Μύθοι και αλήθειες για τα εμβόλια

«Δύο παρεμβάσεις είχαν τη μεγαλύτερη επίπτωση στη δημόσια υγεία διεθνώς: το καθαρό νερό και τα εμβόλια». Με τη διαπίστωση αυτή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τονίζει την ιδιαίτερη σημασία του εμβολιασμού, ο οποίος θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην ιστορία της Ιατρικής.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, o εμβολιασμός ως μέτρο πρόληψης για περίπου 30 μεταδιδόμενες μολυσματικές ασθένειες σώζει 2-3 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και προφυλάσσει ακόμη περισσότερους από την εμφάνιση κάποιας νόσου ή από μόνιμη αναπηρία.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στον εμβολιασμό των παιδιών, χωρίς βεβαίως να ξεχνάμε και τη σημασία της πρόληψης, εν όψει του χειμώνα, στα μεγαλύτερα άτομα και σε εκείνα τα οποία, λόγω κάποιου βεβαρημένου ιατρικού ιστορικού, ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Στη χώρα μας τα παιδιά μπορούν σήμερα να προστατεύονται από 15 σοβαρές ασθένειες πριν από την ηλικία των 2 ετών με τα διαθέσιμα εμβόλια που υπάρχουν. Νόσοι όπως η διφθερίτιδα και η πολιομυελίτιδα έχουν εξαλειφθεί, άλλες όπως ο κοκκύτης, η ανεμοβλογιά, η ερυθρά, η παρωτίτιδα έχουν περιοριστεί σημαντικά. Την ίδια στιγμή, βέβαια, εντύπωση προκάλεσαν τα αυξημένα κρούσματα ιλαράς τους προηγούμενους μήνες.

Οι εμβολιασμοί γίνονται σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών/Εφήβων/Ενηλίκων, όπως αυτό διαμορφώνεται κάθε φορά από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, καθότι ο εμβολιασμός αφορά ευπαθείς ομάδες όλων των ηλικιών. Η πραγματοποίηση των εμβολιασμών με βάση το εθνικό πρόγραμμα είναι βασική προτεραιότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας και τα οφέλη αντισταθμίζουν ή και ξεπερνούν το κόστος της. Τα εμβόλια που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών χορηγούνται δωρεάν σε όλους τους πολίτες.

Εμβόλια και ενήλικες

Η επανεμφάνιση παλαιότερων ασθενειών είναι υπαρκτός κίνδυνος. Οφείλεται όχι μόνο στον πλημμελή εμβολιασμό των παιδιών, αλλά και στο γεγονός ότι πολλοί ενήλικες δεν έλαβαν τις επαναληπτικές δόσεις των εμβολίων και δεν είναι επαρκώς προστατευμένοι. Παράλληλα, η μετανάστευση από χώρες στις οποίες η εμβολιαστική κάλυψη ή η κατάσταση ανοσίας του πληθυσμού δεν είναι γνωστές αυξάνει τον κίνδυνο επανεμφάνισης λοιμωδών νοσημάτων.

Επιπλέον, η συνεχής αύξηση του μέσου όρου ηλικίας του γενικού πληθυσμού αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης πολλών νοσημάτων που συνδέονται με λοιμώξεις. Γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια θεωρείται διεθνώς επιβεβλημένος ο εμβολιασμός και ενηλίκων, ανάλογα με συστάσεις που εκδίδονται από τις υπεύθυνες Αρχές.

Στην Ελλάδα συστήνεται η χορήγηση εμβολίου για τον τέτανο και τη διφθερίτιδα ανά δεκαετία σε όλη την ενήλικη ζωή, η εφάπαξ χορήγηση εμβολίου για τον κοκκύτη, η ετήσια χορήγηση εμβολίου για τη γρίπη από την ηλικία των 60 ετών και άνω και η λήψη των δύο πνευμονιοκοκκικών εμβολίων μετά την ηλικία των 65 ετών. Επιπλέον, εμβόλια συστήνονται και σε νεότερους ενήλικες που είτε δεν έχουν κάνει όλα τα αναγκαία εμβόλια στην παιδική ηλικία είτε ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες λόγω χρόνιου νοσήματος, επαγγέλματος ή συνθηκών διαβίωσης.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ Π.Ο.Υ. ΣΕ ΒΑΣΙΚΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ

Παρά την εδώ και δεκαετίες αποδεδειγμένη αξία του εμβολιασμού, τα τελευταία χρόνια διεθνώς έχει αναπτυχθεί ένα ισχυρό «αντιεμβολιαστικό κίνημα», το οποίο, εκμεταλλευόμενο το διαδίκτυο, διασπείρει αστήρικτους ισχυρισμούς για την ασφάλεια των εμβολίων. Συνέπεια αυτής της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας ήταν και η έξαρση της ιλαράς που προαναφέραμε και η οποία αποδίδεται σε ανεμβολίαστα άτομα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προκειμένου να διαλύσει τις όποιες αμφιβολίες υπάρχουν σχετικά με την αξία και την ασφάλεια των εμβολίων, προχώρησε στη δημοσιοποίηση οκτώ βασικών σημείων που απαντούν σε ισάριθμες ερωτήσεις:

Εξασφαλίζοντας υψηλά επίπεδα υγιεινής και καθαρού νερού εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για εμβολιασμό;

Η καλή υγιεινή, η καθαριότητα, το καθαρό νερό και η διατροφή είναι απαραίτητα, αλλά δεν επαρκούν για να σταματήσουν την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών. Εάν δεν διατηρήσουμε τα καλύτερα δυνατά ποσοστά ανοσοποίησης, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω του εμβολιασμού, που ουσιαστικά «εξοπλίζει» το ανοσοποιητικό μας σύστημα, οι ασθένειες που προλαμβάνονται από τον εμβολιασμό θα επιστρέψουν.

