Οι θάνατοι από Covid-19 και ο κακός μας ο καιρός

Από το περασμένο φθινόπωρο δύο έμπειροι πολιτικοί, οι οποίοι στην παρούσα συγκυρία λειτουργούν ως οξυδερκείς παρατηρητές και σχολιαστές των κοινωνικών και πολιτικών δρώμενων, έθεσαν το θέμα του μεγάλου αριθμού θανάτων στη χώρα με αίτιο την πανδημία της Covid-19. Μεγάλου, κατά αναλογία πληθυσμού και συγκριτικά με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος στις 4 Οκτωβρίου 2021 με δημόσια παρέμβασή του είχε ζητήσει «από την ιατρική κοινότητα να μας εξηγήσει γιατί εμφανίζεται αυξημένος ρυθμός και αριθμός θανάτων στην παρούσα φάση της πανδημίας, ώστε στη βάση μιας επιστημονικά έγκυρης πληροφόρησης η κυβέρνηση να λάβει τις δικές της αποφάσεις και η αντιπολίτευση το δικό της μερίδιο κοινωνικής ευθύνης».

Πριν από λίγες ημέρες (9 Φεβρουαρίου 2022) ο Στέφανος Μάνος με ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα τόνιζε: «Δεν ξέρω αν κάνω λάθος, αλλά παρατηρώ τη σταδιακή εξοικείωση της κοινωνίας και των μέσων ενημέρωσης με τους θανάτους από Covid-19. Μέχρι σήμερα 25.000 θάνατοι, σε μια χώρα με ετήσιες γεννήσεις 85.000! Δεν θα έπρεπε η κυβέρνηση να συστήσει μια ολιγομελή ομάδα με εντολή να βρει τρόπους να περιορίσει τους θανάτους στα μέσα δυτικοευρωπαϊκά επίπεδα; Δηλαδή κατά τουλάχιστον 50%, έστω και αν χρειαστεί να διαλύσει βολεμένες ιεραρχίες, έστω αν σπάσει αυγά».

Για να μην αδικήσω, το θέμα έχει απασχολήσει και το εξέφρασαν δημόσια αρμόδιοι θεσμικοί παράγοντες όπως ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου Αθανάσιος Εξαδάκτυλος και αρκετοί γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων. Στο ενδιάμεσο, επανέρχεται σποραδικά, με τον «κλασικό» ελληνικό τρόπο, ως στείρα πολιτική αντιπαράθεση.

Το γεγονός είναι πολύ σοβαρό, πολύ θλιβερό και πολύ μεγάλο. Θα σφραγίσει την εποχή. Δυστυχώς αρνητικά. Οφείλουμε να το προσεγγίσουμε, όχι μόνον ως ανάγκη φιλανθρωπικής και κοινωνικής ευαισθησίας ή ως υποχρέωση του κοινωνικού κράτους μας να διαγνώσει και να θεραπεύσει σημαντικές αδυναμίες του, αλλά και ως άσκηση εθνικής αυτογνωσίας.

Αφορά ταυτόχρονα το πολιτικό μας σύστημα, την επιστημονική κοινότητα, τους θεσμούς της κοινωνικής μας οργάνωσης. Δεν μπορεί να προσεγγιστεί αποσπασματικά, ούτε να μελετηθεί υπό μία οπτική γωνία μόνον, γιατί είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο.

Σταχυολογώ τα σημαντικότερα αίτια που συντρέχουν και επιφέρουν περισσότερους θανάτους στην Ελλάδα.

♦ Καθυστέρηση στην εφαρμογή του εμβολιαστικού προγράμματος και τελική επίτευξη συγκριτικά μικρότερης κάλυψης. Δεν είναι σκοπός μου να αναφερθώ στα προφανή επιχειρησιακά και επικοινωνιακά λάθη ή κενά των αρμοδίων ή στην επικράτηση ιδεοληψιών θρησκευτικής ή άλλης προέλευσης.

♦ Γήρανση του πληθυσμού. Το προσδόκιμο της ζωής μας είναι οριακά υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Εχουμε περισσότερους ανθρώπους στο ηλικιακό φάσμα των 80-89 ετών, από το οποίο προκύπτει η πλειονότητα των θανάτων.

