Στον Αλαγιάνικο Ντεπέ

την Μαρ 21, 2025

Λαογραφία

Από την ακούραστη ΕΛΕΝΗ ΧΑΡΟΥ, μία από τις πλέον «ανώδυνες» ρίμες παλαιοτέρων εποχών, αυτές που είχαν το ρόλο της κοινωνικής κριτικής, του σαρκασμού ανθρώπων και καταστάσεων, αλλά και έναν τρόπο να βγάζουν απωθημένα, όπως κάνουν σήμερα τηλεοπτικές εκπομπές και το εκπεμπόμενο δηλητήριο των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. (Μάλλον ήταν καλλίτερα στο …τότε).

Παρακάτω παρατίθεται η …πέτρα του σκανδάλου. Η ρίμα που «ξεστάλιξε» η Ελένη (Χάρου) και ήταν η αιτία του ιστορικού αυτού που, με τη βοήθεια του Ποταμίτη συνεργάτη μας Κοσμά Μεγαλοκονόμου, γεμίζει ευχάριστα σελίδες κι αναπολεί περασμένους χρόνους.

«Κ»

ΣΤΟΝ ΑΛΑΓΙΑΝΙΚΟ ΝΤΕΠΕ

Στον Αλαγιάνικο ντεπέ μουστακαλής προβαίνει

κορδώνεται, τσιτώνεται και τέτοια λόγια κρένει

«Έ, πεθεροί και πεθερές, νυφάδες με τσι προίκες,

πάρτε τα πορτοφόλια σας και δείξτε μου τσι θήκες.

Να παντρευτώ αποφάσισα, λοιπόν χαρά σ’ εκείνη

που θα χαρεί τα κάλλη μου, γυναίκα μου να γίνει.

Και της προικός το ζήτημα τ’ αφήνω εις την τύχη

κανένα εκατομμύριο και ό, τι άλλο τύχει»

Και κείνοι που τ’ ακούσανε ετρέξανε να βρούνε

πιθάρια να τρυπώξουνε, κασέλες να χωθούνε.

Μα βρέθηκε ένας πεθερός και βέρος Τσιριγώτης

απ’ τα Καλογριδιάνικα, ο γέρο Παναγιώτης.

Σα γείτονας που ήτανε στο δώμα του σαλτάρει

και στο γαμπρό εφώναξε:- «Βρε Γιάννη κανακάρη,

σου δίνω ‘γω την κόρη μου με δεκαπέντε ζούλες

με κινητά κι ακίνητα και πέντε χιλιαδούλες»

Εκοντυλίστη ο γαμπρός, ξανατσιτώθη πάλε

και κράζει: -Γέρο πεθερέ και κουβαρδά μεγάλε,

εγώ δεν είμαι μπέμπεκος να τρώγω καραμέλες,

θέλω χιλιάδες μπόλικες, προικιά με τις κασέλες.

Κι αν δε μου δώσεις το μαντρί και το μακρύ χωράφι

πάρτηνε και την κόρη σου και βάλτηνε στο ράφι»

Κι ο γέρος όταν τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνη

και καθαρά και ξάστερα του λέει: «Μωρέ Γιάννη,

δεν το ‘ξερα πως ήσουνα απ΄ τους σαρανταπέντε

και κάθομαι και σου μιλώ και δεν σου δίνω πέντε!»

Κι ο γέρος, που πρωτύτερα τον έλεγε παιδί του

τώρα με πέντε δάχτυλα του δίνει την …«ευχή» του!

ΠΗΓΗ

Από τις λαογραφικές συλλογές των μαθητών του Γυμνασίου Κυθήρων.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

τεπές=λόφος

Αλαγιάνικος=από το παρωνύμιο “Αλάης” της οικογενείας Φαρδούλη. Στην Αγία Πελαγία.