Είναι ασφαλή τα εμβόλια; Τα εμβόλια είναι ασφαλή. Κάθε εγκεκριμένο εμβόλιο ελέγχεται αυστηρά σε πολλαπλές φάσεις δοκιμών πριν εγκριθεί για χρήση και επανεξετάζεται τακτικά όταν κυκλοφορεί στην αγορά. Επίσης, σπάνια αναφέρεται κάποια σοβαρή ανεπιθύμητη δράση, η οποία πάντα διερευνάται.

Τα εμβόλια παρέχουν καλύτερη ανοσία σε σχέση με την ανοσία που αποκτά ένα άτομο αφού «περάσει» λοίμωξη; Τα εμβόλια αλληλεπιδρούν με το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να θωρακίσουν τον ανθρώπινο οργανισμό σε επίπεδο αντίστοιχο με την ανοσία που θα αποκτούσε αν νοσούσε από μια ασθένεια. Όμως τα εμβόλια δεν προκαλούν την ασθένεια ή δεν θέτουν το ανοσοποιημένο άτομο σε κίνδυνο από τις πιθανές επιπλοκές που μπορεί να έχει αυτή η ασθένεια.

Πρέπει να εμβολιαστώ για ασθένειες που δεν βλέπω στη χώρα ή στην τοπική κοινωνία;

Αν και οι ασθένειες που μπορούν να προληφθούν από εμβόλια έχουν γίνει ασυνήθιστες σε πολλές χώρες, οι μολυσματικοί παράγοντες που τις προκαλούν εξακολουθούν να κυκλοφορούν σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Στον σημερινό, ταχύτατα διασυνδεόμενο κόσμο, οι ασθένειες μπορούν να διασχίσουν γεωγραφικά σύνορα και να μολύνουν όποιον δεν προστατεύεται.

Μπορεί ένα παιδί να λάβει περισσότερα από ένα εμβόλια κάθε φορά;

Επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η χορήγηση αρκετών εμβολίων ταυτόχρονα δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα ενός παιδιού. Τα παιδιά εκτίθενται καθημερινά σε αρκετές εκατοντάδες ξένες ουσίες που προκαλούν ανοσολογική απόκριση. Η κατανάλωση τροφής, για παράδειγμα, εισάγει νέα αντιγόνα στο σώμα και πολλά βακτήρια ζουν στο στόμα και στη μύτη. Ένα κοινό κρυολόγημα ή ένας πονόλαιμος εκθέτει το παιδί σε πολύ περισσότερα αντιγόνα από αυτά στα οποία εκτίθεται με τα εμβόλια.

Πρέπει να προστατεύομαι από τη γρίπη με εμβολιασμό;

Η γρίπη είναι μια σοβαρή ασθένεια που σκοτώνει 300.000 έως 500.000 άτομα παγκοσμίως κάθε χρόνο. Οι έγκυοι, τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι με κακή υγεία και όσοι πάσχουν από χρόνια πάθηση, όπως το άσθμα ή οι καρδιακές παθήσεις, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής μόλυνσης ή ακόμη και θανάτου. Ο εμβολιασμός των εγκύων γυναικών έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της προστασίας των νεογέννητων (δεν υπάρχει επί του παρόντος κανένα εμβόλιο για βρέφη κάτω των 6 μηνών).

Ποια συντηρητικά χρησιμοποιούνται σε εμβόλια;

Χρησιμοποιείται θειομερσάλη, μια οργανική ένωση που περιέχει υδράργυρο και προστίθεται σε ορισμένα εμβόλια ως συντηρητικό. Είναι ασφαλές και το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο συντηρητικό για εμβόλια. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η ποσότητα θειομερσάλης που χρησιμοποιείται στα εμβόλια παρουσιάζει κίνδυνο για την υγεία.

Τι γίνεται με τα εμβόλια και τον αυτισμό;

Μελέτη του 1998 εξέφραζε ανησυχίες σχετικά με μια πιθανή σχέση μεταξύ του εμβολίου ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR) και του αυτισμού. Η μελέτη αυτή διαπιστώθηκε αργότερα ότι ήταν σοβαρά λανθασμένη και αποσύρθηκε από το περιοδικό όπου είχε δημοσιευτεί. Παρ’ όλα αυτά η δημοσίευση πυροδότησε τον πανικό, που οδήγησε στην πτώση των ποσοστών ανοσοποίησης και στην επάνοδο κρουσμάτων αυτών των ασθενειών. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για σύνδεση μεταξύ του εμβολίου MMR και της εμφάνισης αυτισμού ή αυτιστικών διαταραχών.

Αναδημοσίευση από Καθημερινή