ΜΥΡΤΙΛΟΣ – ΜΥΡΤΩΟ ΠΕΛΑΓΟΣ – ΜΥΡΤΙΑ – ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑ – ΜΥΡΤΩ

Στη γειτονιά μου άνοιξε ιατρείο μια νέα Κτηνίατρος. Πήγα την τετράποδη Νεφέλη μου για τσεκάπ και εμβολισμό. Το όνομα της Κτηνιάτρου ήταν Μυρτώ και το είδα ως ευκαιρία να «ελέγξω» την ευρυμάθειά της. Διαπίστωσα πως ήξερε όλα τα περί της Παναγιάς μας της Μυρτιδιώτισσας και ικανοποιήθηκα που την επέλεξα ως γιατρό της Νεφέλης. Μα στο τέλος πρόσθεσε: «Βέβαια το όνομα “Μυρτώ” είναι αρχαιοελληνικό». Εκεί κοντοστάθηκα. «Αποκλείεται» της απάντησα. Μα εκείνη επέμενε και μου ανέφερε πως Μυρτώ ονομαζόταν η θυγατέρα ονομαστού Αρχαίου Αθηναίου και μάλιστα την είχε νυμφευτεί ο Σωκράτης. Αντέτεινα πως γυναίκα του Σωκράτη ήταν η Ξανθίππη, μα εκείνη επέμενε. Το έψαξα και κατέληξα πως πήγα για μαλλί… μα με κούρεψε η διαβασμένη Μυρτώ. Βρήκα όμως θέμα για τούτο το σημείωμα.

Η ιστορία αρχίζει πολύ παλιά. Από τον μυθικό βασιλιά της Πελοποννήσου τον Πέλοπα και συνδέεται με τα Κύθηρα, μιας και το νησάκι μας εμπλέκεται σε πολλές μυθολογικές αφηγήσεις, που μεγάλες αλήθειες και συμβολισμούς κρύβουν και κουβαλούν. Σημειώνω για άλλη μια φορά πως η αρχαία Σκάνδεια, ως ασφαλές λιμάνι, αποτέλεσε το σημαντικότερο σταυροδρόμι και καταφύγιο των πρώτων θαλασσοπόρων. Ο Οινόμαος, λοιπόν, βασιλιάς της Πίσας στην Ήλιδα, είχε μια κόρη πανέμορφη, την Ιπποδάμεια. Προκήρυξε αρματοδρομίες και όποιος θα τον νικούσε θα τον έκανε γαμπρό του. Είχε όμως ηνίοχο τον Μυρτίλο που ήταν γιός του Ερμή και της  Δαναΐδας  Φαέθουσας. Αυτός φρόντιζε το άρμα και του ίππους του Οινόμαου και παρέμενε ανίκητος. Ο Πέλοπας έπεισε τον Μυρτίλο να αφαιρέσει τα καρφιά στήριξης του άρματος και αφού νικούσε τον Οινόμαο, θα του παραχωρούσε την Ιπποδάμεια για μια νύχτα. Ο Μυρτίλος, που ήταν ερωτευμένος με την Ιπποδάμεια, δέχτηκε. Στον αγώνα σκοτώθηκε ο Οινόμαος και ο νικητής Πέλοπας πείρε την Ιπποδάμεια και τον Μυρτίλο και έφυγαν για την Πελοπόννησο. Ο Πέλοπας αρνήθηκε να εκπληρώσει την υπόσχεσή του και ο ερωτευμένος  Μυρτίλος προσπάθησε βιαίως να αποκτήσει την Ιπποδάμεια. Ο Πέλοπας τον σκότωσε γκρεμίζοντάς τον στη θάλασσα από τα νοτιοανατολικά παράλια της Πελοποννήσου. Έτσι το πέλαγος που λούζει στα ΒΑ τα Κύθηρα ονομάστηκε Μυρτώο Πέλαγος. Πέφτοντας ο Μυρτίλος καταράστηκε τον Πέλοπα και έτσι προέκυψε η γνωστή δυστυχία των Ατρειδών, απογόνων του Πέλοπα και της Ιπποδάμειας. Ο Μυρτίλος ενταφιάστηκε στην Ολυμπία και η θέση με το μνημείο του ονομάστηκε «Ταράξιππος», γιατί όποτε περνούσαν από εκεί άλογα αφηνιάζαν. Ο Ερμής ανέβασε τον γιο του στον ουρανό και από τότε αποτελεί τον Αστερισμό του Ηνίοχου.

