Μαύρη σελίδα για τον τουρισμό οι καθυστερήσεις στα ελληνικά αεροδρόμια

Δευτέρα 29 Ιουλίου: Οι καθυστερήσεις στις αφίξεις των πτήσεων στα ελληνικά αεροδρόμια είναι εντυπωσιακές – μόνο στο αεροδρόμιο της Αθήνας ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο μέσα στον Ιούλιο, φτάνοντας σωρευτικά τα 8.391 λεπτά ή αλλιώς τις 140 ώρες!

Τ α στατιστικά στοιχεία στο ημερήσιο δελτίο των καθυστερήσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Διαχείριση και την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας στην Ευρώπη (Eurocontrol), στην καρδιά της υψηλής σεζόν, αποκαλύπτουν ότι η Ελλάδα έχει εκτεταμένη παρουσία στην καθυστέρηση διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας  τόσο για το αεροδρόμιο της Αθήνας όσο και για τα αεροδρόμια στους πλέον δημοφιλείς νησιωτικούς προορισμούς, δοκιμάζοντας τις αντοχές των επισκεπτών της στην ευαίσθητη καλοκαιρινή περίοδο που διανύουμε και με τον έντονο τουριστικό ανταγωνισμό από τις γειτονικές χώρες. Οι καθυστερήσεις πτήσεων σε ελληνικά αεροδρόμια την υψηλή σεζόν είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο και, όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία, κάθε χρόνο εντείνεται, με την κατάσταση ειδικά τη φετινή σεζόν να έχει φτάσει στο μη περαιτέρω. Και αυτό συμβαίνει σε μια χώρα όπου η μεγάλη πλειονότητα των τουριστών, ή αλλιώς ποσοστό κοντά στο 66%, έρχεται αεροπορικώς, επομένως η πρώτη και τελευταία εικόνα της εμπειρίας τους έρχεται μέσα από τα αεροδρόμια.

Το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της χώρας, το «Ελευθέριος Βενιζέλος», συνεχίζει το σερί της ανόδου που ξεκίνησε από το β’ εξάμηνο του 2013. Είναι γεγονός ότι πρωταγωνιστεί ανάμεσα στα αεροδρόμια των ευρωπαϊκών πρωτευουσών ως προς την αύξηση της αεροπορικής κίνησης, ωστόσο κατέχει την πρωτιά και σε καθυστερήσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ελληνικό τουρισμό. Αντίστοιχα ακολουθούν και τα αεροδρόμια των πιο δημοφιλών νησιωτικών προορισμών (Μύκονος, Σαντορίνη, Ηράκλειο, Χανιά κ.ά.). Αρκεί μια ματιά στο ημερήσιο δελτίο καθυστερήσεων του Eurocontrol την περίοδο από τις 17 έως τις 24 Ιουλίου για τα πειστήρια:

Την Τετάρτη 17 Ιουλίου οι καθυστερήσεις στις αφίξεις των πτήσεων στο αεροδρόμιο της Αθήνας έφτασαν συνολικά τα 4.895 λεπτά. Την ίδια ημέρα στο αεροδρόμιο της Μυκόνου τα συνολικά λεπτά καθυστερήσεων ήταν 1.428, με την καθυστέρηση στις 19.30 να φτάνει κατ’ ανώτατο όριο τα 98 λεπτά. Για την Πέμπτη 18 Ιουλίου το αεροδρόμιο της Αθήνας, όπως αναφέρεται στο δελτίο του Eurocontrol, παρουσιάζει μεγάλη αύξηση της κίνησης κατά 10% σε σχέση με την αντίστοιχη μέρα πέρυσι, ωστόσο οι καθυστερήσεις εξαιτίας των συνεχιζόμενων περιορισμών που τίθενται από τον διαχειριστή της εναέριας κυκλοφορίας (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας – ΥΠΑ) λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού έφτασαν συνολικά τα 3.413 λεπτά για το διάστημα από τις 11.00 έως τις 00.20. Στα ελληνικά νησιά, την ίδια ημέρα, οι αντίστοιχες καθυστερήσεις συνολικά ήταν για το αεροδρόμιο της Μυκόνου στα 954 λεπτά, των Χανίων στα 502 λεπτά, της Σαντορίνης στα 375 λεπτά, του Ηρακλείου στα 355 λεπτά, της Ζακύνθου στα 314 λεπτά, της Ρόδου στα 240 λεπτά και της Κεφαλονιάς στα 83 λεπτά.

