Ιστορία που (δεν) διδάσκει

Μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες στήλες του ελληνικού Τύπου είναι του «Φιλίστορος» (Βασίλης Μηνακάκης, Μυρτώ Κατσίγερα) στην «Καθημερινή».

Οι ειδήσεις «πριν 90 χρόνια» είναι μια σπάνια ευκαιρία για αναστοχασμό επί του κοινού μας παρελθόντος, και αφορμή για ένα ενδιαφέρον νοητικό παιγνίδι: Πώς να ένιωθαν άραγε οι αναγνώστες εκείνης της εποχής και τούτης της εφημερίδας διαβάζοντας το 1932 «Η εξωτερική μορφή του πολέμου θα παρουσιάση επιστημονικήν τελειοποίησιν εις την σκληρότητα, ασφαλώς πρωτοφανή. […] Αι προγνώσεις αυταί δεν έχουν την παραμικράν δόσιν αισθηματικότητος. Διότι, όπως γνωρίζουν όλοι, η εποχή αυτή ακριβώς, η οποία θα έπρεπε να κλαίη τόσον, περιφρονεί τα δάκρυα. Αύριον ο πόλεμος θα αρχίση πάλιν, ο πόλεμος έρχεται, ο πλέον παράλογος και πλέον καταστρεπτικός από όλους τους πολέμους, ο οποίος θα ατιμάση και θα εκμηδενίση την ανθρωπότητα. Ή να ζήσωμεν καλώς ή να αποθάνωμεν οικτρώς – ιδού το επιτακτικόν δίλημμα το οποίον τίθεται προ ημών»; (9.3.1932).

Προκαλούσαν σε κάποιους ανησυχία οι τακτικές «εκ Βερολίνου» ανταποκρίσεις της «Κ» για τους Εθνικοσοσιαλιστές στη Γερμανία και τις αντισημιτικές κορώνες του Αδόλφου Χίτλερ; Αν η απάντηση είναι «ναι», θα πρέπει να ήταν σπάνιες· η Γερμανία απέχει από την Αθήνα όσο σχεδόν και η Ουκρανία. Ουδείς πάντως μπορούσε να φανταστεί τη θηριωδία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακόμη και κατά τη διάρκειά του, οι αναφορές αντιστασιακών για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία θεωρήθηκαν από τους συμμάχους υπερβολικές. Επρεπε να περάσουν τα συμμαχικά στρατεύματα τα συρματοπλέγματα των κολαστηρίων για να πιστέψουν.

Δεν μπορούμε επίσης να γνωρίζουμε κατά πόσο οι άνθρωποι εκείνης της εποχής αντιλαμβάνονταν την προπαγάνδα του Γκέμπελς για την Πολωνία. Στα «γερμανικά επίκαιρα» του 1939 ακούγεται ο εκφωνητής να λέει: «Συμμορίες Πολωνών κυνηγούν (τους Γερμανόφωνους) και αυτοί εγκαταλείπουν τις εστίες τους. Τα σπίτια τους καίγονται και καταστρέφονται συστηματικώς από τους Πολωνούς…». Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγορεί την κυβέρνηση της Πολωνίας ότι ενορχηστρώνει τις επιθέσεις κατά των Γερμανών της Πολωνίας με αποτέλεσμα «Εκατοντάδες χιλιάδες κατάκοποι και πεινασμένοι άνθρωποι [περνούν τα σύνορα από την Πολωνία] και μπαίνουν στους Γερμανικούς προσφυγικούς καταυλισμούς…». Σήμερα, το μόνο διαφορετικό της προπαγάνδας του Κρεμλίνου, σχετικώς με την τύχη των ρωσόφωνων της Ουκρανίας, είναι ότι ο Γκέμπελς δεν μπορούσε να μιλήσει για «νεοναζιστές στην Πολωνία». Μιλούσε απλώς για «συμμορίες Πολωνών» που καταδιώκουν τους Γερμανόφωνους.