Η Οδύσσεια του ΧΥΤΑ Σίφνου

Στα χαρτιά, η Σίφνος έχει λύσει το κεντρικό πρόβλημα που μαστίζει πολλά νησιά σχετικά με τη διαχείριση απορριμμάτων. Πριν τρεισήμισι χρόνια ξεκίνησε να λειτουργεί Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων και σταμάτησε η λειτουργία της παρακείμενης παράνομης χωματερής (Χώρου Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων, ή ΧΑΔΑ, όπως είναι γνωστές αυτές οι κηλίδες του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στη γλώσσα της γραφειοκρατίας).

Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη – και αρκετά αποκαρδιωτική. Ο ΧΥΤΑ λειτουργεί σήμερα χωρίς αδειοδότηση – ένας από τους πολλούς λόγους που περιπλέκουν τη μεταβίβαση της αρμοδιότητάς του στον διαβαθμιδικό Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) Νοτίου Αιγαίου, όπως προβλέπεται για όλα τα νησιά της Περιφέρειας. Η τήρηση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας είναι πλημμελής και μεγάλο μέρος των απορριμμάτων που θάβεται εκεί είναι μη βιοαποικοδομήσιμα (κυρίως πλαστικά), που δημιουργούν τον κίνδυνο ο κορεσμός του χώρου ταφής να γίνει πολύ πιο γρήγορα από τα προβλεπόμενα 20 χρόνια.

To κύτταρο του ΧΥΤΑ. Διακρίνεται η πλαστική πλεκτάνη που το προστατεύει από την αντανάκλαση του ήλιου. [Δήμος Σίφνου]

 

Η πολυετής κόντρα μεταξύ του Δήμου και του φορέα υλοποίησης του έργου, της Εγνατίας Οδού, έχει επίσης καθηλώσει την πρόοδο του νησιού σε πολλά άλλα μέτωπα της διαχείρισης απορριμμάτων. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ελλοχεύει και αγωγή του Ελληνικού Δημοσίου κατά του Δήμου, με την οποία διεκδικεί τον χώρο όπου έχει κατασκευαστεί ο ΧΥΤΑ.

Εγκαίνια υπό πίεση

Ο ΧΥΤΑ Σίφνου ξεκίνησε να λειτουργεί δοκιμαστικά στις 6 Ιουλίου 2020

στη θέση Βορεινή. Η χωρητικότητά του είναι 106.630 κυβικά μέτρα, αυξημένη κατά περίπου 40% σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό του 2005. Η ετήσια δυναμικότητά του είναι 2.655 τόνοι αποβλήτων (αυτή τη στιγμή διατίθενται περίπου 2.000 τόνοι) και η διάρκεια λειτουργίας του προβλέπεται να είναι τουλάχιστον 20 χρόνια. Μετά την αύξηση της χωρητικότητάς του, η διάρκεια λειτουργίας θα μπορούσε να φτάσει τα 29 χρόνια – αν δεν συνεχίσουν να διατίθενται εκεί πλαστικά και άλλα ανακυκλώσιμα.

Ο ΧΥΤΑ Σίφνου ξεκίνησε να λειτουργεί δοκιμαστικά στις 6 Ιουλίου 2020 στη θέση Βορεινή. Η χωρητικότητά του είναι 106.630 κυβικά μέτρα, αυξημένη κατά περίπου 40% σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό του 2005. Η ετήσια δυναμικότητά του είναι 2.655 τόνοι αποβλήτων (αυτή τη στιγμή διατίθενται περίπου 2.000 τόνοι) και η διάρκεια λειτουργίας του προβλέπεται να είναι τουλάχιστον 20 χρόνια. Μετά την αύξηση της χωρητικότητάς του, η διάρκεια λειτουργίας θα μπορούσε να φτάσει τα 29 χρόνια – αν δεν συνεχίσουν να διατίθενται εκεί πλαστικά και άλλα ανακυκλώσιμα.

Η δήμαρχος Σίφνου Μαρία Ναδάλη, που αυτές τις μέρες ξεκινά τη δεύτερη θητεία της, ήταν συγκρατημένα αισιόδοξη όταν ξεκίνησε να λειτουργεί ο ΧΥΤΑ: «Έγινε ένα μεγάλο βήμα για το νησί μας. Βέβαια, τόσο για την αποκατάσταση του ΧΑΔΑ όσο και για μια ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων στη Σίφνο υπάρχουν ακόμη πολλές ενέργειες που πρέπει να γίνουν».