♦ Αρκετοί υπερήλικοι ζουν σε μικρούς οικισμούς, σε χωριά και μικρά νησιά. Οταν ασθενήσουν, τα τοπικά κοινωνικά δίκτυα τους εντοπίζουν και τους μεταφέρουν με μικρή, αλλά κρίσιμη καθυστέρηση στα νοσοκομεία.

♦ Κάπνισμα. Είναι προφανής η πρόσθετη επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος των καπνιστών και η Covid-19 είναι μια κατ’ εξοχή αναπνευστική πάθηση που προστίθεται.

♦ Ενδεχόμενα γενετικά αίτια που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα μεγάλων ομάδων του ελληνικού πληθυσμού.

♦ Ελλειψη αποτελεσματικής πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Κατά την επιδημία μάθαμε ότι ευκολότερα βρίσκεις ένα νοσοκομείο, αλλά όχι έναν γιατρό στην περιοχή σου. Εχουμε την πιο ακριβή πρωτοβάθμια περίθαλψη, που διαθέτει μέχρι μαγνητικούς τομογράφους σε κάθε γειτονιά, αλλά δεν έχουμε τον προσωπικό γιατρό μας.

♦ Η επιβάρυνση από άλλα υποκείμενα νοσήματα. Η έλλειψη πρωτοβάθμιας περίθαλψης επιφέρει κακή διαχείριση χρονίων νοσημάτων. Πολλούς ασθενείς η Covid-19 τους βρήκε με ατελή ρύθμιση του διαβήτη, της υπέρτασης, του άσθματος, ρευματοπαθειών κ.λπ.

♦ Ελλείψεις στην οργάνωση της διακομιδής ασθενών, είτε επειγόντως είτε σε απλές, κατ’ οίκον προσεγγίσεις μη περιπατητικών ασθενών.

♦ Ελλείψεις υποδομών των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Η έναρξη βρήκε τη χώρα με τις μισές κλίνες του ευρωπαϊκού μέσου όρου, τώρα περίπου φθάσαμε αυτό τον στόχο στα χαρτιά, γιατί…

♦ Οι ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού ΜΕΘ είναι μεγαλύτερο πρόβλημα και δεν αποκαθίσταται σύντομα. Η εκπαίδευση και απόκτηση πείρας απαιτούν αρκετά χρόνια. Η επάρκεια προσωπικού απαιτεί ισχυρά κίνητρα.

♦ Επιπλοκές με ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις είναι συχνές σε ασθενείς με βαριά κλινική εκδήλωση Covid-19. Η ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών μικροβίων οφείλεται στην άσκοπη, διαχρονική κατάχρηση αντιβιοτικών που κάνουμε στην Ελλάδα.

♦ Κακή επιλογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων ή κακή εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων, που αφορούσε το πρώτο κύμα και δεν ήταν διάφορη από την πρακτική σε όλον τον δυτικό κόσμο.

♦ Τέλος, ανθρωπιστικοί λόγοι. Οικονομική ανέχεια που επιφέρει κοινωνικό αποκλεισμό.

Πίσω από κάθε θάνατο βρίσκεται ένα ή περισσότερα από τα πιο πάνω αίτια. Ολα μαζί συνθέτουν την πραγματικότητα των ελλείψεων και των στρεβλώσεων ενός σημαντικού τμήματος του κοινωνικού μας κράτους, εκείνου των υπηρεσιών Υγείας, και αποκαλύπτουν την αδυναμία μας να δημιουργήσουμε ένα κανονικό, αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Ναι, να υπάρξει έρευνα για κάθε πτυχή που συμβάλλει στην αυξημένη θνητότητα από Covid-19 στην Ελλάδα.

Ναι, να υπάρξουν επιτροπές που θα αξιολογήσουν τη βαρύτητα της συμβολής κάθε παραμέτρου/αιτίου. Ναι, να γίνει με την κυριολεξία της επιστημονικής ορθότητας, χωρίς προκαταλήψεις.

Αλλά μετά να ληφθούν οι αποφάσεις για τις ανατροπές και τις διορθώσεις και να υλοποιηθούν, όχι απλώς να τα ρίξουμε άλλη μια φορά στον κακό μας τον καιρό.

---

* Ο Γιάννης Δατσέρης είναι Πυρηνικός Ιατρός MD, PhD. Συντονιστής Διευθυντής και Τομεάρχης των Εργαστηρίων στον «Ευαγγελισμό». Διετέλεσε Αντιπρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ), 2010-2016.