Μάριος Βαγιάνος – Ένας Κυθήριος της διασποράς

Λένε πως όποια πέτρα σηκώσεις θα βρείς Κυθήριο από κάτω. Δεν είναι υπερβολή. Φθάσαμε σε σημείο πολλοί να μή μας πιστεύουν. Και όμως. Οι Κυθήριοι απλώθηκαν παντού και κατέκτησαν όλους τους τομείς πνευματικό, καλλιτεχνικό, ε­πιστημονικό, επιχειρηματικό. Θα σας διηγηθώ για μια πρόσφατη ανακάλυψη. Και πόσες πέτρες έχομε να σηκώσουμε ακόμα!

Αλλά ας πάρομε τα γεγονότα από την αρχή. Εις τα «Κυθηραϊκά» Ιούλιος – Αύγουστος 2001 και Σεπτέμβριος 2001 εδημοσιεύθησαν δύο άρθρα για την Παναγία την Πρινιάδικη στα Λογοθετιάνικα και για τον Ιερομόναχο Νικόλαο Πρινέα. Αυ­τή η εκκλησία ανήκει στην οικογένεια Πρινέα και κατά το πρώτο ήμισυ τους 19ου αι. υπηρέτησαν ως εφημέριοι εκ περιτρο­πής, ο παπά Μηνάς Πρινέας και ο ιερομό­ναχος Νικόλαος Πρινέας, που ανήκαν στην οικογένεια που είχε το γιους πατρονάτο της εκκλησίας.

Με αφορμή αυτά τα δημοσιεύματα με πήρε τηλέφωνο από την Αθήνα ο κ. Ανα­στάσιος Πρινέας, συνταξιούχος γυμνα­σιάρχης, ο οποίος ως απόγονος της οικο­γένειας που είχε το νοικοκυρίο της εκκλη­σίας, μου έδωσε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη συνέ­χεια της οικογένειας Πρινέα, κτητόρων της εκκλησίας, μέ­χρι τις ημέρες μας. Στα προαναφερθέντα φύλλα υπάρχει η γενεαλογία για διάστημα 250 ετών από το 1600 μέχρι το 1850.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του κ. Πρινέα, αυτός ο παπά Μηνάς Πρινέας γύρω στα 1840 δημιούργησε οικο­γένεια, τα μέλη της οποίας απλώθηκαν σε Αμερική, Αίγυ­πτο, Σμύρνη.

Θα σταθούμε στον Μάριο Βαϊάνο, το γιό της Λεμο­νιάς. Η Λεμονιά, εγγονή του παπά Μηνά Πρινέα της Πα­ναγίας της Πρινιάδικης, παντρεύτηκε στο Κάϊρο το Μικέ Βαϊάνο, βαμβακέμπορο από τη Χίο. Το 1905 γέννησε το Μάριο. Σύντομα αναγκάστηκαν να φύγουν από την Αίγυ­πτο, διότι έχασαν 3 παιδιά από δυσεντερία. Εγκαταστάθη­καν στη Χίο αρχικά, όπου ο Μά­ριος τελείωσε τις εγκύκλιες σπου­δές, με μεγάλη έφεση προς τα γράμ­ματα.

Από μικρό ιδιαιτέρως τον γοή­τευε η Νεοελληνική λογοτεχνία. Με τη συμφορά της Μικρασιατικής καταστροφής, η οικογένεια έρχεται στον Πειραιά, ένα είδος πρόσφυγες κι αυτοί, όπου ο Μάριος τελειώνει το A΄ Γυμνάσιο.

Εκεί μαζί με άλλους συμμαθη­τές του το 1923 συνέστησαν ένα φι­λολογικό σύλλογο με το όνομα «Ακρόπολις». Ο Βαϊάνος, πρόε­δρος του συλλόγου, αρχίζει τις πρώτες επαφές και γνωριμίες με τους μεγάλους λογοτέχνες της επο­χής. Οι δικοί του τον ονειρεύονταν φαρμακοποιό (υπήρχε ήδη στρω­μένη δουλειά στο φαρμακείο του θείου του) αλλά τελικά τον κέρδισε οριστικά η λογοτεχνία και η δημοσιογραφία.