Η πίεση προς τον Δήμο να λειτουργήσει ο νέος Χώρος ήταν εκείνες τις ημέρες πολύ μεγάλη. Η κατάσταση στον Χώρο Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) είχε φτάσει στο απροχώρητο, με κάθε λογής σκουπίδια θαμμένα στις υπόγειες στοές. Τον προηγούμενο Μάρτιο, ο ΧΑΔΑ είχε πάρει φωτιά. «Έβρεχε και ο ΧΑΔΑ καιγόταν, το πιστεύετε;» λέει η δήμαρχος στις Βιώσιμες Κυκλάδες. «Είχα λοιπόν την αγωνία να λειτουργήσει ο ΧΥΤΑ».

Απόσπασμα από αεροφωτογραφία.

Τη διαχείριση του έργου είχε αναλάβει η Εγνατία Οδός, η ανώνυμη εταιρεία του ελληνικού Δημοσίου που ανέλαβε μεγάλο αριθμό έργων στις Κυκλάδες, μετά τις καταστροφές που έπληξαν τα νησιά εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων τον Φεβρουάριο του 2003. Η Ναδάλη, που εξελέγη πρώτη φορά το 2019, λέει πως ήταν ξεκάθαρο ότι υπήρχαν ασάφειες στη μελέτη για τον ΧΥΤΑ –«που ούτως ή άλλως ήταν παλιά»– κι ότι εγείρονταν ερωτήματα σχετικά με το αν είχαν ολοκληρωθεί όλες οι εργασίες που ήταν αναγκαίες για την άρτια λειτουργία του έργου.

Ελεγκτικό κλιμάκιο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου επισκέφθηκε τον χώρο στις 3 Ιουνίου 2020, έναν μήνα πριν ξεκινήσει η δοκιμαστική λειτουργία του. Το κλιμάκιο υπέβαλε κάποιες παρατηρήσεις για αναγκαίες αλλαγές – π.χ. σχετικά με το πλύσιμο των τροχών των απορριμματοφόρων, τη διαχείριση του παραγόμενου βιοαερίου, τα επικίνδυνα απόβλητα κ.ά. «Ο Δήμος ενημερώθηκε εγγράφως για τα ζητήματα αυτά», λέει στις Βιώσιμες Κυκλάδες ο Γιάννης Βουλάγκας από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας (και ειδικότερα από το Γραφείο Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Μήλου).

«Κατά τη δοκιμαστική λειτουργία του χώρου, είχα εκφράσει τις επιφυλάξεις μου για κάποια ζητήματα που είχαν διαπιστωθεί και από τις υπηρεσίες του Δήμου», λέει η Ναδάλη. «Θεωρώ ότι η Εγνατία ξεκάθαρα προσπαθούσε να αμβλύνει τις υποχρεώσεις του αναδόχου» .

Σύμφωνα με τη δήμαρχο, ο ανάδοχος ΜΤ ΑΤΕ έκανε τη δοκιμαστική λειτουργία «με έναν φορτωτή και έναν άνθρωπο να σκεπάζει τα σκουπίδια» και η Εγνατία δεν άσκησε την αναγκαία εποπτεία («δεν ήρθαν ποτέ στο νησί», λέει χαρακτηριστικά).

Με επιστολή της προς την Εγνατία στα τέλη του 2020, η Ναδάλη ζήτησε την τρίμηνη παράταση της δοκιμαστικής λειτουργίας (πέραν των συμβατικών έξι μηνών) ώστε να λυθούν όλα τα προβλήματα πριν ο Δήμος παραλάβει το έργο. «Το αίτημα υποβάλλεται αφενός διότι, απ’ όσο γνωρίζουμε, καμία επιτόπια αυτοψία δεν πραγματοποιήθηκε από την έναρξη της δοκιμαστικής λειτουργίας του ΧΥΤΑ έως σήμερα για την πιστοποίηση της ορθής λειτουργίας του έργου», σημειώνεται στην επιστολή, ενώ γίνεται αναφορά και στην εκκρεμότητα με τη μεταφορά των απορριμμάτων από τον ΧΑΔΑ στον ΧΥΤΑ.

