Ιράν: Εκεί όπου απαγορεύεται το μέικ-απ βρέθηκε το αρχαιότερο κραγιόν στον κόσμο

Οι τάσεις ομορφιάς έρχονται και παρέρχονται, αλλά ένα πράγμα παραμένει σταθερό στο μακιγιάζ εδώ και χιλιετίες: το βαθύ κόκκινο κραγιόν. Αλλά η ανακάλυψη του αρχαιότερου κραγιόν στον κόσμο από αρχαιολόγους στην πιο συντηρητική θεοκρατική χώρα του πλανήτη συνιστά ένα είδος κοσμικής ειρωνείας.

Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν το παλαιότερο φυσικό δείγμα κραγιόν, που χρονολογείται μεταξύ 1936 και 1687 π.Χ. Σύμφωνα με την Washington Post πρόκειται για το περιεχόμενο ενός μικρού πέτρινου φιαλιδίου από το Ιράν, που αναλύθηκε ως μια μορφή σκούρου κόκκινου κραγιόν της Εποχής του Χαλκού, και πιθανότατα εφαρμοζόταν με πινέλο.

Το κυλινδρικό δοχείο με την εικαζόμενη βαφή χειλιών μοιάζει πολύ με σύγχρονο σωλήνα κραγιόν και ανακαλύφθηκε το 2001 από νεκροταφείο της 3ης π.Χ. χιλιετίας κοντά στον ποταμό Χαλίλ, στην επαρχία Κερμάν του νοτιοανατολικού Ιράν. Πρόσφατα, μια ομάδα αρχαιολόγων ερευνητών εξέτασε το δοχείο και δημοσίευσε τα ευρήματα της μελέτης της στο περιοδικό Scientific Reports.

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, στην Ιταλία, εντυπωσιάστηκαν από την ομοιότητα της πολύ ασυνήθιστης μορφής του λεπτού πέτρινου δοχείου με τις θήκες κραγιόν της εποχής μας. Το περιεχόμενο του φιαλιδίου είναι σε μορφή σκόνης, λόγω της αφυδάτωσης που υπέστη μετά από περισσότερα από 3.700 χρόνια, αλλά κάτω από το μικροσκόπιο οι σκούρες χρωστικές ουσίες που έγιναν ορατές υποδεικνύουν ότι το αρχικό προϊόν είχε έντονο κόκκινο χρώμα.

Το γεγονός ότι η ανακάλυψη του πρώτου δείγματος κραγιόν παγκοσμίως έγινε στο Ιράν δεν διέφυγε των αρχαιολόγων. Η θεοκρατική χώρα έχει απαγορεύσει τη χρήση καλλυντικών από την εποχή της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979. Αν και οι περιορισμοί έχουν κάπως χαλαρώσει, για πολλές γυναίκες –συμπεριλαμβανομένων κρατικών υπαλλήλων και φοιτητριών Ιατρικής– εξακολουθούν οι απαγορεύσεις της χρήσης μακιγιάζ.

Χρησιμοποιώντας ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης περιβάλλοντος, οι επιστήμονες κατάφεραν να αναγνωρίσουν τα συστατικά του πανάρχαιου μέικ-απ. Περιέχει μεγάλη ποσότητα αιματίτη, ενός ορυκτού οξειδίου του σιδήρου του οποίου το όνομα προέρχεται από την ελληνική λέξη «αίμα», λόγω του κόκκινου χρώματός του. Επίσης, περιλαμβάνει φυτικά έλαια και κεριά, που αποτελούν συστατικά και των σημερινών κραγιόν.

Η χρήση του κραγιόν χρονολογείται πριν από περισσότερα από 5.500 χρόνια. Σύμφωνα με αρχαία κείμενα, η βασίλισσα Πουάμπι (γνωστή και ως Σουμπ-Αντ) της Ουρ στη Μεσοποταμία, ήταν η πρώτη που έβαλε χρώμα στα χείλη της. Γύρω στο 3500 π.Χ., η ηγεμόνας των Σουμερίων χρησιμοποίησε ένα μείγμα λευκού μολύβδου και συνθλιμμένων κόκκινων βράχων για να ροδίσει τα χείλη της. Μυστήριο παραμένει το πώς το τοξικό καλλυντικό επηρέασε την υγεία της.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είναι επίσης γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν το κραγιόν για τελετουργικούς, επικήδειους και καθημερινούς σκοπούς. Μια διάσημη αιγυπτιακή εικονογράφηση γύρω στο 1150 π.Χ. δείχνει μια γυναίκα να αλείφει τα χείλη της με κάτι που θα μπορούσε να είναι κραγιόν.

