Να τρώμε όλα όσα ξέρουμε ότι μας ταιριάζουν

Τι σχέση έχει η διατροφή με τα γαστρεντερικά προβλήματα; Με αφορμή την Ημέρα για την Παγκόσμια Ημέρα της Διατροφής και την ημερίδα του ΕΛΙΓΑΣΤ, ο καθηγητής Γιώργος Καραμανώλης δίνει απλές συμβουλές για την καλύτερη λειτουργία του οργανισμού μας

Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να λειτουργεί καλύτερα ο οργανισμός μας; Και κατά πόσο σχετίζονται οι ψυχοσωματικές εκδηλώσεις με τη λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος;

Με αφορμή την Ημερίδα που διοργανώνει  το Ελληνικό Ιδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής (ΕΛΙΓΑΣΤ) στο Κεφαλάρι της Κηφισιάς εορτάζοντας την Ημέρα για την Παγκόσμια Ημέρα της Διατροφής, μιλήσαμε σχετικά με τον επίκουρο καθηγητή Γαστρεντερολογίας και μέλος της Β’ Χειρουργικής Κλινικής  στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, Γιώργο Καραμανώλη.

Τι σχέση έχουν τα γαστρεντερολογικά προβλήματα με την καλή ή την κακή διατροφή μας; «Απάντηση στο ερώτημα δεν νομίζω ότι υπάρχει», λέει ο κ. Καραμανώλης, «και δεν μπορεί να πει κανείς ότι αυτή είναι καλή διατροφή και η άλλη κακή, υπάρχουν όμως πρότυπα καλής διατροφής και τροφές που κάποιους τους ενοχλούν ενώ άλλους όχι». Οπότε πολλές φορές τα πράγματα είναι εξατομικευμένα: «Το να βάζουμε απλά πολύ σκληρά κριτήρια απαγορεύοντας κάποιες τροφές και επιτρέποντας άλλες, για πολλούς ανθρώπους δεν λειτουργεί. Εκείνο που γνωρίζουμε ότι είναι σίγουρα καλό είναι τα τρία γεύματα την ημέρα, να παίρνουμε ένα καλό πρωινό, ένα γεύμα σε μια λογική ώρα και ένα δείπνο σχετικά νωρίς». Επίσης αυτά τα γεύματα πρέπει να περιέχουν όλα αυτά που ορίζουμε ως καλή, μεσογειακή διατροφή. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να έχουμε στο πιάτο μας «φρούτα, λαχανικά, ίνες, ψάρι, αλλά όχι πάρα πολύ κρέας».

Τι γνώμη έχει ο κ. καθηγητής για τις διατροφικές συνήθειες των προγόνων μας, που καθοριζόταν από τη χριστιανική θρησκεία; «Νομίζω ότι ήταν ένας εξαιρετικός τρόπος διατροφής, όμως πόσο εύκολο είναι να εφαρμοστεί από τη σημερινή κοινωνία; Πολλές φορές ανατρέχουμε στο παρελθόν και λέμε τι ωραία που ήταν τα πράγματα τότε που τα γεύματα ήταν καθορισμένα, και σε συγκεκριμένες ώρες υπήρχε πάντοτε το πρωινό, η οικογενειακή μάζωξη γύρω από ένα τραπέζι όμορφα στημένο, οπότε ήταν πολύ πιο εύκολο να φάει κανείς σε σταθερές ώρες κάθε μέρα.  Εμείς αυτό το χάσαμε» λέει.

Αλλοι λαοί, όπως οι Κινέζοι για παράδειγμα, ακριβώς στη μία το μεσημέρι, διακόπτουν ό,τι και αν κάνουν για να φάνε. Το ίδιο συμβαίνει και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπου και το διάλειμμα 12.30 – 1.30 για μεσημεριανό φαγητό είναι ιερό.  «Είναι κάτι που δημιουργεί μια νόρμα, ξέρεις ότι εκείνη την ώρα θα φας και μπορείς να φας με έναν τρόπο πιο υγιεινό». Η ελληνική κοινωνία όμως, σε μεγάλο βαθμό, δεν διατηρεί πια ένα συγκεκριμένο ωράριο.

«Κάποια στιγμή όμως μας καλεί το στομάχι μας, έτσι δεν είναι;» ρωτάω.