Το αίτημα αγνοήθηκε. Στις αρχές του 2021 ο ΧΥΤΑ άρχισε να λειτουργεί κανονικά, με ευθύνη του Δήμου. Σήμερα, τρία χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να λειτουργεί, αλλά χωρίς να τηρεί πολλές από τις βασικές προδιαγραφές που προβλέπονται από την αναθεωρημένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατατέθηκε τον Οκτώβριο του 2020.

Κατ’ αρχάς, εξακολουθεί να μην έχει άδεια λειτουργίας. «Ακόμα περιμένουμε από τον Δήμο να μας καλέσει για νέα αυτοψία για να δούμε αν έχουν αντιμετωπιστεί τα ζητήματα που εντοπίσαμε», λέει ο Γιάννης Βουλάγκας. Μεταξύ των ανοιχτών ζητημάτων είναι αν χρειάζεται πιστοποιητικό πυροπροστασίας. Ο ΧΥΤΑ ως κύτταρο (χώρος ταφής) δεν απαιτεί τέτοιο πιστοποιητικό, αλλά ο ΦΟΔΣΑ επιμένει ότι απαιτείται για τα περιβάλλοντα κτίρια.

 

Η περίφραξη ανακατασκευάστηκε, αν και παραμένει χωρίς ανθρώπινη φύλαξη. [Δήμος Σίφνου]

 

Επιπλέον, η περίφραξη του χώρου ήταν μέχρι πρότινος διαλυμένη. Η δήμαρχος δηλώνει στις Βιώσιμες Κυκλάδες ότι ανακατασκευάστηκε, αν και παραμένει χωρίς ανθρώπινη φύλαξη. Σύμφωνα με πηγή του Δήμου, οι πυροσβεστικοί κρουνοί δεν λειτουργούν και οι πυροσβεστήρες δεν έχουν αναγομωθεί. Οι ελλείψεις στην πυροπροστασία πιστοποιήθηκαν σε αυτοψία τον Οκτώβριο του 2021 από την Πυροσβεστική, με αποτέλεσμα να επιβληθεί πρόστιμο.

 

Μεταξύ των ανοιχτών ζητημάτων είναι ότι ο ΦΟΔΣΑ επιμένει ότι απαιτείται πιστοποιητικό πυροπροστασίας για τα περιβάλλοντα κτίρια. [Δήμος Σίφνου]

 

Ένα ακόμα ζήτημα είναι ότι δεν γίνονται χημικές αναλύσεις των απορριμμάτων πριν τη διάθεση, ενώ δεν έχουν ληφθεί ακόμα μέτρα ούτε για τον παθητικό εξαερισμό του βιοαερίου που παράγεται (συζητείται η τοποθέτηση κάποιον τσιμεντοσωλήνων, έργο που καθίσταται πιο δυσχερές όσο το κύτταρο γεμίζει), ούτε για τον έλεγχο του υδροφόρου ορίζοντα.

Περιπλέκοντας περαιτέρω την κατάσταση, το 2020 το Δημόσιο κατέθεσε αγωγή κατά του Δήμου (η οποία δεν έχει ακόμα εκδικαστεί) για καταπάτηση έκτασης που του ανήκει στη Βορεινή, βάσει δασικού χάρτη που κυρώθηκε το 2017 από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Κι όμως, οκτώ χρόνια νωρίτερα, τον Απρίλιο του 2012, είχε γίνει η παραχώρηση της έκτασης των 49 στρεμμάτων στον Δήμο Σίφνου από τον γενικό διευθυντή Δασών & Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου.

Τους τελευταίους εννέα μήνες (έως 31/12/2023), τον ΧΥΤΑ διαχειρίστηκε, με απευθείας ανάθεση από τον Δήμο, η εταιρεία Kafsis (ετήσιο κόστος €37.076). Η Ναδάλη παραδέχεται ότι «απλά προσπαθούμε να διαχειριστούμε τα σκουπίδια και υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά και σε επίπεδο ενημέρωσης και σε επίπεδο εφαρμογής».