Γνωστό ως «Πάπυρος του Τορίνο Νο. 55001», το σχέδιο απεικονίζει μια νεαρή Αιγύπτια να κρατά στο ένα χέρι ένα πινέλο και στο άλλο έναν καθρέφτη και αυτό που φαίνεται να είναι «ένα λεπτό κυλινδρικό καλλυντικό φιαλίδιο με στρογγυλό πάτο», σε μέγεθος και σχήμα παρόμοιο με αυτό του ιρανικό δοχείου, σύμφωνα με το άρθρο του Scientific Reports.

Η ομάδα των αρχαιολόγων ερευνητών, με την υποστήριξη των πανεπιστημίων της Πάντοβας, της Τεχεράνης και της Ρώμης, ενδιαφέρθηκε για το φιαλίδιο όταν ένα μέλος της το εντόπισε σε συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης Τζιρόφτ του Ιράν. Το αντικείμενο ανακαλύφθηκε όταν ο ποταμός Χαλίλ πλημμύρισε αρχαία νεκροταφεία της περιοχής, το 2001, και εξέθεσε πολλά τεχνουργήματα.

Με ύψος περίπου πέντε εκατοστά και πλάτος δύο εκατοστά, το πέτρινο φιαλίδιο είναι ελαφρώς μικρότερο από έναν σύγχρονο σωλήνα κραγιόν. Το χειροποίητο σκαλισμένο δοχείο είναι κατασκευασμένο από χλωρίτη και περιλαμβάνει μια τρύπα στο επάνω μέρος για την εξαγωγή του περιεχομένου του. Τα πελεκημένα χαρακτηριστικά του τού δίνουν όψη καλαμιού βάλτου – προσφέροντας μια ένδειξη σχετικά με τον σκοπό που εξυπηρετούσε.

Οι ερευνητές εξηγούν ότι εκείνη την εποχή οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν συχνά κομμάτια ζαχαροκάλαμων ως θήκες, ή δοχεία, αλλά η συγκεκριμένη φιάλη είναι κατασκευασμένη από πέτρα – κάτι που εκπέμπει κύρος. Το φιαλίδιο πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκε από τον πολιτισμό που επικρατούσε στην περιοχή Τζιρόφτ την Εποχή του Χαλκού, με πρωτεύουσα την πόλη-κράτος Μαρχάσι, η οποία αναφέρεται σε αρχαία κείμενα αλλά δεν έχει εντοπιστεί ακόμη.

Τα μόνα πράγματα που γνωρίζουμε σχετικά είναι πως επρόκειτο για έναν προηγμένο πολιτισμό της Μεσοποταμίας, σημαντικό παίκτη στο εμπόριο μεγάλων αποστάσεων και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, που χρησιμοποιούσε το δικό του σύστημα γραφής και τον κυβερνούσαν μεγάλες πόλεις με ισχυρούς, αυταρχικούς ηγέτες. Οι νέες ανασκαφές στην περιοχή θα αποκαλύψουν περαιτέρω μυστικά του.

Οι πρακτικοί λόγοι χρήσης και οι ενδεχόμενοι χρήστες του αρχαίου κραγιόν δεν είναι ακόμα γνωστοί. Δεδομένου ότι το φιαλίδιο ήταν θαμμένο σε τάφο, εικάζεται ότι ίσως αποτελούσε μέρος τελετουργικών κηδείας. Οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι τα καλλυντικά ήταν αντικείμενα καλλωπισμού των νεκρών, αλλά, ως προσωπικά αγαθά καθημερινής χρήσης, δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από άλλους μετά τον θάνατο του χρήστη τους.

Η ανακάλυψη αποδεικνύει στους ερευνητές πόσο πολύ οι λεγόμενοι «πρωτόγονοι πολιτισμοί» της αρχαιότητας έμοιαζαν με τις σύγχρονες κοινωνίες. «Ο κόσμος της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, όταν οι πρώτες πόλεις έγιναν πολιτικοί κόμβοι ισχυρών και ιεραρχικών κρατών, ήταν ήδη πολύ παρόμοιος με τον δικό μας» έγραψαν στη μελέτη που δημοσίευσαν.