Η απόβαση στη Νορμανδία και η σοβιετική πολεμική προσπάθεια: Ποιά ήταν πιο σημαντική;

Στις 5 Ιουνίου, τις παραμονές της 75ης επετείου από την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, η Εκπρόσωπος Τύπου του ρωσικού υπουργείου εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα δήλωσε ότι η αναφερόμενη απόβαση δεν είχε τόσο καταλυτική σημασία για τα τεκταινόμενα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όσο οι μάχες σε Στάλινγκραντ και Κούρσκ. Επίσης, σημείωσε ότι υπήρχε αναμονή να υποστούν μεγάλες απώλειες οι Γερμανοί στα ανατολικά, ώστε να μειωθούν οι απώλειες των Συμμάχων στη Δύση. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ανωτέρω δήλωση έγινε ενώ ετοιμάζονταν στο Λονδίνο να γιορτάσουν την 6η Ιουνίου με τη παρουσία και αρχηγών κρατών.

Φυσικά, δεν παρέλειψε να αναγνωρίσει τη προσφορά των Δυτικών, όμως οι δηλώσεις της προκάλεσαν αντιδράσεις. Παρά ταύτα, δεν είναι τυχαίες και απεικονίζουν έναν βαθύτερο ρωσικό φόβο.

Η απόβαση στη Νορμανδία

Το βράδυ της 5ης με 6ης Ιουνίου 1944 ξεκίνησε η επιχείρηση “Overlord”, δηλαδή η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία. Επρόκειτο για ένα πάγιο αίτημα του Στάλιν στους Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο στη Δυτική Ευρώπη, προκειμένου να διευκολύνουν το έργο των Σοβιετικών και να περικυκλωθεί η Γερμανία.

Για να μπορέσουν οι Σύμμαχοι να πραγματοποιήσουν αυτή την επιθετική ενέργεια, έπρεπε να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Μερικές από εκείνες αφορούσαν την αποδυνάμωση της γερμανικής άμυνας στη Γαλλία, την συνέχιση των ηττών των Γερμανών στο Aνατολικό Μέτωπο, την οργάνωση και εκτέλεση επιχειρήσεων παραπληροφόρησης και τη δυνατότητα συγκέντρωσης επαρκούς αριθμού στρατιωτών. Το θέρος του 1944 ήταν ιδανική περίοδος. Στην ανατολή, οι Γερμανοί είχαν υποστεί σημαντικές ήττες με αποκορύφωμα εκείνες σε Στάλινγκραντ, Λένινγκραντ και Κούρσκ και πλέον βρίσκονταν σε αμυντική διάταξη. Ο Χίτλερ προσπαθώντας να καλύψει τις βαριές απώλειες σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους, αποδέσμευσε σημαντικές εφεδρείες από τη Δύση για να τις στείλει εναντίον του Ερυθρού Στρατού. Έτσι, αποδυναμώθηκε η άμυνα σε Γαλλία και Κάτω Χώρες. Επίσης, η εκστρατεία εναέριων βομβαρδισμών της Συμμαχικής αεροπορίας εναντίον γερμανικών πόλεων και εργοστασίων όχι μόνο μείωσε τη διαθεσιμότητα πολεμικού υλικού στις μάχιμες γερμανικές μονάδες, αλλά και μείωσε το στρατεύσιμο προσωπικό, ενώ σημαντικές μονάδες καθηλώθηκαν εντός γερμανικής επικράτειας. Ακόμα, το καλοκαίρι του 1943 πραγματοποιήθηκε η απόβαση στη Σικελία και στη νότια Ιταλία, η οποία ανέτρεψε τη κυβέρνηση Μουσολίνι και ανάγκασε το Βερολίνο να διαθέσει σημαντικούς πόρους και στο Ιταλικό Μέτωπο. Τέλος στα Βαλκάνια, η αντίσταση όχι μόνο έφθειρε τους Γερμανούς, αλλά και τους ανάγκασε να αποχωρήσουν, ώστε να μη περικυκλωθούν από τους προελαύνοντες Σοβιετικούς.

Το Συμμαχικό Επιτελείο γνώριζε ότι τώρα έπρεπε να γίνει η απόβαση. Μια ολόκληρη επιχείρηση προετοιμασίας ξεκίνησε και υλοποιήθηκε με επιτυχία. Οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών με την επιχείρηση “Mincemeat” κατάφεραν να πείσουν τη γερμανική διοίκηση ότι η απόβαση θα γινόταν σε άλλο μέρος, ενώ πληθώρα επιστημόνων εργάστηκαν ώστε να βρεθούν τρόποι εξαπάτησης της γερμανικής πλευράς. Παράλληλα,οι νηοπομπές διαμέσω του Ατλαντικού μετέφεραν συνεχώς εφόδια και άνδρες, ενώ η Συμμαχική αεροπορία κυριαρχώντας στους αιθέρες- η Luftwaffe είχε ισχνή παρουσία λόγω του ότι είχε δεσμεύσει αεροσκάφη και πιλότους εναντίον των Σοβιετικών- βομβάρδιζε και κατέγραφε τις γερμανικές θέσεις.