Συνεχιζόμενη κόντρα

Η κόντρα με την Εγνατία, εν τω μεταξύ, συνεχίζεται. Τον Μάιο του 2022 η Ναδάλη έστειλε επιστολή στην εταιρεία, με την οποίαν την κατηγορεί για «πλημμελή και ανύπαρκτη ενημέρωση», καθώς και «διαπιστωθείσες παρεκκλίσεις από τον προβλεπόμενο εξοπλισμό του ΧΥΤΑ».

Στην απάντησή της, που βρίσκεται στη διάθεσή μας, η Εγνατία σημειώνει ότι στις 5 Μαΐου του 2022, όταν έγινε η διοικητική παραλαβή του έργου από τον Δήμο, η Ναδάλη δεσμεύτηκε για την αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσε η φωτιά στον ΧΑΔΑ. «Παρ’ ολ’ αυτά, η περίφραξη, της οποίας η αποκατάσταση ήταν και είναι μείζον θέμα για την προστασία των κατασκευών του έργου, παρέμεινε μέχρι και την ημέρα οριστικής παραλαβής κατεστραμμένη, αφήνοντας ελεύθερη την είσοδο ζώων στον ΧΥΤΑ με πρόκληση φθορών στο έργο».

Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι υπήρχε συνεχής ενημέρωση του Δήμου για το έργο, ειδικά την περίοδο 2019-20, «όπου ζητήθηκε η συνδρομή της ΕΟΑΕ [Εγνατία Οδός ΑΕ] από τον Δήμο για την έκδοση της άδειας λειτουργίας του ΧΥΤΑ, η οποία και δόθηκε επισταμένως». Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι η αποκατάσταση των ελλείψεων στις οποίες αναφέρεται ο Δήμος (διαχωρισμένοι ειδικοί χώροι απόθεσης ελαστικών, δειγματοληψίας και επικίνδυνων αποβλήτων, οδική σήμανση, δενδροφύτευση, διαχείριση βιοαερίου) είτε αντιμετωπίστηκαν από τον ανάδοχο, τη ΜΤ ΑΤΕ, είτε δεν προχώρησαν λόγω αβελτηρίας του Δήμου.

 

[Δήμος Σίφνου]

 

Επιχειρήσαμε να επικοινωνήσουμε με την Εγνατία και τον αρμόδιο διευθυντή υπηρεσίας έργων νησιωτικής χώρας, Μιχάλη Δώδο, αλλά δεν κατέστη εφικτό. Από την πλευρά του, ο Στάθης Μανδηλαράς, διευθύνων σύμβουλος της ΜΤ ΑΤΕ, ανέφερε ότι ορισμένες υποχρεώσεις –π.χ. η δημιουργία χώρου για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων– περιλαμβάνονταν στους περιβαλλοντικούς όρους, αλλά όχι στη σύμβαση μεταξύ της εταιρείας του και της Εγνατίας. «Τελικά χάρισα στον Δήμο ένα κοντέινερ για να λυθεί το συγκεκριμένο θέμα», θυμάται.

Η μετέωρη μεταβίβαση

Βάσει του νόμου 4555/2018 (άρθρο 226Α), η αρμοδιότητα για τον ΧΥΤΑ Σίφνου είναι στη διαδικασία να μεταβιβαστεί στον περιφερειακό Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) Νοτίου Αιγαίου. Ο Δήμος Σίφνου είναι μέτοχος του ΦΟΔΣΑ σε ποσοστό 0,85%. Ο Φορέας θα εισπράξει €177.675 το 2024 από τους δημότες της Σίφνου, μεταξύ των οποίων €47.088 για το τέλος ταφής (€30 ανά τόνο αποβλήτων που οδηγούνται σε ταφή το 2024).

Παρά το υψηλό αυτό τίμημα, η Ναδάλη ανυπομονεί να γίνει η μεταβίβαση. «Δεν γνωρίζουμε ακόμα πότε θα περάσει ο ΧΥΤΑ της Σίφνου στον ΦΟΔΣΑ», λέει. «Αν προχωρήσει η διαδικασία ανάληψης της διαχείρισης από τον ΦΟΔΣΑ, ο Δήμος έχει προβλέψει και θα καταβάλει τις εισφορές που του αναλογούν, όπως άλλωστε κάνει και τώρα. Η έγνοια μας είναι να λειτουργήσει σωστά».

