Οι 10 μεγάλες αλλαγές για τους συνταξιούχους στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο-«σκούπα» μετά τη ΔΕΘ

Την κρίσιμη πηγή των 2,5 εκατομμυρίων συνταξιούχων που αποτέλεσαν και τη βάση στήριξης της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου θέλει να διατηρήσει ζωντανή η κυβέρνηση, καθώς διαπιστώνει ότι το κύμα της ακρίβειας πλήττει τους απόμαχους της εργασίας περισσότερο από άλλες κοινωνικές ομάδες.

Ταυτόχρονα με ένα ασφαλιστικό νομοσχέδιο-«σκούπα» που θα έρθει στη Βουλή μετά τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στη ΔΕΘ, θέλει να κλείσει εκκρεμότητες και να υλοποιήσει προεκλογικές υποσχέσεις όπως είναι η μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων που βαρύνει σε ποσοστό από 3% έως 14% τις συντάξεις που ξεπερνούν τα 1.400 ευρώ το μήνα, αλλά και να επιλύσει το γόρδιο δεσμό της περικοπής των συντάξεων χηρείας για 80.000 περιπτώσεις του ιδιωτικού τομέα, καθώς δέχεται πιέσεις από την Ευρωπαική Επιτροπή.

Τα δύο αυτά ζητήματα αποτελούν «μνημονιακές υποχρεώσεις» που δεν έχουν αντιμετωπιστεί. καθώς το μέν πρώτο έχει δημοσιονομικό κόστος το οποίο η κυβέρνηση καλείται να καλύψει από τις περικοπές στις συντάξεις χηρείας και τα υπερέσοδα των 400 εκατ. ευρώ που έχει το ασφαλιστικό σύστημα από την παράλληλη απασχόληση των 190.000 συνταξιούχων

Αυτό που βαραίνει στις τελικές αποφάσεις είναι ότι οι συνταξιούχοι στις ευρωεκλογές του Ιουνίου «έδωσαν» την πρωτιά στην Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 38,9%, ενώ το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την ηλιακή ομάδα είναι 17,4%. Ακολούθησαν το ΠΑΣΟΚ με 14,4%, το ΚΚΕ με 8,7%, η Ελληνική Λύση με 8%, η Νίκη με 2,3% και η Πλεύση Ελευθερίας 2,1%.

Ομως τα πράγματα δεν είναι στατικά. Οπως εκτιμούν στο Μέγαρο Μαξίμου οι συνταξιούχοι έχουν πληγεί εισοδηματικά από την ακρίβεια και σε μεγάλο βαθμό από το υψηλότερο κόστος φαρμάκων και αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Ηδη το Μέγαρο Μαξίμου έχει δώσει εντολή στη νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας την υπουργό, Νίκη Κεραμέως, και τον υφυπουργό, Πάνο Τσακλόγλου, να προετοιμάσουν τις αλλαγές και τις παρεμβάσεις εξαντλώντας τα δημοσιονομικά περιθώρια έτσι ώστε το «πακέτο» που θα εξαγγείλει ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ να είναι ουσιαστικό και να μη χωρά αμφισβήτηση.

Στο πλαίσιο αυτό προετοιμάζονται οι εξής παρεμβάσεις:

1.Μείωση εισφοράς αλληλεγγύης (ΕΑΣ)

Το υπουργείο μελετά εδώ και δύο χρόνια τη μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΑΣ), που αφορά περισσότερους από 400.000 συνταξιούχους με εισόδημα άνω των 1.400 ευρώ. Η βελτιωμένη εκδοχή της ΕΑΣ θα ενταχθεί στο μίνι Ασφαλιστικό και θα εφαρμοστεί από το 2025.[Text Wrapping Break][Text Wrapping Break]Οι μηνιαίες παρακρατήσεις για την εισφορά αλληλεγγύης για τις κύριες συντάξεις διαμορφώνονται κλιμακωτά από 3% έως 13%, ενώ παρακράτηση εφαρμόζεται και στις επικουρικές συντάξεις άνω των 300 ευρώ καθιστώντας έτσι τους συνταξιούχους με μηνιαία σύνταξη άνω των 1400 ευρώ, τους βαρ΄θυτερα φορολογούμενους Ελληνες.

