Οι Κυθήριοι ήταν μεταξύ των πρώτων Ελλήνων κυρίως από τη νησιωτική χώρα που μετοίκησαν στην Αυστραλία ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Μετά τους περιορισμούς που επέβαλλαν οι ΗΠΑ στον αριθμό των μεταναστών το 1923 αλλά κυρίως κατά τη Μεγάλη Κρίση και Ύφεση του 1929-1931, η Αυστραλία έγινε ο νέος γνωστός μεταναστευτικός προορισμός. Έτσι, στα χρόνια του Μεσοπολέμου, οι Κυθήριοι άλλαξαν το μεταναστευτικό τους προορισμό από τις ΗΠΑ προς την Αυστραλία, όπου έφταναν μαζικά αναζητώντας ευκαιρίες απασχόλησης. Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, οι Κυθήριοι της Αυστραλίας είχαν εγκατασταθεί σε μεγάλες πόλεις και δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά στον τομέα των τροφίμων και της εστίασης, με κύρια ασχολία τα café.
‘Ένας εξ αυτών ήταν ο Μηνάς Λαζαρέτος από το χωριό Βιαράδικα. Ο πατέρας του Εμμανουήλ είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα. Και οι τρεις γιοί του μετανάστευσαν στην Αυστραλία, οι δύο μεγαλύτεροι, Παναγιώτης και Μηνάς, προπολεμικά, ενώ ο μικρότερος Δημήτρης μετά τον πόλεμο. Κάτω από δύσκολες συνθήκες εργασίας κατάφεραν να γίνουν ιδιοκτήτες του Majestic Café στον εμπορικότερο δρόμο East End της πόλης Rockhampton, από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Advertisement
Ο Μηνάς Λαζαρέτος, γεννημένος στις 21 Οκτωβρίου 1912, έφτασε στην Αυστραλία στις 29 Νοεμβρίου 1938, έγινε Αυστραλός πολίτης στις 6 Δεκεμβρίου 1946 και άσκησε το εκλογικό του δικαίωμα στις εκλογές των ετών 1949, 1954 και 1958.[2] Τα ψηφιοποιημένα Εθνικά Αρχεία της Αυστραλίας (National Archives of Australia) παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τον ακριβή χρόνο και τόπο άφιξης και έτσι μας βοηθούν να εντοπίσουμε τα ίχνη της πορείας του από την Ελλάδα στην Αυστραλία, που αποτελούσε κατά κανόνα την κοινή πορεία κάθε τυπικού Κυθήριου μετανάστη κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι επιβιβάστηκε στο καράβι P and O Strathnaver στο Port Said, το οποίο εκτελούσε δρομολόγια μεταξύ Αγγλίας και Αυστραλίας, καθώς αεροπορική σύνδεση δεν υπήρχε μέχρι και την πρώτη δεκαετία μεταπολεμικά. Το ταξίδι ήταν μακρύ και κουραστικό. Από τα Κύθηρα στον Πειραιά, από εκεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, επτά ώρες οδικώς προς το Port Said με τελικό προορισμό το Brisbane ύστερα από 29 μέρες στη θάλασσα. Οι μετανάστες ταξίδευαν σε τουριστική θέση είτε σε καμπίνες με πολλά άτομα μαζί, είτε στο κατάστρωμα.
Ο Μηνάς Λαζαρέτος σε νεαρή ηλικία, αρχές της δεκαετίας 1940, Rockhampton.
Ο Παναγιώτης, πρωτότοκος, είχε ξεκινήσει ένα χρόνο νωρίτερα το ίδιο ταξίδι. Γράφει στο ημερολόγιό του: «Αναχώρηση στις 25 Μαρτίου 1937 από τα Κύθηρα, 30 Μαρτίου από Πειραιά προς Αλεξάνδρεια, 7 Απριλίου από Port Said, άφιξη 11 Μαΐου στο Brisbane….. με 19 Κυθήριους συνταξιδιώτες από το Port Said, μεταξύ αυτών Δημήτριος Στάθης, Θεόδωρος Μαρσέλος, Νικόλαος Μεγαλοοικονόμος, Νικόλαος Καρύδης, Ιωάννης Γαλάνης, Νικόλαος Κοντολέων, Γεώργιος, Φραντζέσκος και Αριστοτέλης Ζαντιώτης…. Εκεί αντάμωσα τον Κοσμά Αθούση, καθίσαμε δύο ημέρες στο Brisbane, μετά πήγαμε στο Redcliff και κάθισα άνεργος μέχρι την 1η Ιουνίου 1937».