Στον Αλαγιάνικο Ντεπέ

Γράφει ο Κοσμάς Μεγαλοκονόμος

Δεν είναι λίγες οι φορές που για «ιστορικά σημειώματα» ζήτησα βοήθεια από την «Αρβελέρ» της Κυθηραϊκής ιστορίας, τη δική μας Ελένη Χάρου. Τεράστια η υπερηφάνεια μου για τις φορές που εκείνη ζήτησε τα δικά μου φώτα για «Ποταμίτικα» θέματα. Βολεύομαι από αυτή την αμφίδρομη σχέση, γιατί αφορά κατά 90% σε πληροφορίες της Ελένης προς εμένα και κατά 10% το αντίστροφο. Αυτό, παρακαλώ, να μείνει μεταξύ μας, μη το μάθει ο Μανώλης, ο προϊστάμενος – εκδότης μας και περικόψει το δικό μου δημοσιογραφικό επίδομα, για να αυξήσει το επίδομα της Ελένης! Τελευταία, λοιπόν, ζήτησε η Ελένη να της πω κατά πού πέφτει ο «Αλαγιάνικος Ντεπές» (ντεπές = ύψωμα, Τουρκιστί) γιατί τα ξωτάρικα τοπωνύμια δεν τα καλοξέρει[1]. Μήτε κι εγώ ήξερα, κάτεχα όμως τέχνασμα να τον ξετρυπώσω. «Άφησε το θέμα πάνω μου» της είπα κι άρχισα έρευνα. Για εντοπισμό τοπωνυμίων ρωτάω φίλο μου λαγοκυνηγό. Βλέπετε γνωρίζει το όνομα κάθε τόπου, γιατί τον σημειώνει μαζί με την ημερομηνία, κάθε φορά που χάνει λαγό. Λέει πως στον ίδιο τόπο, την ίδια μέρα, ακόμα και την ίδια ώρα, θα τον ξανασυναντήσει του χρόνου και του στήνει καρτέρι. Αυτός ο δεινός λαγοκυνηγός μου φανέρωσε πως Αλαγιάνικος ντεπές καλείται λόφος που δεσπόζει πάνω και νότια από πανέμορφη παραλία, το «Καλαμίτσι». (Ας μη γίνει λόγος, μα για το Καλαμίτσι γράφω κάτι «πικάντικα» στο βιβλίο μου «ΚΟΡΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ»). Η περιοχή βρίσκεται στην περιφέρεια της Αγ. Πελαγίας και τη διασχίζει ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος προς την «Κακιά Λαγκάδα», ο μακρύτερος των Κυθήρων πάνω σε ακτογραμμή.

Η Ελένη έχει φυλαγμένη μια αξιοπρόσεχτη Τσιριγώτικη ρίμα με ευρηματική πλοκή και λόγο και τίτλο: «Στον Αλαγιάνικο Ντεπέ». Θέλησε να εντοπίσει τον χώρο, τα αναφερόμενα πρόσωπα και τον ριμαδόρο. Εξ ου η ανάμειξή μου. Τώρα αν σας πω πως όταν τηλεφώνησα στον φίλο λαγοκυνηγό, τον άκουσα να λέει: «Πάρε τον θείο μου, που ήρθε να τα πούμε και που ξέρει απέξω τη ρίμα», θα με πιστέψετε; Το έχω πει και το ξαναλέω: Σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο, όποιος ψάχνει… βρίσκει. Έτσι έμαθα από σεβάσμιο κύριο, ακμαίο στο σώμα και το πνεύμα, πως ο υποψήφιος γαμπρός της ρίμας ήταν ο Γιάννης Φαρδούλης – Αλάης, αδελφός του πατέρα του και ο μέλλον πεθερός ο Παναγιώτης Φαρδούλης – Καλογρίδης. Με βεβαίωσε πως, παρά τα όσα η ρίμα λαλεί, γαμπρός και πεθερός τσούγκρισαν τα κρασοπότηρα, ο Γιάννης πήρε τη Σταμάτα κι έγινε θεία του. Θυμόταν και τον ριμαδόρο που παρά τις υπερβολές του (ποιητική αδεία το λένε) αποδίδει το πνεύμα της εποχής. Είναι ο Γιάννης Τριφύλλης (Καβόγιαννης) γνωστός και με το ψευδώνυμο «Φώτης Κάβος», αδελφός του ποιητή μας Πάνου Φύλλη. Έτσι εξηγείται η τελειότητα της ρίμας και ο ευρηματικός τίτλος, γιατί το έργο του Γιάννη Τριφύλλη, αβίαστα, τον κατατάσσει στους Κυθήριους διανοητές και ποιητές. Κατά το διάστημα 1954 – 66 εξέδιδε την εφημερίδα «Κυθηραϊκός Τύπος» που τα φύλλα της διέσωσαν 741 Τσιριγώτικες μαντινάδες.

Τελειώνω με γενεαλογικά. Από τους πρώτους που κατοίκησαν την περιοχή της σύγχρονης Αγ. Πελαγίας (παλαιότερα «Γιαλός») ήταν δυο κλάδοι με το επώνυμο Φαρδούλη. Ο ένας, των Αλάηδων, κατοίκησε νότια, μέχρι το λαγκάδι που εκβάλει στο Καλαμίτσι και ο άλλος, των Καλογρίδηδων, εγκαταστάθηκε βορειότερα. Οι γάμοι, όμως, σμίγουν ανθρώπους και κτήματα. Καλή χρονιά να έχουμε… με βροχές, γάμους και γεννήσεις.

Λεζάντα: Ο Αλαγιάνικος Ντεπές. Κάτω αριστερά το Καλαμίτσι.

[1] Για να συνεισφέρω λίγο στον Κοσμά και λιγότερα στην Ελένη, κι εγώ σε κυνηγούς και ξωμάχους έτρεχα χρόνια για να συγκεντρώσω τα τοπωνύμια, 4.500 από τα οποία θα βρείτε στο ομώνυμο βιβλίο μου. Εκεί υπάρχουν και τα Αλαγιάνικα, αλλά ο «κυνηγός» μου στον Ποταμό τα έβαλε μόνο στον Ποταμό και όχι στην Αγία Πελαγία. Άρα το «επίδομα» θα μοιραστεί στα …τρία με το συμπάθιο και απελθέτω οιοσδήποτε κακεντρεχής συσχετισμός (Ε.Π.Κ.).