Στον τουρισμό, τα χαμόγελα έχουν ημερομηνία λήξης;

Στην Αθήνα η θερμοκρασία έδειχνε 22 βαθμούς C. Στο Βερολίνο -1. Η Διεθνής Εκθεση Τουρισμού ΙΤΒ 2018 ξεκίνησε στις 7 Μαρτίου με χιόνι και βροχή. Καλή αφορμή για να ονειρευτούν οι Γερμανοί τις διακοπές τους.

Και, πράγματι, εφέτος θα είναι περισσότεροι εκείνοι που θα ταξιδέψουν. Κάτι που είναι γνωστό από τα τέλη της περασμένης χρονιάς και αποτυπώνεται στις αυξημένες προκρατήσεις για Ελλάδα τη σεζόν που σε λίγο ξεκινά. Τα ποσοστά της αύξησης που έδωσαν οι Tour Operators κυμαίνονται από 20% έως 40%. Οι ίδιοι δεν παρέλειψαν να επισημάνουν την ανάκαμψη της Τουρκίας, προϊδεάζοντας ότι για το 2019 τα δεδομένα αλλάζουν. Η συγκυρία, που μετατόπισε μεγάλη μερίδα της ευρωπαϊκής δεξαμενής τουριστών προς τα δυτικά, εκπνέει. Εκτός απροόπτου…

Το κλίμα ευφορίας στην αίθουσα 1.1 όπου παραδοσιακά φιλοξενείται το ελληνικό περίπτερο ήταν διάχυτο. Τα χαμόγελα άφθονα για τη θετική πορεία που διαγράφει η ζήτηση. Όπως και πέρυσι. Εφέτος δεν υπήρχε η ίδια εγρήγορση. Λίγο – πολύ εφέτος όλοι ήξεραν τη δυναμική. Οι πωλήσεις είχαν ξεκινήσει από νωρίς και ακολούθησαν την άνοδο που κατέγραψαν οι προκρατήσεις στα τέλη του 2016 και στις αρχές του 2017. Σε περιπτώσεις ξενοδοχεία είχαν καλύψει ακόμα και το 60% της δυναμικότητάς τους. Κάτι που τους οδηγεί να κάνουν μια παύση στα early bookings και να συνεχίσουν τις πωλήσεις αργότερα στη σεζόν όταν και οι τιμές θα είναι πιο υψηλές.

Σε αυτή τη φάση υπάρχει ικανοποίηση. Τα ξενοδοχεία δεν «κυνηγούν» άλλες κρατήσεις. Στο Νότο οι προκρατήσεις έχουν καλύψει ένα καλό ποσοστό της περιόδου αιχμής, αλλά και λίγο προς τα άκρα της σεζόν, εκτιμά ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Γρηγόρης Τάσιος. Αυτό δημιουργεί και ένα αίσθημα ασφάλειας. Στον Βορρά (Χαλκιδική) οι προκρατήσεις είναι κυρίως για τους μήνες αιχμής.

«Οι επόμενες τρεις εβδομάδες θα είναι καθοριστικές», σχολίασε ένας ταξιδιωτικός παράγοντας. «Φυσικά η αύξηση δεν μπορεί να είναι της τάξης του 30% – 40% όπως ακούγεται για τις προκρατήσεις».

Τα slots δείχνουν μια αύξηση 5%, σημειώνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων Γιώργος Ματσίγκος. Και εξηγεί ότι η φετινή δυναμική στις προκρατήσεις οφείλεται και στο ότι «μεγάλωσε η δεξαμενή των τουριστών. Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος είχε φοβηθεί ή μπορεί να μην είχε τη δυνατότητα να ταξιδέψει». Για τη Ρόδο όμως «είναι απαραίτητο το ποσοστό να ανέλθει στο 8-10%», για να έχει την ίδια πληρότητα με πέρυσι, μια και η δυναμικότητα του νησιού έχει αυξηθεί κατά 10.000 κλίνες σε ξενοδοχεία και Airbnb.