Μάλιστα η εισφορά μηδενίζει σε πολλές περιπτώσεις την αύξηση των συντάξεων, με αποτέλεσμα το καθαρό ποσό μετά την αύξηση και την παρακράτηση να είναι μικρότερο από το αρχικό. Για παράδειγμα, συνταξιούχος με σύνταξη 1.699 ευρώ, λαμβάνοντας την αύξηση 3% για το 2024, πήρε σύνταξη 1.751 ευρώ και υπέστη την κράτηση ΕΑΣ της δεύτερης κλίμακας με 6%. Πρακτικά η αύξησή του μηδενίστηκε λόγω ΕΑΣ.

Αυτή είναι η πρώτη στρέβλωση που θα θεραπευτεί, με στόχο το καθαρό ποσό μετά την όποια αύξηση να μην πέφτει κάτω από το προηγούμενο. Ο υφυπουργός Εργασίας Πάνος Τσακλόγλου ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι στις περιπτώσεις αρνητικής διαφοράς -όταν δηλαδή η εισφορά αλληλεγγύης «τρώει» ένα κομμάτι της αύξησης ή προκαλεί μείωση της σύνταξης- ο ΕΦΚΑ θα την καλύπτει και ο συνταξιούχος θα απολαμβάνει ολόκληρη την αύξηση.

Από εκεί και πέρα εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια για την ελάφρυνση της επιβάρυνσης όπως,

– Μείωση των συντελεστών κατά 50%

– Κατάργηση της εισφοράς για τις επικουρικές συντάξεις (με όφελος από 10 έως 71 ευρώ τον μήνα)

– Αλλαγή της αρχιτεκτονικής της ΕΑΣ ώστε αυτή να μην επιβάλλεται από το πρώτο ευρώ, αλλά μόνο στο ποσό που υπερβαίνει το πλαφόν κάθε κλιμακίου, όπως δηλαδή ακριβώς συμβαίνει και με τους φορολογικούς συντελεστές στη φορολογία εισοδήματος

2. Αυξήσεις 2,5% στις συντάξεις τον Ιανουάριου

Aύξηση που θα κυμαίνεται γύρω στο 2,5%, ίσως και λίγο παραπάνω, αναμένεται ότι θα λάβουν για το 2025 περίπου 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχοι τα Χριστούγεννα με τις συντάξεις του Ιανουαρίου. Οι αυξήσεις θα ακολουθήσουν όπως κάθε χρόνο τον μαθηματικό τύπο πληθωρισμός +ΑΕΠ διά 2.

Για τα επόμενα χρόνια το πρόγραμμα σταθερότητας προβλέπει ανάπτυξη 2,4% (το 2024) και 2,6% (2025), ενώ ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει από 2,6% το 2024 σε 2,3% το 2025.

Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, η αύξηση των συντάξεων για το 2025 θα κινηθεί γύρω από το 2,5%, δηλαδή κατά μέσο όρο 25 ευρώ τον μήνα.

Οι χαμηλές συντάξεις των 500 ευρώ ως 600 ευρώ θα αυξηθούν κατά μέσο όρο 15 ευρώ, ενώ οι μεσαίες των 1.000 ευρώ ως 1.400 ευρώ θα αυξηθούν 25-35 ευρώ.

Το ποσοστό της αύξησης θα ανακοινωθεί προς το τέλος του φθινοπώρου, όταν θα υπάρχει η τελική εκτίμηση για τα δύο βασικά οικονομικά μεγέθη.