Στη Σίφνο «η παραλαβή του ΧΥΤΑ από το ΦΟΔΣΑ έχει ακόμα δρόμο», λέει στις Βιώσιμες Κυκλάδες ο Χρήστος Γαμβρούδης, γενικός διευθυντής του ΦΟΔΣΑ Νοτίου Αιγαίου, επικαλούμενος τα προαναφερθέντα ζητήματα. «Προσπαθούμε πλέον να έχουμε μία πολύ ακριβή αποτύπωση του τι παραλαμβάνουμε, για να μη βρεθούμε προ εκπλήξεων και να ξέρουμε τι έργα θα χρειαστούν σε κάθε νησί».

Όσον αφορά το ύψος των εισφορών προς τον Φορέα, ο Γαμβρούδης διευκρινίζει ότι «τα ποσά αυτά διαμορφώνονται κάθε χρόνο σε επίπεδο προϋπολογισμού. Αν ο Φορέας δαπανήσει λιγότερα ή περισσότερα στο νησί από αυτά που έχει προϋπολογίσει και χρεώσει, τα πιστώνει ή χρεώνει στον εκάστοτε Δήμο στις αρχές του επόμενου έτους μετά από μια διαδικασία απολογισμού που ορίζεται στη σχετική νομοθεσία για τους ΦΟΔΣΑ». Σχετικά με το τέλος ταφής, σημειώνει, ο ΦΟΣΔΑ απλά λειτουργεί ως μεσάζων για την πληρωμή στην κεντρική κυβέρνηση. «Το μόνο που εισπράττουμε είναι το επικοινωνιακό κόστος και η ευθύνη που μας αποδίδουν για το αυξημένο κόστος διαχείρισης». Το κόστος ήταν τόσο χαμηλό σε πολλά νησιά, εξηγεί, επειδή τηρούνταν ελάχιστες από τις προδιαγραφές (συντήρηση, περιβαλλοντικοί όροι).

Το ιστορικό

Η αρχική έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή του ΧΥΤΑ στη Βορεινή δόθηκε τον Μάιο του 2005. Τον Μάρτιο του 2012, η Εγνατία κατέθεσε μελέτη για την κατασκευή του ΧΥΤΑ, με προϋπολογισμό €3,24 εκατομμύρια. Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε τον Απρίλιο του 2012 και τον κέρδισε η κοινοπραξία «Μπονάτος Στέφανος-Μαραλέτος Αριστείδης». Η σύμβαση της κοινοπραξίας με την Εγνατία υπογράφηκε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, με συνολική προθεσμία περαίωσης 24 μήνες.

Πέντε χρόνια αργότερα, η ανάδοχος κοινοπραξία κατέθεσε αίτημα ολικής υποκατάστασής της από την τεχνική εταιρεία ΜΤ ΑΤΕ, η οποία έχει εμπειρία σε αντίστοιχα έργα. «Τα έργα αυτά βγαίνουν πάντα οριακά για τους αναδόχους», εξηγεί ο Γαμβρούδης. «Όταν η μελέτη είναι παλιά και στο μεσοδιάστημα οι τιμές (ενέργειας, μεταφορών, τιμολόγιο δημοσίων έργων) έχουν αυξηθεί, συχνά το έργο καθίσταται μη συμφέρον και δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τους οικονομικούς φορείς».

 

Το ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος, γεννήτρια σε περίπτωση διακοπής ρεύματος. [Δήμος Σίφνου]

Το αίτημα υποκατάστασης εγκρίθηκε, με τη σύμβαση να υπογράφεται τον Απρίλιο του 2017. Ο νέος ανάδοχος ΜΤ ΑΤΕ υπέβαλε μελέτη τροποποίησης της κατασκευής του κυττάρου ταφής, την οποία το ΔΣ της Εγνατίας Οδού ενέκρινε τον Ιούλιο. Μετά την έγκρισή της και από το Ελεγκτικό Συνέδριο, υπεγράφη η πρώτη Συμπληρωματική Σύμβαση Εργασιών τον Ιούλιο του 2018. Οι εργασίες κατασκευής, όπως θυμάται ο επικεφαλής της ΜΤ ΑΤΕ Στάθης Μανδηλαράς, διάρκεσαν περίπου 12 μήνες.