Advertisement

Το Μυρτώο Πέλαγος ήταν επόμενο να χαρίσει κάτι στο όμορφο νησί μας. Έτσι ονομάτισε ένα από τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά του. Την ολόδροση Μυρτιά! Αυτή ενέπνευσε το εύηχο γυναικείο όνομα «Μυρτώ». Ο Αριστείδης ο Δίκαιος ονόμασε Μυρτώ τη θυγατέρα του, μα τον εξόρισαν και η κόρη δυστύχησε. Η ανέχεια των Αθηναίων γυναικών μεγάλωσε με τον Πελοποννησιακό πόλεμο, γιατί αυξήθηκαν οι χήρες και οι απροστάτευτες γυναίκες. Για τη σωτηρία αυτών των γυναικών ψηφίστηκε νόμος που έδινε το δικαίωμα στους άνδρες να νυμφεύονται δύο γυναίκες, αν είχαν τη δυνατότητα να συντηρούν και δεύτερη σύζυγο. Έτσι ο Σωκράτης νυμφεύτηκε την κόρη του Αριστείδη, Μυτρώ, θέλοντας να τη σώσει. Η Ξανθίππη δεν έχασε την πρωτοκαθεδρία της και αυτή συμπαραστάθηκε στον Σωκράτη μέχρι που έλαβε το κώνειο.

Η μυρτιά υπήρξε ένα από τα εμβλήματα της Κυθέρειας και Ουράνιας Αφροδίτης. Πριν χρόνια με έκπληξη διάβασα σε πρακτικά του Κοινοτικού Συμβουλίου του Ποταμού του 1914, πως υιοθετήθηκε ως έμβλημα και για τη νεοσύστατη Κοινότητα το παλαιό σύμβολο του Δήμου Ποταμίων, που ήταν περιστερά που στα πόδια της κρατούσε κλάδο Μυρτιάς. Μέχρι τότε, βλέποντας τη σφραγίδα σε έγγραφα του Δήμου, νόμιζα πως επρόκειτο για κλάδο ελαίας δίχως να πάει ο νους μου στη μυρτιά. Σε δάσος από μυρτιές βρέθηκε και η Μυρτιδιώτισσά μας. Έτσι η προστάτιδα των Κυθήρων επέλεξε και αυτή το παλιό σύμβολο. Όμοια και οι ιερείς του θεραπευτή θεού Ασκληπιού, οι Διόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης, που λατρεύονταν στα Κύθηρα, γιατροί και αδέλφια της επίσης ιέρειας και θεραπεύτριας Ωραίας Ελένης (κατά την παράδοση έσωζε τα αφυδατωμένα νεογνά, λόγω διαρροϊκής εντερίτιδας, βάζοντάς τα να θηλάζουν σταλαχτίτες στο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας) παρέδωσαν τη θεραπευτική τους χάρη στους Άγιους Ανάργυρους Κοσμά και Δαμιανό. Έτσι εξηγεί ο αρχαιολόγος Άρης Τσαραβόπουλος την ύπαρξη μεγάλου αριθμού Ναών προς τιμή των Αγίων Αναργύρων στα Κύθηρα και το γιατί ο Ναός του Κοσμά και Δαμιανού στο Παλαιόκαστο στηρίζεται από τους ίδιους έξι κίονες που παλιότερα στήριζαν Ιερό των Διόσκουρων. Παρόμοια λατρευτική συνέχεια υπάρχει τόσο στον Άγιο Γιώργη στο Βουνό, όσο και στον χώρο του Ναού του Οσίου Θεοδώρου.

Η ιστορία του τόπου μας είναι μακρά, συναρπαστική και ανεξάντλητη. Αναμφισβήτητα, όμως, η μεγάλη εξάπλωση του όμορφου ονόματος «Μυρτώ», τόσο στα Κύθηρα όσο και πανελλαδικά, οφείλεται στην Παναγία και Προστάτιδά μας, τη δική μας Μυρτιδιώτισσα!

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024