Τα ελληνικά αεροδρόμια, λοιπόν, έχουν περίοπτη θέση όσον αφορά τις καθυστερήσεις πανευρωπαϊκά. Κι αν η αύξηση της αεροπορικής κίνησης τα τελευταία χρόνια και ο συνωστισμός στους αιθέρες υπήρξαν από τους βασικούς λόγους για τις καθυστερήσεις των πτήσεων σε όλη την Ευρώπη, όπως άλλωστε και ο αστάθμητος παράγοντας των καιρικών συνθηκών, στην Ελλάδα, «εκεί όπου πονάνε οι αερομεταφορές είναι στις ελλείψεις όσον αφορά τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, σε γερασμένο εξοπλισμό και στον γενικότερο σχεδιασμό  από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας», επισημαίνουν στο «business stories» κορυφαίοι παράγοντες του κλάδου.

Μία ακόμη αιτία καθυστέρησης σε αυτή την αλυσίδα σχετίζεται με την εποχικότητα και την αύξηση της ζήτησης, καθώς ειδικά το καλοκαίρι οι εταιρείες αξιοποιούν το σύνολο της δυναμικότητας του στόλου τους και πιέζουν με τη σειρά τους τις αντοχές του συστήματος. Η εν λόγω πρακτική ισχύει περισσότερο για τις μικρότερες αεροπορικές που διαθέτουν μικρότερο στόλο ή αυτές που πραγματοποιούν πτήσεις τσάρτερ και με τον μικρότερο αριθμό αεροσκαφών επιδιώκουν να μεγιστοποιούν την εκμετάλλευση. Διαφορετική πολιτική ακολουθούν οι μεγαλύτερες εταιρείες (μεταξύ αυτών και ο μεγαλύτερος εγχώριος αερομεταφορέας, η Aegean), oι οποίες λαμβάνουν οι ίδιες μέριμνα υποαξιοποιώντας τον στόλο τους ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στην αδυναμία διαχείρισης του αυξημένου όγκου πτήσεων από την εναέρια κυκλοφορία (standby αεροσκάφη), δεδομένου ότι όταν στο προγραμματισμένο πλάνο πτήσεων ενός αεροσκάφους επέλθει κάποια καθυστέρηση αυτή μεταφέρεται και στις επόμενες πτήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που αξιοποιούνται τα standby αεροπλάνα, ώστε να αποσβέσουν τις χρονικές καθυστερήσεις προηγούμενων πτήσεων.

Ωστόσο, δυστυχώς, το μέγεθος των καθυστερήσεων στην Ελλάδα που οφείλονται στην αδυναμία διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί ακόμη και με τον αυτοπεριορισμό στην αξιοποίηση του στόλου μιας εταιρείας.

«Το μεγαλύτερο ζήτημα έχει να κάνει με τις ελλείψεις σε ελεγκτές, που είτε λόγω συνταξιοδότησης είτε λόγω κατάθεσης της ειδικότητάς τους και μη χρησιμοποίησής τους στον ενεργό έλεγχο και ταυτόχρονα της μη αναπλήρωσής τους, έχουν γίνει παραπάνω από εμφανείς τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της συνεχιζόμενης ανόδου της αεροπορικής κίνησης στη χώρα, η οποία, πάντως, δεν έγινε ξαφνικά. Ηταν απολύτως προβλέψιμη, δεδομένης της ανόδου του τουρισμού, ως αποτέλεσμα και των ζητημάτων ασφάλειας που αντιμετώπισαν άλλοι τουριστικοί προορισμοί της Μεσογείου, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Τυνησία. Ολοι γνωρίζουν ότι οι αεροπορικές προσαρμόζουν τα δρομολόγιά τους κάθε χρόνο ανάλογα με τη ζήτηση και η Ελλάδα, τουριστικά, έχει βρεθεί πολύ ψηλά τα τελευταία χρόνια».

Και πράγματι, αρκεί να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΥΠΑ, η αεροπορική κίνηση στα ελληνικά αεροδρόμια έχει αυξηθεί από τα 44,6 εκατομμύρια επιβάτες εσωτερικού και εξωτερικού το 2014 στα  63,7 εκατομμύρια το 2018, ενώ και το α’ εξάμηνο του 2019 το αντίστοιχο νούμερο ξεπέρασε τα 25,5 εκατομμύρια παρουσιάζοντας αύξηση 5,3% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2018 (24,2 εκατομμύρια επιβάτες).

