Μια διόρθωση σε μια ιστορική φωτογραφία

Γράφει ο Κοσμάς Μεγαλοκονόμος

την Ιούν 19, 2024

Κάποτε σε ένα νεοκλασικό σπίτι του Ποταμού, Παναρετιάνικο ήταν, η προσοχή μου στράφηκε σε μια φωτογραφία σε τοίχο κρεμασμένη. Μου φάνηκε παλιά και ιστορική και την πλησίασα για να ξεδιαλύνω λεπτομέρειες. Αναγνώρισα στο κέντρο καθήμενο τον ένδοξο Ποταμίτη Στρατηγό Πάνο Κορωναίο με στολή και σε προχωρημένη ηλικία, περιβαλλόμενο από 10 ένστολους αξιωματικούς. Ρώτησα την ευγενική οικοδέσποινα, που προ πολλού έχει μετοικήσει σε ουράνια κατοικία, με ποιο τρόπο αποκτήθηκε η φωτογραφία; «Παιδάκι μου δεν ξέρω», μου απάντησε λυπημένη που δεν μπορούσε να με διαφωτίσει, μα συνέχισε. «Όταν ήλθα σ’ αυτό το σπίτι, ήταν εδώ. Το μόνο που έχω ακούσει είναι πως η φωτογραφία βγήκε εδώ, στα Κύθηρα, όταν ο Στρατηγός πέρασε μαζί με το επιτελείο του». Φυσικά απέκλεισα αυτή την εκδοχή. Ο Στρατηγός δεν ήταν δυνατόν να ακολουθήθηκε, στην ηλικία που απεικονίζεται στη φωτογραφία, από δέκα επιτελείς του σε κάποια από τις επισκέψεις του στα Κύθηρα. Δεν απέκλεισα, όμως, εφόσον υπάρχει ο Κορωναίος, αυτή η αναμνηστική φωτογραφία να είχε βγει στην Αθήνα.

Έλαβα την άδεια και φωτογράφισα τη φωτογραφία με μηχανή εκείνης της εποχής, που συνήθιζα να έχω μαζί μου. Έτσι στο βιβλίο μου: «Ποταμός – ιστορία και εικόνες» περιέλαβα αυτή την ιστορική φωτογραφία με υπότιτλο: «Ο Στρατηγός Πάνος Κορωναίος με το επιτελείο του».

Όμως προ ολίγων ημερών διαπίστωσα πως ο υπότιτλος είναι λανθασμένος και οφείλω διόρθωσή του. Αυτό τον σκοπό επιτελεί το παρόν σημείωμά μου, σε συνδυασμό με την αποκάλυψη της πραγματικής αιτίας της συγκεκριμένης φωτογράφισης, που αναπάντεχα μου αποκαλύφθηκε.

Προ λίγων ημερών έψαξα τα φύλλα της εφημερίδας «Κυθηραϊκή Δράσις» των μαθητικών μου χρόνων, μέσω της ιστοσελίδας του Κυθηραϊκού Συνδέσμου Αθηνών που φιλοξενεί ψηφιοποιημένα τα φύλλα όλων των Κυθηραϊκών εφημερίδων, για να βρω γεγονότα που είχα ζήσει. Το μάτι μου έπεσε στη φωτογραφία που είχα εντοπίσει στο νεοκλασικό σπίτι, πριν πολλά χρόνια. Ξαφνιάστηκα γιατί δεν την είχα ξανασυναντήσει, παρά την πολυετή συνήθεια να ψάχνω και να καταγράφω. Η εν λόγω φωτογραφία βρίσκεται δημοσιευμένη στο φύλλο 308 της ΚΥΘΗΡΑΪΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ του Μαΐου του 1967 και φέρει τον τίτλο: «Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΠΑΝΟΣ ΚΟΡΩΝΑΙΟΣ». Συνοδεύεται με διαφωτιστική λεζάντα που σας μεταφέρω: «Ο εκ των αγωνιστών της Κρητικής επαναστάσεως, μεγάλος Κυθήριος Στρατηγός Πάνος Κορωναίος, εν μέσω των εν Αθήναις στρατιωτικών ακολούθων των πρεσβειών των Ευρωπαϊκών χωρών. Την φωτογραφία έθεσε ευγενώς εις την διάθεσή μας η αξιότιμος κυρία Αλεξάνδρα Άρη Τσιτσίλια, θυγάτηρ του πολιτικού και λογίου Σπύρου Τρικούπη». (Σ.Σ. Γόνος της γνωστής οικογένειας).