«Ναι, μόνο που το στομάχι μας προσαρμόζεται όπως όλα τα πράγματα. Υπάρχει ένας γνωστός 24ωρος ρυθμός που μας λέει πότε πρέπει να φάμε και πότε δεν πρέπει να φάμε, αλλά πολύ εύκολα μπορούμε να τον αναστείλουμε λέγοντας “δεν θα φάω τώρα ή δεν θα πάω στην τουαλέτα τώρα, θα κάνω όλα τα πράγματα λίγο αργότερα”», απαντάει ο κ. Καραμανώλης, «οπότε μπορούμε να προσαρμόσουμε τον οργανισμό μας σε κάτι διαφορετικό, που δεν είναι η αρχική του νόρμα αλλά μετά γίνεται η νόρμα μας». Πόσο «υγιεινή» είναι αυτή η παράταση;

Υπάρχουν εξάλλου διάφορες δίαιτες που θυμίζουν νηστείες, για παράδειγμα φαγητό μετά από 16 ώρες απόλυτης αποχής και άλλα που μάλλον στρεσάρουν τον οργανισμό παρά τον βοηθούν. «Ολες οι δίαιτες αυτού του είδους που βάζουν περιορισμούς και απαγορεύουν δεν είναι φιλικές για τον οργανισμό» τονίζει ο Γιώργος Καραμανώλης, «ακόμη και αν ο οργανισμός ανταποκριθεί αρχικά, το θέμα είναι ότι σε βάθος χρόνου θα ξαναγυρίσει σε μια “κακή” διατροφή. Είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα αν μπορούμε να έχουμε μια, έστω μικρή, επιστροφή σε καλές συνήθειες του παρελθόντος παρά να εφαρμόζουμε δίαιτες που έρχονται απέξω, πολλές φορές δεν ταιριάζουν με τα δικά μας δεδομένα και τις ακολουθούμε γιατί πρέπει».

Ενα τέτοιο παράδειγμα δίαιτας προς αποφυγή είναι η «δίαιτα ελεύθερη γλουτένης».  Δίαιτα της μόδας που έχει ξεκινήσει από το Χόλιγουντ, όπου όλοι οι αστέρες αποφεύγουν τη γλουτένη, «δεν έχει δείξει ότι προσφέρει κάτι». Από την άλλη πλευρά, βέβαια, μια διατροφή προσανατολισμένη καθημερινά στο ψωμί και τα ζυμαρικά, αποκλείοντας άλλες τροφές, είναι πιθανό να δημιουργήσει πρόβλημα στα έντερα: «Πράγματι, έχει βρεθεί ότι μια δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες μπορεί να συνδέεται με καρκίνο του εντέρου ή πολύποδες στο έντερο» τονίζει ο Γιώργος Καραμανώλης, «από την άλλη πλευρά όμως η απουσία της γλουτένης όταν δεν υπάρχει πραγματικό πρόβλημα (κοιλιοκάκη) δεν βοηθάει κανέναν. Αντίθετα, δημιουργεί περιορισμούς στον οργανισμό μας χωρίς λόγο».

Ποια είναι η γνώμη του για τροφές όπως η κινόα, που έχουν εισαχθεί τα τελευταία χρόνια στο διαιτολόγιό μας; «Κακό δεν κάνουν. Η κινόα, για παράδειγμα, σαν υποκατάστατο της πρωτεΐνης όταν μας βοηθάει να μειώσουμε την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος δεν κάνει κακό, ίσα ίσα, αλλά μια διατροφή βασισμένη στην κινόα είναι επίσης κάτι μη δημιουργικό όπως και όταν κάποιος τρώει μόνο κόκκινο κρέας. Φτάνουμε δηλαδή στο άλλο άκρο χάνοντας πάλι τη γενική ισορροπία» υποστηρίζει.

Τέλος, συνδέονται πράγματι τα γαστρεντερικά προβλήματα με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις και πώς; «Σαφώς», λέει ο κύριος Καραμανώλης, «Υπάρχουν δύο διαφορετικοί εγκέφαλοι που επικοινωνούν εξαιρετικά μεταξύ τους. Αν είμαστε στρεσαρισμένοι είναι πάρα πολύ εύκολο να μεταφέρουμε τα ερεθίσματα στο γαστρεντερικό μας σύστημα, και αντίστροφα το γαστρεντερικό μας σύστημα μπορεί να μεταφέρει ερεθίσματα στον εγκέφαλο και να μας στρεσάρει. Η πληροφορίες είναι αμφίδρομες, φθάνουν από τον μεγάλο εγκέφαλο στον μικρό εγκέφαλο του γαστρεντερικού μας συστήματος και αντίστροφα, και δεν υπάρχει τρόπος να τις φιλτράρουμε, απλά υπάρχει η επικοινωνία».