Ο Τέλλος Αγρας ήταν εκείνος που τον οδήγησε στα γραφεία του «Εκπ/κού Ομίλου» τον σύστησε στο Δημ. Γληνό και αμέσως δόθηκε η εντολή να στεγαστούν μαζί με τα γραφεία του «Εκπ/κού Ομίλου» και ο νεανικός φιλολογικός σύλλογος του Μάριου Βαϊάνου. Από κεί και πέρα άνοιξε ο δρόμος στο Μάριο να γνωρίσει από κοντά όλες τις προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών του μεσοπολέμου και της μεταπολεμικής γε­νιάς.

Το 1923 από μια μελέτη του Τέλλου Άγρα για τον Καβάφη, επηρεάστηκε τόσο πολύ που άρχισε μετά μανίας να συγκεντρώνει στοιχεία για τον Καβαφική ποίηση. Ανακα­λύπτει τη διεύθυνση του ποιητή στην Αλεξάνδρεια και του στέλνει το πρώτο γράμμα, στο οποίο ο ποιητής απήντησε αμέσως. Από δώ και πέρα αρχίζει η αλληλογραφία του Μάριου Βαγιάνου με τον Καβάφη, που κράτησε από το 1923 μέχρι το 1931 και αριθμεί περίπου 60 γράμματα.

Σ’ όλο αυτό το διάστημα ο Βαγιάνος στην Αθήνα ασχο­λήθηκε συστηματικά με την προβολή του Καβαφικού έρ­γου και αναδείχτηκε σε έναν από τους καλύτερους Καβαφιστές.

Το 1931 ο ποιητής άρρωστος πιά έρχεται στην Αθήνα, οπότε ο Βαγιάνος έχει την ευκαιρία να τον γνωρί­σει και προσωπικά. Αυτή τη συνάντηση περιγράφει ο Βα- γιάνος στις «Αναμνήσεις του. Ο ποιητής αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά του Βαγιάνου στα ελληνικά γράμμα­τα της Αλεξάνδρειας, και τον αγώνα που έκανε για να κα­θιερώσει τον Καβάφη και να διαφημίσει το έργο του, του είπε «Ο φίλος μου, ο Μάριος Βαγιάνος… πόσο καλός μου φάνηκε τα χρόνια αυτά υποστηρίζοντας την ποίησή μου. Πόσο τον είμαι υποχρεωμένος και πόσα τον χρωστώ για την μεγάλη του αυτή εύνοια…».

Τις πληροφορίες αυτές τις οφείλω στον κ. Αναστάσιο Πρινέα συνταξιούχο Γυμνασιάρχη, όπως προανέφερα, ο ο­ποίος εκτός από όσα μου είπε ο ίδιος, είχε την ευγενή κα­λοσύνη να μου στείλει το βιβλίο «Κ.Π. Καβάφη επιστολές στον Μάριο Βαϊάνο» του Ε. Μόσχου, Δ/ντή της Νέας Εστίας. Για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου συνεργάστηκε ο κ. Πρινέας και διέθεσε και χειρόγραφα από το πολύτιμο αρχείο του εξαδέλφου του Μάριου Βαγιάνου. Σύντομα, ό­πως μου είπε, θα εκδοθούν και άλλα βιβλία από κείμενα του Βαγιάνου για τον Καβάφη και από κείμενο του Κό­ντογλου προς το Βαγιάνο.

Ο Μάριος Βαγιάνος ο λογοτέχνης, ο κριτικός, ο ερευ­νητής, ο δημοσιογράφος, ο ακούραστος πνευματικός άν­θρωπος ίδρυσε και το «Πρακτορείο Πνευματικής Συνερ­γασίας» μια πνευματική κυψέλη με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, η οποία συγκέντρωνε τους πλέον διακεκριμέ­νους διανοούμενους. Τη σφραγίδα του Πρακτορείου ο Βαγιάνος ζήτησε από τον Κόντογλου να τη φιλοτεχνήσει.

Ο Βαγιάνος πέθανε στην Αθήνα το 1975.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση Φ.172 – Ιούλιος 2003