Πότε «πήρε μπρος» ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Η (εκτιμώμενη) ημερομηνία εκκίνησής του

Ο διάσημος μηχανισμός είχε εντοπιστεί από σφουγγαράδες σε ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα το 1901. Ήταν μεγέθους κουτιού παπουτσιών και είχε γρανάζια και καντράν με μικροσκοπικές επιγραφές, ενώ μπορούσε να προβλέπει εκλείψεις και να καθορίζει πότε λάμβαναν χώρα αθλητικές διοργανώσεις, μεταξύ άλλων.

Με το πέρασμα των ετών, ερευνητές ήταν σε θέση να ανασυνθέσουν τον μηχανισμό προκειμένου να διαπιστώσουν πώς κατασκευάστηκε και πώς τον χρησιμοποιούσαν πριν από πάνω από 2.000 χρόνια. Ωστόσο εξακολουθούν να υφίστανται ερωτήματα: Ποιοι τον έφτιαξαν, πού ζούσαν, γιατί κατασκευάστηκε και τι ημερομηνία εκκίνησης είχε. Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science, ομάδα ερευνητών διαπίστωσε τη συγκεκριμένη ημερομηνία και παρουσιάζει τα ευρήματά της στο πλαίσιο έρευνας που ανέβηκε στο arXiv (online journal όπου αναρτώνται έρευνες εν όψει αξιολόγησης από ομότιμους). Ωστόσο, άλλοι επιστήμονες, που δεν συμμετείχαν στη μελέτη, το αμφισβητούν αυτό, λέγοντας στο Live Science πως η ημερομηνία ήταν μάλλον μέσα στο 204 πΧ.

Αυτός ο συνδυασμός γεγονότων δημιούργησε μια πολύ σπάνια συγκυρία, που θα ήταν μια ιδιαίτερη ημέρα εκκίνησης, σύμφωνα με τους ερευνητές. Όπως είπε στο Live Science ο Αριστείδης Βούλγαρης, lead author της έρευνας και επικεφαλής της ομάδας Functional Reconstruction of Antikythera Mechanism- the FRAMe Project, η ημερομηνία εκκίνησης «θα έπρεπε να είναι πολύ χαρακτηριστική, σημαντική και να βρίσκεται εύκολα».

Είναι πιθανόν οποιοσδήποτε έφτιαξε τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων (άλλο ένα αίνιγμα, με κάποιους ειδικούς να θεωρούν πως ο μηχανικός που τον έφτιαξε ήταν ο Αρχιμήδης) να είδε εκείνη την ημέρα και αυτά που τη χαρακτήριζαν, μα δεν υπάρχει τρόπος να είμαστε βέβαιοι. «Συνήθως, για να γίνονται υπολογισμοί χρόνου, είναι πιο συχνό να επιλέγεται μια ημερομηνία από το πρόσφατο παρελθόν αντί για μια στο μέλλον» έγραψαν οι ερευνητές.

Η ημερομηνία αυτή είναι σημαντική επειδή είναι η ημερομηνία στην οποία όλοι οι υπολογισμοί με χρήση του μηχανισμού θα βασίζονταν. «Προκειμένου να χρησιμοποιήσεις ένα όργανο μέτρησης, χρειάζεται ένα σημείο αναφοράς, πριν τη διαδικασία μέτρησης» έγραψαν οι ερευνητές στο επιστημονικό άρθρο. Όπως σε ένα ημερολόγιο που χρειάζεται συγκεκριμένη σταθερή ημερομηνία (για παράδειγμα έτος 1 μΧ), όποιος χρησιμοποίησε τον μηχανισμό θα χρειαζόταν μια ημερομηνία έναρξης στην οποία να βασίζει όλους τους υπολογισμούς.

Σε κάθε περίπτωση, η ημερομηνία αυτή είναι ένα από τα μυστήρια γύρω από τον θαυμαστό μηχανισμό που μένουν ακόμα να λυθούν. Το Live Science απευθύνθηκε σε ερευνητές που δεν συμμετείχαν στην έρευνα για να ρωτήσει την άποψή τους για τη συγκεκριμένη έρευνα. Ο Αλεξάντερ Τζόουνς, καθηγητής Ιστορίας Θετικών Επιστημών στην Αρχαιότητα στο Institute for the Study of the Ancient World του New York University απάντησε πως το επιστημονικό άρθρο μάλλον δεν θα «άντεχε» σε «επαρκή» αξιολόγηση από ομότιμους, καθώς «υπάρχουν πολλά προβλήματα, από μεγαλύτερα μέχρι μικρότερα, που δείχνουν συμπτώματα έλλειψης καλής βάσης στο ευρύτερο πλαίσιο της αρχαίας αστρονομίας και επιστήμης». Για παράδειγμα, ο ίδιος λέει πως αυτή η ημερομηνία εκκίνησης βάζει τον Κράνειο, μια περίοδο που είναι γραμμένη στον μηχανισμό και σχετίζεται με το κρασί, στον μήνα Φεβρουάριο, που «δεν είναι ιδιαίτερα καλός μήνας για ώριμα σταφύλια».

Δύο επιστημονικά άρθρα του 2014 έδειχναν πως η ημερομηνία έναρξης ήταν το 204 πΧ, πρόσθεσε ο Τζόουνς. Τα δύο αυτά άρθρα έδειχναν πως «η ακολουθία πρόβλεψης έκλειψης είχε υπολογιστεί για ένα μοναδικό διάλειμμα 223 σεληνιακών μηνών που άρχιζε το 204 πΧ» και ήταν να αρχίσει στις 12 Μαΐου 204 πΧ και να αρχίζει και να τελειώνει μια μια σεληνιακή έκλειψη.