισθανόμενος τον μόχθο και τα προβλήματα του αγρότη, βλέποντας και αγγίζοντας τα χέρια που παρήγαγαν την τροφή που θα βάλει στο πιάτο του και θα δώσει στα παιδιά του, ο Έλληνας καταναλωτής πρέπει, εν είδει κινήματος, να αναζητά, με κάθε ευκαιρία, αυτούς τους προοδευτικούς γεωργούς-παραγωγούς. Που, βεβαίως και εκείνοι τον περιμένουν. Να τους βρει λοιπόν και να τους ενθαρρύνει, λέγοντας τους πως είναι κοντά τους: Ενήμερος, Απαιτητικός και Πρόθυμος να αγοράσει τα προϊόντα τους. Θα είναι μια ελπιδοφόρα, έως και επαναστατική συνάντηση.

*Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com