Στο ελληνικό περίπτερο η πρώτη μέρα πέρασε με τις εθιμοτυπικές συναντήσεις και την ξενάγηση της υπουργού Τουρισμού Έλενας Κουντουρά στα επιμέρους περίπτερα. Ο κόσμος σε σχέση με πέρυσι φάνηκε λιγότερος. Τη δεύτερη μέρα της έκθεσης, η κίνηση ενισχύθηκε. Τα πηγαδάκια που σχηματίστηκαν πολλά. Οι συζητήσεις σε γενικές γραμμές επικεντρώθηκαν στην καλή μέχρι τώρα πορεία της ζήτησης, με την ευχή όλα να εξελιχθούν ομαλά.

Το παρών έδωσαν την Πέμπτη 8 Μαρτίου και Περιφερειάρχες. Της Πελοποννήσου, Πέτρος Τατούλης και του Νοτίου Αιγαίου, Γιώργος Χατζημάρκος. Μια ημέρα νωρίτερα ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης έκανε επίσης παρουσίαση, μαζί με την Aegean Airlines και τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ), στο πλαίσιο της συνεργασίας για την προώθηση του προορισμού.

Η πολυπληθής παρουσία της Αυτοδιοίκησης δεν πέρασε απαρατήρητη. Συγκεντρώνει εξάλλου τα περισσότερα κονδύλια για την τουριστική προβολή. Και η χωροταξία στο ελληνικό περίπτερο, εκτός από κάποιες ξενοδοχειακές και τουριστικές επιχειρήσεις, ήταν διαμορφωμένη ανά Περιφέρεια, με ταμπέλες «Region of Central Greece», «Region of Epirus», «Region of Peloponnese», κλπ. Στα φυλλάδια παρουσιάζονταν οι προορισμοί. Αρκετοί σχολίασαν ότι του χρόνου θα πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ του χώρου των επιχειρήσεων – εκθετών και των Δήμων – Περιφερειών. Ώστε να υπάρχει ο κατάλληλος χώρος και να διευκολύνονται οι επαγγελματικές (B2B) συναντήσεις για τους πρώτους.

Η επαναφορά της Τουρκίας συζητήθηκε και σε επίσημο επίπεδο, στις επαφές της υπουργού με τους εκπροσώπους των Tour Operators, αλλά και στα επιμέρους πηγαδάκια. Η γειτονική χώρα αξιοποιεί κάθε μέσο, με ισχυρές και δελεαστικές προσφορές, οι οποίες δεν αφήνουν αδιάφορη την τουριστική κοινότητα.

Η συζήτηση περνούσε αυτόματα και στην αυξανόμενη ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εκφράστηκαν φόβοι για την εξέλιξη, αλλά και την ανάγκη να αποφευχθεί οποιαδήποτε ένταση η οποία θα προκαλέσει αστάθεια και θα επηρεάσει αρνητικά ιδιαίτερα προορισμούς στο Αιγαίο, όπως η Ρόδος ή η Κως.

Αλλοι αρνήθηκαν τον εφησυχασμό της πρώιμης ανόδου και δήλωσαν συνειδητοποιημένοι με την παρούσα κατάσταση. Έχοντας επίγνωση ότι η επόμενη χρονιά θα είναι πιο απαιτητική, τεστάροντας την ελκυστικότητα προορισμών και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Περιέγραψαν ένα οικονομικό περιβάλλον που ακόμα δεν έχει εξυγιανθεί, ένα τραπεζικό σύστημα το οποίο δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει με κεφάλαιο κίνησης τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Με αυτά ως δεδομένα, κάθε επιχείρηση είναι περισσότερο ή λιγότερο επιρρεπής στις απαιτήσεις ενός Tour Operator σχετικά με το εύρος, τη διάρκεια και το ποσοστό της έκπτωσης στις προκρατήσεις (early bookings). Είτε γιατί οι όροι σχετίζονται άμεσα με την προκαταβολή που θα της δώσει την απαραίτητη ρευστότητα στην αρχή της σεζόν, είτε με μια πρόταση για ένα συμβόλαιο πέντε ή επτά ετών με δέσμευση μέρους ή του συνόλου της δυναμικότητάς της. «Εγώ δεν θέλω πάνω από 30% ποσοστό σε προκρατήσεις», είπε ένας έμπειρος ξενοδόχος.