Είναι προφανές ότι αν έχουμε συνδέσει το στρες με το έντερό μας, θα μας προκαλέσει πρόβλημα, και αντίστροφα αν πονάει η κοιλιά μας θα δώσει το ανάλογο μήνυμα στον εγκέφαλο και θα μας χαλάσει την ημέρα. Ολα αυτά ήταν γνωστά από παλιά, σήμερα όμως είναι εντελώς ξεκάθαρο ότι υπάρχουν οι δύο εγκέφαλοι:  «Μερικές φορές είναι δύσκολο να το ξεκαθαρίσουμε στους ασθενείς μας, αλλά από τη στιγμή που θα το καταλάβουν, τους βοηθάει πάρα πολύ» λέει ο  κ. Καραμανώλης. Και καλό είναι να γνωρίζουμε ότι κάθε ενόχληση είναι «καμπανάκι που χτυπάει». Πριν εγκατασταθεί λοιπόν μια ασθένεια, μπορείς κανείς να κάνει κάτι για να την αποφύγεις.

Απλοί κανόνες καθημερινής διατροφής

«Η συμβουλή μου είναι να μην κάνουμε αποκλεισμούς. Και αν δεν μπορούμε μόνοι μας να οργανώσουμε το καθημερινό μας φαγητό, θα μπορούσε ίσως να μας βοηθήσει ένας διαιτολόγος-διατροφολόγος, πάντα με ανοιχτό μυαλό και χωρίς περιορισμούς ή αποκλεισμούς, ώστε να κρατήσει η δίαιτα που θέλουμε να κάνουμε και να είναι αποτελεσματική» λέει ο καθηγητής γαστρεντερολογίας και επισημαίνει:

Πολλά μικρά γεύματα. Τρώμε συχνά και ισορροπημένα κατά το δυνατόν, έτσι ώστε τα γεύματά μας να περιέχουν τα ιχνοστοιχεία, τους υδατάνθρακες και τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε, χωρίς αφορισμούς. Κόκκινο κρέας. Καλό είναι να αποφεύγουμε τη συχνή κατανάλωσή του, αλλά όχι απαγορεύοντάς το.  Μία με δύο φορές την εβδομάδα είναι αρκετό (δεδομένου ότι είναι πολύ εύκολο να το βρούμε), ειδικά αν τις υπόλοιπες πέντε ημέρες έχουμε φάει όσπρια, λαχανικά και κινόα και οτιδήποτε άλλο αρέσει σε κάποιον.

Επεξεργασμένα τρόφιμα. Είναι απαραίτητο να τα αποφεύγουμε γιατί δεν γνωρίζουμε πώς έχει γίνει η επεξεργασία τους και τι περιέχουν. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα δεν έχουν απολύτως καμιά διατροφική αξία, ενώ επίσης ενοχοποιούνται για πάρα πολλά πράγματα: δεν είναι απλά κακή διατροφή, μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και καρκίνο του στομάχου.

Φρούτα και λαχανικά εποχής. Στη χώρα μας είναι πάρα πολύ εύκολο να τα βρούμε. Είναι καλό λοιπόν να ξαναγυρίσουμε στις λαϊκές αγορές και σε παραγωγούς που -θεωρητικά- είναι πιο κοντά στα φυσικά προϊόντα.

Τα γλυκά. Στις μέρες μας το φρούτο που ερχόταν πάντα μετά το φαγητό έχει αντικατασταθεί από κάτι γλυκό. Τα γλυκά όμως φορτώνουν τον οργανισμό με περισσότερες θερμίδες, ζάχαρα και λιπαρά και σίγουρα δεν βοηθούν στην πέψη. Καλό είναι να τα αποφεύγουμε σε καθημερινή βάση και να βάλουμε πάλι τα φρούτα στη διατροφή μας. Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το πότε τρώμε τα φρούτα, «πριν ή μετά το φαγητό», αλλά απάντηση δεν υπάρχει. Το σημαντικό είναι να έχουμε οπωσδήποτε φρούτα στη διατροφή μας, το πότε θα τα φάμε, πριν ή μετά το φαγητό, για πρωινό ή για δεκατιανό, είναι θέμα προσωπικό.

Το νερό. Το «πρέπει να πίνουμε οπωσδήποτε ένα λίτρο νερό την ημέρα» είναι καταναγκαστικό. Ο κάθε οργανισμός καταλαβαίνει τις ανάγκες του και χρειάζεται να τις σεβόμαστε πίνοντας όχι απαραίτητα μόνο νερό, αλλά οποιοδήποτε καθαρό υγρό, αρκεί να μην έχει συνθετικά συστατικά ή επεξεργασμένες ουσίες. Το τσάι, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικό, μας δίνει ακριβώς ό,τι χρειαζόμαστε από άποψη υγρών.