3.Επίδομα προσωπικής διαφοράς 100-200 ευρώ

Oι συνταξιούχοι που δεν θα πάρουν αύξηση επειδή διατηρούν ακόμα προσωπική διαφορά θα ενισχυθούν με το επίδομα προσωπικής διαφοράς 100-200 ευρώ.

Απαραίτητη προϋπόθεση η μηνιαία σύνταξή τους να μην υπερβαίνει τα 1.600 ευρώ. Το πλήθος των δικαιούχων του επιδόματος θα είναι σαφώς μικρότερο από πέρυσι που ήταν 742.772, άτομα, καθώς κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι συνταξιούχοι μειώνουν ή μηδενίζουν την προσωπική τους διαφορά και ανοίγουν τον δρόμο για μελλοντικές αυξήσεις στο χέρι.

Υπενθυμίζουμε ότι πέρυσι το επίδομα ανερχόταν σε 200 ευρώ για συντάξεις έως 700 ευρώ, σε 150 ευρώ για συντάξεις από 701 έως 1.100 ευρώ και σε 100 ευρώ για συντάξεις από 1.101 έως 1.600 ευρώ. Συντάξεις άνω των 1.600 ευρώ δεν πήραν επίδομα.

4. Εφάπαξ ενίσχυση των ευάλωτων

Tο κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς θα προέλθει από τη φορολόγηση των υπερκερδών των διυλιστηρίων που κυμαίνεται μεταξύ 250 και 300 εκατ. ευρώ. Κατ’ εκτίμηση, το κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς ανέρχεται σε 100 εκατ. ευρώ. Επομένως απομένουν άλλα 150-200 εκατ., τα οποία είτε θα διατεθούν για να δοθεί υψηλότερο επίδομα προσωπικής διαφοράς είτε θα κατευθυνθούν σε ευάλωτες ομάδες πολιτών με τη μορφή εφάπαξ οικονομικής ενίσχυσης (επιταγή ακρίβειας), δηλαδή σε χαμηλοσυνταξιούχους, άτομα με αναπηρία, οικογένειες με παιδιά, ανασφάλιστους υπερήλικες και άλλες κατηγορίες πολιτών, καθώς και σε εκείνους που εισπράττουν σε μηνιαία βάση το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.

Πέρυσι η οικονομική ενίσχυση ύψους 150 ευρώ είχε δοθεί σε χαμηλοσυνταξιούχους με εισόδημα από κύριες συντάξεις έως 700 ευρώ τον μήνα (8.400 τον χρόνο) οι οποίοι δεν είχαν προσωπική διαφορά ή αν είχαν ήταν μικρότερη των 10 ευρώ. Τα Ατομα με Αναπηρία έλαβαν πέρυσι το υψηλότερο επίδομα, που ήταν 200 ευρώ. Προσαυξημένο κατά το ήμισυ της μηνιαίας εισοδηματικής ενίσχυσης δόθηκε τα Χριστούγεννα στους δικαιούχους το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, ενώ οι ανασφάλιστοι υπερήλικες έλαβαν οικονομική ενίσχυση ύψους 150 ευρώ. Στους δικαιούχους του επιδόματος παιδιού καταβλήθηκε πρόσθετη έκτακτη δόση, η οποία αντιστοιχεί στο μηνιαίως χορηγούμενο ποσό του επιδόματος προσαυξημένο κατά το ήμισυ.