Φανερώνεται πως τον Στρατηγό δεν περιστοιχίζουν επιτελείς του, όπως νόμιζα, γεγονός λογικό, γιατί σε προχωρημένη ηλικία δεν θα προΐστατο πολυπληθούς ομάδας επιτελικών αξιωματικών. Ο Κορωναίος εκτός της μεγάλης και ένδοξης στρατιωτικής του σταδιοδρομίας, είχε και αξιολογική πολική παρουσία. Υπήρξε ένας εκ των αρχηγών των «Ορεινών». Μέχρι τον θάνατό του δεν έπαψε να προσφέρει υπηρεσίες στην πατρίδα.

Ως άνθρωπος υψηλού κύρους και ιδιαίτερα δημοφιλής στον Ελλαδικό χώρο, ανέλαβε αποστολές ως πρεσβευτής καλής θέλησης στην Τουρκία και τη Γαλλία. Όταν η κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, υπό το βάρος της χρεοκοπίας του 1893, δήλωσε ότι δεν είχε τίποτα να διαθέσει για τους επικείμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο 85χρονος Στρατηγός έστειλε συμβολικά 25 δραχ. στην κυβέρνηση για τη χρηματοδότησή τους, ελπίζοντας ότι το παράδειγμά του θα συγκινούσε και θα τον μιμούνταν και άλλοι. Πράγματι αυτό έγινε και έτσι υλοποιήθηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1876 εκλέχτηκε Βουλευτής Αθηνών και το 1886 Κυθήρων. Παλαιότερα είχε διατελέσει Υπουργός των Στρατιωτικών σε Κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Κανάρη, μα και στη διακομματική Κυβέρνηση του Μπενιζέλου Ρούφου που σχηματίστηκε με επέμβαση των Ευρωπαϊκών Πρεσβειών. Να λοιπόν πως «δένει» η περιστοίχιση του Κορωναίου από 10 επίσημα ενδεδυμένους Στρατιωτικούς ακολούθους, με διαφορετική στολή ο κάθε ένας. Προφανής η διεθνής αναγνώριση του Στρατηγού μας.

Τονίζω και την αξία της φωτογραφίας λόγω σπανιότητας και παλαιότητας. Το αντίγραφο που βρέθηκε στον Ποταμό υποθέτω πως ο ίδιος ο Κορωναίος το δώρισε σε φίλο του Πανάρετο. Το άλλο αντίγραφο δικαιολογημένα διασώθηκε σε αρχείο πολιτικού ανδρός. Αγαθή τύχη το έφερε στα χέρια της θυγατέρας του και θεία τύχη μεσολάβησε να παντρευτεί τον Κυθήριο Άρη Τσιτσίλια. Η συνέχεια γνωστή. Την παραχώρησε το 1967 στην Κυθηραϊκή Δράση και εγώ μετά από 57 χρόνια έτυχε να αναμοχλεύσω το φύλλο 308. Ποιος ξέρει; Ίσως μετά από άλλα τόσα χρόνια τούτο το φύλλο των ΚΥΘΗΡΑΪΚΩΝ με αριθμό 400!!! (παρακαλώ) που τώρα εσείς διαβάζεται… κάποιος να το ξαναδιαβάσει.

Ο Στρατηγός Πάνος Κορωναίος εν μέσω στρατιωτικών ακολούθων Ευρωπαϊκών Χωρών.