Ο ρόλος της ΥΠΑ

Η συνεχιζόμενη άνοδος των αερομεταφορών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, δεν συνοδεύτηκε και από αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε κεντρικό επίπεδο, κυρίως από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, η οποία έχει διττό ρόλο: του ελεγκτή, αλλά και του ελεγχόμενου.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι μετά από μακρά περίοδο κατά την οποία δεν είχαν γίνει προσλήψεις μόλις πέρυσι έγιναν μέσω ΑΣΕΠ για 32 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, οι οποίοι ωστόσο χρειάζονται χρόνο προκειμένου να είναι πλήρως επιχειρησιακοί, ενώ κάποιοι από αυτούς είναι ακόμη υπό εκπαίδευση. Σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου, η πρόσληψη των επιπλέον 47 επιτυχόντων από τον διαγωνισμό του ΑΣΕΠ είναι άμεσα επιτακτική προς αποφυγήν παρόμοιων καταστάσεων για το 2020. Εξ ου και αεροδρόμια με τεράστια ζήτηση κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής σεζόν, όπως αυτά της Μυκόνου και της Σαντορίνης, λειτουργούν στα όρια, με σύνολο έξι ή επτά ελεγκτές σε βάρδιες του ενός και σπανίως των δύο για την 24ωρη λειτουργία τους.

Η έλλειψη αυτή στα συγκεκριμένα αεροδρόμια αναγκάζει τους ελεγκτές στη μείωση της προβλεπόμενης κίνησης σε αφικνούμενα αεροσκάφη (από 3 έως 4 την ώρα και ενίοτε σε 2/ώρα), με αποτέλεσμα συσσωρευτικά οι καθυστερήσεις να φτάνουν προς το τέλος της ημέρας έως και 2 ώρες.

Αντίστοιχα, ένα ακόμη ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι στο «Ελ. Βενιζέλος», σύμφωνα με το δελτίο του Eurocontrol της 19ης Ιουλίου, υπήρξαν καθυστερήσεις 3.614 λεπτών, δεδομένου ότι ο έλεγχος εναέριας κυκλοφορίας (ΥΠΑ) έθεσε περιορισμούς στον αριθμό των αφικνούμενων πτήσεων που μπορεί να διαχειριστεί από τις 11.20 και μετά προσδιορίζοντάς τον στις 23 αφίξεις ανά ώρα έως τις 19.00. Και όλα αυτά σε ένα αεροδρόμιο που διαθέτει συστήματα και υποδομές που θα ζήλευαν αντίστοιχα μεγάλα σύγχρονα της Ευρώπης, τα οποία με τις μισές υποδομές εξυπηρετούν πολλαπλάσιο αριθμό πτήσεων ανά ώρα!

Και αν, όπως υποστηρίζεται, το  θέμα των ελλείψεων σε προσωπικό ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας είναι πανευρωπαϊκό, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι συνολικά στα καθημερινά δελτία των καθυστερήσεων πτήσεων από το Eurocontrol για την εβδομάδα από 17 έως 24 Ιουλίου δεν υπάρχει ούτε μία μέρα που να απουσιάζει η… ελληνική παρουσία, η οποία -σημειωτέον- είναι και η πιο σταθερή. Αντίθετα, δεν υφίστανται με την ίδια συχνότητα στη λίστα των καθυστερήσεων αεροδρόμια άλλων δημοφιλών μεσογειακών προορισμών, όπως της Ισπανίας, πλην του αεροδρομίου της Βαρκελώνης, που παρουσίασε καθυστερήσεις κυρίως λόγω καιρικών συνθηκών, ενώ πιο περιστασιακή είναι η παρουσία άλλων αεροδρομίων.

«Αν το πρόβλημα είναι ο αριθμός των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, πρέπει να λυθεί, και μάλιστα σύντομα, ώστε να μην καταστρέφεται το τουριστικό προϊόν μιας κατεξοχήν τουριστικής χώρας όπως η  Ελλάδα», αναφέρουν στο «b.s.» φορείς των αεροδρομίων.