5. Συντάξεις χηρείας

Το θέμα που εκκρεμεί εδώ και τέσσερα χρόνια έχει ήδη τεθεί επί τάπητος, καθώς οι συντάξεις χηρείας στον ιδιωτικό τομέα δεν έχουν περικοπεί, σε αντίθεση με τον δημόσιο τομέα και τον ΟΓΑ, στους οποίους το «ψαλίδι» εφαρμόζεται από το 2020. Τα σενάρια που εξετάζονται είναι διαφορετικά ώστε οι χήρες/οι να πέσουν στα μαλακά. Η περικοπή εκτιμάται ότι αφορά πάνω από 60.000 δικαιούχους συντάξεων χηρείας του ιδιωτικού τομέα μετά το 2016, στους οποίους δεν έχει εφαρμοστεί η διάταξη που προβλέπει ότι η σύνταξη χηρείας μειώνεται από το 70% της αρχικής στο 35% αν μετά την πρώτη τριετία από την καταβολή της η χήρα ή ο χήρος εργάζονται ή λαμβάνουν δική τους σύνταξη.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Protagon, η πρώτη παρέμβαση θα έχει σχέση με τις αναδρομικές μειώσεις ώστε οι χήρες/οι να μην επιβαρυνθούν υπέρμετρα και να διευκολυνθούν με την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων σε πολλές δόσεις.

Επίσης στο τραπέζι βρίσκονται τα εξής σενάρια:

– Επαναφορά της διάταξης που προβλέπει ότι σε περίπτωση που ο δικαιούχος σύνταξης χηρείας παίρνει και δική του σύνταξη, να έχει το δικαίωμα να επιλέξει η περικοπή να γίνει στη μικρότερη σύνταξη

– Να μην εφαρμοστεί η μείωση σε όσους εξακολουθούν να απασχολούνται από το 2024 και μετά ώστε να επικρατήσει ισονομία με τους υπόλοιπους συνταξιούχους που εργάζονται και δεν υφίστανται πλέον περικοπή της σύνταξης

– Η περικοπή να αφορά μόνο την εθνική σύνταξη (426,17 ευρώ) και όχι το σύνολό της μετά την 3ετία

-Συγχώνευση των δύο εθνικών συντάξεων σε μία. Σήμερα οι δικαιούχοι σύνταξης χηρείας που έχουν ταυτόχρονα και δική τους σύνταξη παίρνουν δύο ανταποδοτικές και δύο εθνικές συντάξεις. Αυτό που θα εξεταστεί με το νέο καθεστώς είναι να μην καταργηθεί η δεύτερη εθνική σύνταξη αλλά να μετατραπεί σε ποσό προσωπικής διαφοράς ώστε να ισχύσει ο νόμος που προβλέπει τη χορήγηση μιας εθνικής σύνταξης ανεξαρτήτως αριθμού συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων.

Oι δυο αδικίες και η θεραπεία τους

Επίσης, στο πλαίσιο της προωθούμενης διάταξης αναμένεται να θεραπευτούν δύο αδικίες. Σήμερα οι συνταξιούχοι χηρείας με παιδιά δεν θεωρούνται μονογονεϊκή οικογένεια, με αποτέλεσμα να μην έχουν φορολογικές απαλλαγές και να μη λαμβάνουν επιδόματα ή παροχές με τα ίδια εισοδηματικά κριτήρια όπως οι λοιπές μονογονεικές οικογένειες. Αυτή η αδικία αναμένεται να διορθωθεί.

Aδικη μεταχείριση θεωρείται και η περίπτωση συνταξιούχων του ΟΓΑ με σύνταξη χηρείας από άλλο Ταμείο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι συνταξιούχοι έχουν διπλή περικοπή, καθώς χάνουν άμεσα το προνοιακό κομμάτι της σύνταξης του ΟΓΑ και το 50% της σύνταξης χηρείας μετά την πρώτη τριετία, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να καταλήγουν με μικρότερη σύνταξη από αυτή που θα είχαν αν αποποιούνταν εξαρχής τη σύνταξη χηρείας.

Ωστόσο οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο καθώς τίθεται θέμα κοινωνικής ευαισθησίας.