Στις 24 Σεπτεμβρίου 2019, όπως ανέφερε σε μακροσκελές Δελτίο Τύπου, η νέα δημοτική αρχή διαβίβασε στο Γραφείο Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Μήλου τα δικαιολογητικά για την αδειοδότηση του έργου του ΧΥΤΑ, όπως τα είχε παραλάβει από τον προηγούμενο δήμαρχο. Δύο εβδομάδες αργότερα ήρθε η απάντηση, με την οποία καθορίζονταν τα γενικά και ειδικά δικαιολογητικά που απαιτούνταν για την επανυποβολή του αιτήματος έκδοσης απόφασης έγκρισης λειτουργίας του ΧΥΤΑ.

Ο πλήρης φάκελος απεστάλη από τον Δήμο στο Γραφείο Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Μήλου στις 4 Φεβρουαρίου 2020, μαζί με νέο αίτημα για την αδειοδότηση του έργου. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Δήμος, «ενώ είχε δρομολογηθεί η επιτόπια επίσκεψη των αρμόδιων στελεχών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου», στις 30 Μαρτίου «εγγράφως ενημερωθήκαμε ότι η προγραμματισμένη επιθεώρηση αναβάλλεται λόγω των μέτρων για την προστασία από τον COVID-19, και ότι η επιθεώρηση θα διενεργηθεί με την άρση τους».

 

 

Παράλληλα, στις 30 Δεκεμβρίου 2019, ο Δήμος είχε στείλει ερώτημα στην Εγνατία σχετικά με την πορεία εκτέλεσης του εκκρεμών εργασιών για την ολοκλήρωση του έργου. Στις 17 Ιανουαρίου 2020, η Εγνατία απάντησε ότι το ποσοστό ολοκλήρωσης των εργασιών κατασκευής του έργου βρισκόταν περίπου στο 98% και, σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις του αναδόχου, υπολειπόταν η εξάμηνη δοκιμαστική λειτουργία του έργου και η μεταφορά 15.000 κυβικών μέτρων απορριμμάτων από τον υφιστάμενο ΧΑΔΑ στον ΧΥΤΑ.

Για το ίδιο θέμα, σύμφωνα με τον Δήμο, πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις στην Αθήνα με τον γ.γ. διαχείρισης απορριμμάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος Μανώλη Γραφάκο. Παράλληλα, σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 8 Νοεμβρίου 2019 με τον Προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη και άλλα στελέχη της Εφορείας συζητήθηκαν οι αρχαιολογικές πτυχές της αποκατάστασης του ΧΑΔΑ.

Η καθυστέρηση στην έκδοση άδειας λειτουργίας, ωστόσο, σε συνδυασμό με την μη πληρωμή οφειλόμενων, είχε οδηγήσει την ανάδοχο εταιρεία να ενημερώσει για τη διακοπή των εργασιών στον Χώρο στις 26 Φεβρουαρίου 2020. Στη σχετική επιστολή αναφέρεται ότι η εταιρεία έχει ολοκληρώσει τις εργασίες κατασκευής του έργου από τις 5 Σεπτεμβρίου 2019. «Είναι απίστευτη η γραφειοκρατία σχετικά με την αδειοδότηση», λέει στις Βιώσιμες Κυκλάδες ο Στάθης Μανδηλαράς.

ΧΑΔΑ: Ο Σίσυφος στη Βορεινή

Σε έγγραφό του στις 13/11/2023, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας υπενθυμίζει στους αποδέκτες δήμους «ότι διανύουμε τη δέκατη όγδοη εξαμηνιαία περίοδο στο τέλος της οποίας, δηλαδή στις 2 Δεκεμβρίου 2023, θα υπολογισθεί το ποσό της εξαμηνιαίας χρηματικής ποινής [από την Ευρωπαϊκή Ένωση]» για τη συνεχιζόμενη λειτουργία ή μη αποκατάσταση ΧΑΔΑ. Προκειμένου να γλιτώσει το ευρωπαϊκό πρόστιμο, το υπουργείο ζητούσε τα σχετικά δικαιολογητικά περί παύσης λειτουργίας ή αποκατάστασης. Στους αποδέκτες περιλαμβανόταν η Σίφνος, μαζί με έξι ακόμα Δήμους των Κυκλάδων.