Το ζήτημα αναδεικνύει από την πλευρά της και η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή low cost αεροπορική, η Ryanair, η οποία έστω κι αν στρατηγικά ακολουθεί προκλητική ρητορική προκειμένου να τραβήξει περισσότερο την προσοχή, δεν παύει σε καθημερινή βάση να αναφέρει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το ποσοστό των έγκαιρων αναχωρήσεων των πτήσεών της ανά την Ευρώπη και να επισημαίνει ειδικότερα τις χώρες όπου αντιμετωπίζει καθυστερήσεις, με συχνή -και στην περίπτωση αυτή- την ελληνική παρουσία.

Στη χώρα μας το θέμα της συνεχιζόμενης αύξησης της κυκλοφορίας στους αιθέρες, σε συνδυασμό με αυτό της υποστελέχωσης, έχει αναδείξει ακόμη περισσότερο τα προβλήματα. Μάλιστα, όσοι παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις στις αερομεταφορές στην Ελλάδα φέρνουν το παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπου ο πάροχος για τις υπηρεσίες εναέριας κυκλοφορίας είναι έτερη αρχή. Σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου ελέγχων και ελεγχόμενος συμπίπτουν, κάτω από την ομπρέλα της ΥΠΑ, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει τελικά ελεγκτικός μηχανισμός πέραν φυσικά των κεκτημένων που υφίστανται συνολικά για το Ελληνικό Δημόσιο. Επιπλέον, οι ίδιοι θέτουν ένα ακόμη ερώτημα σχετικά με το τι έχει γίνει με τις μετατάξεις του πλεονάζοντος προσωπικού της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, ιδιαίτερα τα τελευταία δυόμισι χρόνια, απ’ όταν ανέλαβε η Fraport τη διαχείριση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων.

Το ζήτημα είναι παραπάνω από κρίσιμο για τον κλάδο των αερομεταφορών στην Ελλάδα, ο οποίος με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Διεθνούς Ενωσης Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) αποτελεί βασικό μοχλό της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα μας, υποστηρίζοντας 457.000 θέσεις εργασίας και συνεισφέροντας κοντά στα 18 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία, ποσό που ισοδυναμεί με πάνω από το 10% του ελληνικού ΑΕΠ, πέραν φυσικά της συμβολής του κλάδου στον επίσης ζωτικό, για την Ελλάδα, τομέα του τουρισμού.

Στο peak της φετινής θερινής σεζόν, οι παράγοντες του κλάδου των αερομεταφορών στην Ελλάδα λειτουργούν πυροσβεστικά καταβάλλοντας προσπάθειες ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα σε καθημερινή βάση. Ωστόσο, θεωρούν απαραίτητο από το ερχόμενο φθινόπωρο να τεθεί το θέμα συνολικά σε επίπεδο διαβούλευσης με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, τα αεροδρόμια, την ΥΠΑ και τους χρήστες, ήτοι τις αεροπορικές εταιρείες, ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες για τη σεζόν του 2020.

Στο ίδιο μήκος κύματος φαίνεται ότι βρίσκεται και το υπουργείο Υποδομών, το οποίο παρακολουθεί από κοντά το ζήτημα, εκτιμώντας ότι υπό τις παρούσες συνθήκες δεν μπορεί να ανατραπεί η υφιστάμενη κατάσταση στην καρδιά της υψηλής σεζόν. Το υπουργείο προσανατολίζεται στη λήψη πρωτοβουλιών από το ερχόμενο φθινόπωρο ώστε να μην επαναληφθούν αντίστοιχες καταστάσεις την επόμενη σεζόν.

Aεροδρόμια και Tουρισμός

Η αεροπορική κίνηση στα ελληνικά αεροδρόμια αυξήθηκε κατά 43% την περίοδο 2014-2018, φτάνοντας στα 63,7 εκατομμύρια.

Ποσοστό 66% των ξένων επισκεπτών έρχεται αεροπορικώς και ακολουθούν ο οδικός και ο θαλάσσιος τουρισμός.

Τη Δευτέρα 29/7 οι καθυστερήσεις στο «Ελ. Βενιζέλος» έφτασαν το ρεκόρ των 8.391 λεπτά, στη Μύκονο τα 2.507 λεπτά, στο Ηράκλειο τα 506 λεπτά, στην Κεφαλονιά τα 167 λεπτά και στη Θεσσαλονίκη τα 123 λεπτά, λόγω έλλειψης ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας.

Η συνεισφορά των αερομεταφορών υπολογίζεται σε πάνω από το 10% του ελληνικού ΑΕΠ με 18 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΙΑΤΑ, οι αερομεταφορές στην Ελλάδα υποστηρίζουν 457.000 θέσεις εργασίας.