6. Νέος τρόπος υπολογισμού αποδοχών

Σύμφωνα με τη νομοθεσία (ν.4387/2016), από το 2025 ο υπολογισμός των συντάξιμων αποδοχών θα γίνεται με τον δείκτη μεταβολής μισθών και όχι με τον δείκτη τιμών καταναλωτή, όπως ισχύει μέχρι σήμερα, όπου οι συντάξιμες αποδοχές αναπροσαρμόζονται από το 2002 και μετά προσαυξημένες κατ’ έτος με τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή. Η ομάδα που έχει συγκροτηθεί στο υπουργείο Εργασίας αναμένεται να «κατασκευάσει» τον δείκτη μεταβολής μισθών ως το τέλος της χρονιάς.

Αυτό σημαίνει ότι την επόμενη χρονιά οι συντάξιμες αποδοχές των ασφαλισμένων που αποτελούν τη βάση υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης παύουν να αυξάνονται με τον πληθωρισμό και θα αυξάνονται με το ποσοστό αύξησης του δείκτη μισθών όλων των εργαζομένων. Αν το 2024 ο δείκτης μισθών καταγράψει αύξηση 3,5%-4%, όπως εκτιμάται, αυτό το ποσοστό θα αυξήσει και τον μισθό που θα ληφθεί υπόψη για την ανταποδοτική σύνταξη όσων αποχωρήσουν το 2025.

Για παράδειγμα, ένας ασφαλισμένος με 40 χρόνια ασφάλισης και μισθό την τελευταία 20ετία από 800 έως 1.300 ευρώ, με το ισχύον σύστημα που βασίζεται στον πληθωρισμό θα έχει συντάξιμες αποδοχές 1.280 ευρώ και θα λάβει κύρια σύνταξη ίση με 1.075 ευρώ (μεικτά). Με το νέο τρόπο υπολογισμού, με βάση τον δείκτη μισθών, αν η συνολική αύξηση του γενικού επιπέδου των μισθών είναι 4% για το 2024, τότε οι συντάξιμες αποδοχές θα είναι 1.300 ευρώ και η σύνταξη που θα λάβει θα είναι 1.082 ευρώ, δηλαδή αυξημένη κατά 0,7%.

Οι διαφορές, όπως έχουν τονίσει οι ειδικοί, θα είναι αμελητέες τα πρώτα χρόνια, αλλά έπειτα από 5-6 χρόνια εφαρμογής του νέου τρόπου υπολογισμού οι συντάξεις θα λάβουν αυξήσεις 5%-10%.

Για παράδειγμα, ένας ασφαλισμένος που συμπληρώνει τα 40 έτη ασφάλισης το 2030, αν θεωρήσουμε ότι ο πληθωρισμός την περίοδο 2025-2029 ήταν κάθε χρόνο 2% και η αύξηση των μισθών 5% τότε:

α/ Στην περίπτωση που ίσχυε ο κανόνας της αναπροσαρμογής με τον πληθωρισμό ο ασφαλισμένος θα ελάμβανε κύρια σύνταξη το 2030 ίση με 1.190 ευρώ.

β/ Με τον νέο υπολογισμό, με βάση τη μεταβολή των μισθών, θα έπαιρνε σύνταξη 1.308 ευρώ, δηλαδή 10% αυξημένη.

Μάλιστα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του υφυπουργού Εργασίας Πάνου Τσακλόγλου και εφόσον υποτεθεί ότι η παραγωγικότητα θα αυξάνεται με 0,7% ετησίως, σύμφωνα με τις συντηρητικές προβλέψεις της Κομισιόν, τότε για έναν ασφαλισμένο που μπαίνει τώρα στην αγορά εργασίας η σύνταξη που θα προκύψει σε 40 χρόνια θα είναι τουλάχιστον 30% υψηλότερη από αυτή που θα προέκυπτε αν εξακολουθούσαμε να χρησιμοποιούμε ως βάση υπολογισμού τον πληθωρισμό