Η περιοχή της Βορεινής, όπου υπήρχαν αρχαία (και σύγχρονα) μεταλλεία σιδήρου, λειτουργούσε ως παράνομη χωματερή εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες. Τα σκουπίδια του νησιού μεταφέρονταν εκεί και, με τη σιωπηλή συναίνεση της τοπικής κοινωνίας, καίγονταν.

Στην Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη με τίτλο «Η Διαχείριση των Αποβλήτων το 2020» αναφερόταν ότι ο Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων Νοτίου Αιγαίου πρότεινε τη μεταφορά των απορριμμάτων από την παράνομη χωματερή στον ΧΥΤΑ Σερίφου. Αυτό «δεν κατέστη εφικτό, τόσο λόγω κόστους, όσο και κυρίως λόγω του ότι ο συγκεκριμένος ΧΥΤΑ έχει υπερπληρωθεί». Ο ΧΑΔΑ στη θέση Βορεινή, κοντά στον παραδοσιακό οικισμό του Κάστρου, σημειωνόταν στην έκθεση, «βρίσκεται σε χώρο αρχαίων μεταλλείων με πολλές κάθετες στοές στις οποίες γινόταν καύση αποβλήτων και ρίψη λυμάτων». Με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου χορηγήθηκε η άδεια αποκατάστασης του ΧΑΔΑ, «το ζήτημα, όμως, εκκρεμεί, καθώς δεν έχει εκπονηθεί ακόμα η οριστική μελέτη».

Ένα από τα βασικά προβλήματα που έπρεπε να ξεπεραστούν για να προχωρήσει η αποκατάσταση ήταν το αίτημα μεταφοράς των 15.000 κ.μ. σκουπιδιών από τις στοές του ΧΑΔΑ στον ΧΥΤΑ. Με επιστολή της στις 14/9/2020, η ΜΤ ΑΤΕ σημείωνε ότι ο όγκος των απορριμμάτων στον ΧΑΔΑ ξεπερνούσε πλέον τα 37.000 κυβικά μέτρα και ότι «η σύστασή τους είναι πλέον απαγορευτική για να μεταφερθούν στον ΧΥΤΑ». Συγκεκριμένα, στα απορρίμματα της παράνομης χωματερής περιλαμβάνονταν «μπάζα, υλικά κατεδαφίσεων, ζωϊκά απόβλητα (ψόφια ζώα), βοθρολύματα και κάθε λογής απορρίμματα. Οποιαδήποτε μεταφορά και εναπόθεση των παραπάνω εντός των ΧΥΤΑ αποτελεί παραβίαση όχι μόνο των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας του ΧΥΤΑ αλλά και παραβίαση γενικότερα της περιβαλλοντικής νομοθεσίας». Η δημοτική αρχή συμφωνούσε ότι ο όρος αυτός είχε καταστεί ανεφάρμοστος.

Στις 23 Δεκεμβρίου του 2021, η δήμαρχος Σίφνου αποφασίζει την απευθείας ανάθεση της επικαιροποίησης της Τεχνικής Μελέτης Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης (ΤΜΠΑ) του ΧΑΔΑ στην εταιρεία μελετών «Δ. Καραμανιώλας & ΣΙΑ». Η ΤΜΠΑ έγινε και ο Δήμος την υπέβαλε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. «Επισήμως δεν έχουμε ακόμα κάποια έγκριση», λέει η Ναδάλη. «Θα καταθέσω αίτημα επίσπευσης, να το τρέξουμε όσο το δυνατόν περισσότερο».

Στο νησί που θεωρητικά συγκαταλέγεται σε αυτά που έχουν λύσει το βασικό πρόβλημα της διαχείρισης απορριμμάτων, η «Ιθάκη» της ομαλής, νόμιμης λειτουργίας του ΧΥΤΑ και της αποκατάστασης της παράνομης χωματερής δεν έχει φανεί ακόμα στον ορίζοντα.