Η επιχείρηση υλοποιήθηκε επιτυχώς εν συνόλω. Οι Σύμμαχοι εδραίωσαν τη θέση τους στη περιοχή και άρχισε ο αγώνας για την απελευθέρωση των Γάλλων. Τον Σεπτέμβριο, ο γερμανικός ζυγός είχε αποτιναχτεί από τη Γαλλία και ο δρόμος για τη Γερμανία είχε «στρωθεί».

«Κόλαση» στο Ανατολικό Μέτωπο

Τη περίοδο της απόβασης και μετέπειτα, ο Ερυθρός Στρατός έμελλε, στην άλλη άκρη της Ευρώπης, να δώσει τη χαριστική βολή στους Γερμανούς. Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε η αρκετά άγνωστη επιχείρηση «Bagration» που ξεκίνησε από τα τέλη Μαΐου και κορυφώθηκε από τις 23 Ιουνίου και έπειτα. Ο αντικειμενικός σκοπός της ήταν η διάλυση της γερμανικής αμυντικής διάταξης από τη Βαλτική Θάλασσα έως την Ουκρανία και η άφιξη των σοβιετικών δυνάμεων στα γερμανο-πολωνικά σύνορα. Συνολικά οι Σοβιετικοί παρέταξαν τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια άνδρες και τεράστιο αριθμό οπλικών συστημάτων έναντι περίπου 900.000 Γερμανών.

Η επιχείρηση ήταν όνειδος για τους Γερμανούς, αφού απώλεσαν τουλάχιστον 350.000 άνδρες, ξεχωριστά τα χιλιάδες οχήματα κάθε τύπου που καταστράφηκαν. Με λίγα λόγια η «Ομάδα Στρατιών Κέντρου», ό,τι καλύτερο είχε να επιδείξει η γερμανική πολεμική μηχανή, έπαψε να υφίσταται. Η αποδυνάμωση του γερμανικού στρατού ήταν άνευ προηγουμένου και, πλέον, δεν θα μπορούσε να ανανήψει. Μεταξύ άλλων, βαρύτατο τίμημα πλήρωσε και ο άμαχος πληθυσμός, που βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων.

Αρδένες και Βιστούλας

Στα τέλη του 1944 ο Ερυθρός Στρατός είχε καταλάβει την ανατολική Πρωσία, καταδίωκε ανελέητα τους υποχωρούντες Γερμανούς σε Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία και είχε εισέλθει στα Βαλκάνια. Στα δυτικά, οι Σύμμαχοι είχαν απελευθερώσει τις Κάτω Χώρες και ετοιμάζονταν για την εισβολή τους στη Γερμανία. Ο Χίτλερ ήταν περικυκλωμένος.

Όμως, οι Γερμανοί δεν θα παραδίδονταν εύκολα. Αντιλαμβανόμενη την επικείμενη σοβιετική επίθεση που θα άνοιγε τον δρόμο για το Βερολίνο, η ηγεσία τους αποφάσισε να επιτεθεί εναντίον των συμμαχικών θέσεων στο Βέλγιο. Μετά τη διάσπασή τους, θα στρέφονταν οι γερμανικές δυνάμεις κατά της ΕΣΣΔ. Πράγματι, στα τέλη Δεκεμβρίου, οι Γερμανοί επιτέθηκαν στο Βέλγιο. Επίκεντρο των συγκρούσεων αποτέλεσε η περιοχή των Αρδενών. Η επίθεση ήταν ορμητική και αιφνιδιαστική και διήρκεσε έως τα τέλη Ιανουαρίου του 1945. Ωστόσο, απέτυχε. Οι Σύμμαχοι προτάσσοντας ηρωική αντίσταση κατάφεραν να ανακόψουν τη γερμανική προέλαση και να τρέψουν τους αντιπάλους τους σε φυγή. Η τελευταία ευκαιρία του Χίτλερ να διαλύσει τους Συμμάχους και να επικρατήσει στο Δυτικό Μέτωπο απέτυχε. Πλέον, θα βρισκόταν σε άμυνα.