7. Δύο σενάρια για μείωση εισφορών

Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την περαιτέρω μείωση των εισφορών σε δύο φάσεις, αρχής γενομένης από το 2025. Η μείωση θα είναι κατά μία μονάδα και θα μοιραστεί σε μισή μονάδα το 2025 και μισή το 2027, αν και υπάρχουν πιέσεις για επίσπευσή της είτε σε δεύτερο χρόνο εντός της επόμενης χρονιάς είτε εντός του 2026. Το επικρατέστερο σενάριο είναι η πρώτη μείωση να αφορά μόνο τις εργοδοτικές εισφορές για να ελαφρυνθεί το βάρος των επιχειρήσεων προκειμένου να λειτουργήσει ως κίνητρο για την πραγματική αύξηση των μισθών.

8. Εργαζόμενοι συνταξιούχοι με αναπηρία

Εν αναμονή της διάταξης που θα καταργεί τα εμπόδια για τη συνέχιση της απασχόλησής τους βρίσκονται εδώ και μήνες οι συνταξιούχοι αναπηρίας. Υπενθυμίζουμε ότι η ισχύουσα διάταξη απαιτεί τη διακοπή της εργασίας του εργαζόμενου με αναπηρία προκειμένου πρώτα να συνταξιοδοτηθεί και στη συνέχεια να αναλάβει εργασία χωρίς να περικόπτεται η σύνταξή του και χωρίς να έχει την υποχρέωση καταβολής του πόρου 10% επί του εισοδήματός του από την εργασία υπέρ ΕΦΚΑ. Η διάταξη θα επιλύσει το πρόβλημα και έτσι η συνταξιοδότηση λόγω αναπηρίας θα προχωρεί χωρίς διακοπή της εργασίας και οι συνταξιούχοι αναπηρίας θα προστατεύονται από αυτή την ταλαιπωρία.

9. Εξαγορά πλασματικών ετών για την επικουρική

Το μέτρο της fast track έκδοσης των επικουρικών με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης δεν φαίνεται να αποδίδει όσο προσδοκούσε ο ΕΦΚΑ, με αποτέλεσμα οι εκκρεμείς επικουρικές να φθάνουν σήμερα τις 43.000. Για να πάρουν μια ανάσα οι υποψήφιοι συνταξιούχοι επικουρικών, το υπουργείο Εργασίας εξετάζει το ενδεχόμενο χορήγησης προκαταβολής επικουρικής σύνταξης κατόπιν αίτησης των ίδιων των συνταξιούχων, καθώς και την εξαγορά πλασματικών ετών για τη συμπλήρωση του ελάχιστου ορίου των 15 ετών ώστε να απονέμεται σε συντομότερο χρονικό διάστημα η επικουρική.

Σημειώνουμε ότι η δυνατότητα αυτή δεν υπάρχει σήμερα στο πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, που καλύπτει τους περισσότερους ασφαλισμένους.

10. Συνταξιούχοι με οφειλές

Περισσότεροι από 4.000 οφειλέτες έχουν ήδη υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης με τα νέα αυξημένα όρια οφειλών και ελέγχονται από τον ΕΦΚΑ αν πληρούν τις προϋποθέσεις προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία για την απονομή της σύνταξής τους. Αν δεν εντοπιστούν παρατυπίες, οι πρώτοι οφειλέτες θα λάβουν συντάξεις τέλος Αυγούστου. Αίτηση μπορούν να υποβάλλουν οι οφειλέτες ελεύθεροι επαγγελματίες με χρέη έως 30.000 ευρώ (από 20.000) και οι αγρότες με χρέη έως 10.000 ( από 6.000) ευρώ. Οι οφειλέτες, ωστόσο, πρέπει να δώσουν τη συγκατάθεσή τους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την άρση του τραπεζικού απορρήτου, καθώς οι τραπεζικές καταθέσεις δεν πρέπει να υπερβαίνουν το ποσό των 12.000 ευρώ γενικά ή των 6.000 ευρώ αν πρόκειται για οφειλέτη του ΟΓΑ.