Ο Μηνάς Λαζαρέτος, δευτερότοκος, ακολουθεί την ίδια πορεία ένα χρόνο αργότερα. Εγγυητής του ήταν ο Παναγιώτης Κοντολέων, συγχωριανός και συγγενής, που είχε ήδη εγκατασταθεί, αποκτήσει την υπηκοότητα και ήταν ιδιοκτήτης καφέ στη πόλη Chinchilla, 290 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Brisbane. Εργάστηκε εκεί σε πολύ αντίξοες συνθήκες, 24/7, κερδίζοντας λίγα χρήματα. Από το ημερολόγιο του Παναγιώτη διαβάζουμε: «Από 1η Ιουνίου 1937 πήρα δέκα σελίνια για 9 εβδομάδες, …..τον Αύγουστο πήρα μία λίρα την εβδομάδα για 4 εβδομάδες, 4 λίρες το Σεπτέμβριο για 2 εβδομάδες…..». Το μεγαλύτερο ποσό των χρημάτων το έστελναν στους γονείς τους και στην υπόλοιπη οικογένεια που παρέμενε στα Κύθηρα.
Με πολλές ώρες εργασίας, στερήσεις και αποταμίευση χρημάτων γρήγορα τα δύο αδέρφια εγκατασταθήκαν στο Rockhampton και άνοιξαν το Majestic café, καφέ, εστιατόριο και χώρος εκδηλώσεων, στην East End Street, δίπλα στο γνωστό πολυκατάστημα της εποχής Stewarts Department Store.
To Majestic Café, ιδιοκτησίας των αδερφών Λαζαρέτος, τρίτο κτίριο δεξιά, δίπλα στο γνωστό εμπορικό πολυκατάστημα Stewarts. Αρχές δεκαετίας 1950.
Εξωτερική όψη του Majestic Café, 15 Μαρτίου 1954, κατά την ημέρα επίσκεψης της Βασίλισσας Ελισάβετ Β’ στο Rockhampton στο πλαίσιο της περιοδείας της στην Αυστραλία. Στο παράθυρο διακρίνεται ο Παναγιώτης Λαζαρέτος.
Τα ελληνικά café ήταν η κύρια επιχειρηματική δραστηριότητα των Κυθήριων της Αυστραλίας. Στο απόγειό τους τη δεκαετία του 1950 και 1960, κάθε πόλη είχε το δικό της café Κυθήριου ιδιοκτήτη, που αποτελούσε προσφιλή τόπο συνάντησης. Ήταν ανοικτά από τις 6πμ μέχρι τις 11μμ, όλες τις ημέρες της εβδομάδας, προσφέραν καφέ, χυμούς και φαγητό, κατά κανόνα Αγγλικό μενού. Μιλούσαν αποκλειστικά την αγγλική ενώ ελληνικό φαγητό δεν προσφερόταν. Με άλλα λόγια, οι υπηρεσίες που πρόσφεραν ήταν πλήρως προσαρμοσμένες στις συνήθειες και ανάγκες των Αυστραλών και γι’ αυτό πολύ σύντομα έγιναν δημοφιλή τόσο για το καλό και φτηνό αγγλικό φαγητό, όσο και για το φιλόξενο περιβάλλον τους.
O Μηνάς Λαζαρέτος εντός του café με κοπέλες του προσωπικού, τέλη δεκαετίας του 1940.
Ο Μηνάς Λαζαρέτος, εντός του ισογείου.
Ο Παναγιώτης Λαζαρέτος με τη σύζυγό του Μαρία, εντός του café, μέσα δεκαετίας του 1950.
Στο βάθος διακρίνονται ο Παναγιώτης και η Μαρία, ώρα σερβιρίσματος.
Ο πρώτος όροφος με χρήση ιδιωτικής τραπεζαρίας και χώρου κοινωνικών εκδηλώσεων, αρχές δεκαετίας 1960.
[1] Ευχαριστώ πολύ την Giota Lazaretos Sams για τις πολύτιμες πληροφορίες. Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Μηνά και του Παναγιώτη Λαζαρέτου. Το παρόν κείμενο αφιερώνεται στην μνήμη των Παναγιώτη, Μηνά και Δημήτρη.
[2] Βλ. National Archives of Australia καθώς και Australian Electoral Rolls 1902-1980, Voting Records, Family Search.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2024
Kythira Online