Τη στιγμή που μαίνονταν οι μάχες στο Βέλγιο, οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν επίθεση με πάνω από 2 εκατομμύρια στρατιώτες εναντίον της γερμανικής άμυνας στους ποταμούς Βιστούλα και Όντερ. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν τουλάχιστον δύο μήνες και οι Γερμανοί ηττήθηκαν. Ο δρόμος για τη γερμανική πρωτεύουσα ήταν ανοικτός. Οι απώλειες σε όλα τα μέτωπα ήταν τεράστιες για τους αντιμαχόμενους, όμως η επικείμενη λήξη της σύρραξης διατηρούσε το ηθικό ακμαίο. Στις αρχές Απριλίου, σοβιετικές δυνάμεις εισήλθαν στη Βιέννη, αποτελειώνοντας ό,τι είχε απομείνει από τις δυνάμεις του Άξονα. Στη Δύση, οι Σύμμαχοι προήλαυναν εντός γερμανικού εδάφους συναντώντας μικρή αντίσταση, λόγω της επιθυμίας των Γερμανών να παραδοθούν.

Καθώς ο κλοιός έσφιγγε γύρω από το Βερολίνο, το ερώτημα ποιος θα εισερχόταν σε εκείνο γεννήθηκε. Τελικά, αποφασίστηκε να το καταλάβουν οι Σοβιετικοί, δεδομένης της υπαρξιακής έχθρας με τους ναζί και του τιμήματος που είχαν πληρώσει. Στις 16 Απριλίου ξεκίνησε η Μάχη του Βερολίνου, που τερματίστηκε στις 7 Μαΐου με την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας, την αυτοκτονία του Χίτλερ και κάποιων συνεργατών του και την ύψωση της σημαίας με το σφυροδρέπανο στο Ράιχσταγκ. Η επιτυχία ήταν τεράστια. Ο ναζισμός τερματίστηκε και αυτό γιορτάστηκε. Ο πόλεμος στην Ευρώπη είχε λήξει οριστικά.

Ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα γεγονότα της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας ήταν και η Μέρα του Έλβα. Στις 26 Απριλίου, λίγες μέρες πριν τον τερματισμό του πολέμου, Σοβιετικοί και Αμερικανοί στρατιώτες συναντήθηκαν στις όχθες του ποταμού Έλβα, στη γερμανική πόλη Τόργκαου. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν τις χειραψίες, τη συναδέλφωση και τη χαρά των δύο συμμάχων που νίκησαν τον κοινό εχθρό. Επρόκειτο για μια πράξη φιλίας στο τέλος ενός πολέμου και στην αρχή ενός άλλου.

Επίλογος

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια διαμάχη σχετικά με το ποιος προσέφερε περισσότερα στην Ευρώπη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σύμμαχοι ή οι Σοβιετικοί; Ο σάλος που προκλήθηκε από τις δηλώσεις της Ρωσίδας αξιωματούχου αντανακλούν ακριβώς αυτή τη διαμάχη.

Οι ρωσικές δηλώσεις εκφράζουν τη πικρία των Ρώσων ότι ο αγώνας τους δεν λαμβάνει την αναγνώριση που του αρμόζει. Αν και έχουν μια δόση αλήθειας, ωστόσο ήταν άστοχες. Η απόβαση στη Νορμανδία ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες σύνθετες επιχειρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ. Ανταποκρινόταν σε ένα πάγιο αίτημα της σοβιετικής πλευράς και την επιθυμία του άξονα Λονδίνου- Ουάσινγκτον να τελειώσει τον πόλεμο όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Οι Σύμμαχοι πλήρωσαν βαρύ φόρτο αίματος χάνοντας παραπάνω από 200.000 άνδρες, για να μην αναφερθούν οι τεράστιες απώλειες τους αθροιστικά από τις συγκρούσεις στο Δυτικό Μέτωπο που έφταναν το 1 εκατομμύριο. Ακόμα, η απόβαση και ό,τι ακολούθησε, όχι μόνο δέσμευσε γερμανικές δυνάμεις που αλλιώς θα αποστέλλονταν στα ανατολικά, αλλά και προκάλεσε πλήγμα στον Χίτλερ που πλέον πολεμούσε σε δύο μέτωπα.

Φυσικά, οι Σοβιετικοί αγωνίστηκαν σκληρά και διευκόλυναν το έργο των Συμμάχων στη Δύση, αφού η ελίτ του Γερμανικού Στρατού πολεμούσε και έχανε στα ανατολικά. Το έργο των Συμμάχων δεν ήταν τόσο δύσκολο όσο του Ερυθρού Στρατού. Όντως οι μάχες σε Στάλινγκραντ και Κούρσκ ήταν μνημειώδεις, όπως σημαντικές ήταν και οι συμμαχικές επιτυχίες στη Βόρεια Αφρική και την Ιταλία την ίδια περίοδο (α’ εξάμηνο του 1943). Εννοείται ότι δεν είναι καλό να υποσκελιστεί η επιχείρηση «Bagration» από την «Overlord». Και οι δύο συνέβαλαν στην ήττα του Άξονα και πρέπει να τιμώνται εξίσου. Η ήττα του Άξονα ήταν κοινή υπόθεση και όχι ενέργεια μεμονωμένων κρατών.