Αυτό, όπως σημείωσαν τουριστικοί παράγοντες, μπορεί να έχει και θετική πλευρά. Καθώς με το ενδιαφέρον των τουριστικών επιχειρήσεων επιβεβαιώνεται η δυναμική του προορισμού. Δεν παύει όμως να καταδεικνύει παθογένεια στη λειτουργία ή στο μοντέλο του προϊόντος, μην επιτρέποντας υγιή οικονομικά και αυτόνομη λειτουργία. Ένας φαύλος κύκλος την εποχή που το ζητούμενο για έναν προορισμό ή μια επιχείρηση είναι τόσο οι απευθείας κρατήσεις όσο και η άμεση σχέση και επικοινωνία με τον πελάτη. Ωστόσο, όπως ομολόγησαν οι περισσότεροι, τα χρήματα που βγήκαν αυτές τις δύο καλές χρονιές – και ήταν αρκετά – «χάθηκαν» στην υπερφορολόγηση, στα λειτουργικά κόστη και στις εισφορές. Και κάθε χρόνο οι επιχειρήσεις βρίσκονται μπροστά στην ανάγκη για ρευστό.

«Το ελληνικό τουριστικό προϊόν είναι εγκλωβισμένο ανάμεσα στις υποδομές και στο – οικονομικό – περιβάλλον του», σχολίασε διευθυντής ελληνικής ξενοδοχειακής αλυσίδας, αναφερόμενος στην ανταγωνιστικότητα. Αεροδρόμια, λιμάνια, οδικό δίκτυο, μαρίνες, σταθερό φορολογικό πλαίσιο, περιορισμός της γραφειοκρατίας, χωροταξικό. Η λίστα είναι μεγάλη. Η επένδυση στο προϊόν είναι ο μόνος τρόπος προορισμοί και επιχειρήσεις να σταθούν στην ελεύθερη αγορά. Εδώ υπεισέρχεται και η δυναμική του προορισμού. Και της αποτελεσματικότητας ενός οργανισμού διαχείρισης DMO (Destination Management Organization) στο να εξασφαλίσει συνδεσιμότητα και πρόσβαση στον μεμονωμένο ταξιδιώτη.

Ενώ αυτά που δεν έχουν συζητηθεί ακόμα και θα προκύψουν ως θέματα στα επόμενα χρόνια είναι: το εργατικό δυναμικό και η κατάρτισή του σε σχέση με τις υπηρεσίες και τις απαιτήσεις της αγοράς, ο υπερτουρισμός και −αναπόφευκτα− η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος από την υπερφόρτωση σε ένα δεδομένο διάστημα.

«Το 2019 θα τα ξαναπούμε», έλεγαν τουριστικοί παράγοντες στο ελληνικό περίπτερο, επικαλούμενοι την επισήμανση των Tour Operators στις συναντήσεις. Το «να έχετε υπόψη σας ότι η Τουρκία επανέρχεται» ακούστηκε συχνά, καθώς η γειτονική χώρα ετοιμάζεται να ανακτήσει το μερίδιο που έχασε τα τελευταία δύο χρόνια.

Στο ελληνικό περίπτερο, η Περιφέρεια Πελοποννήσου με τιμώμενο επισκέπτη τον Χανς Γιοακίμ Φούχτελ έκανε γαστρονομική παρουσίαση με συνοδεία τσίπουρου. Ακόμα και όσοι δεν ήταν κοντά για να δουν, μύρισαν τα τηγανητά εδέσματα.

Στην ευρύτερη εικόνα, η αίθουσα 1.1 του ισογείου μοιράστηκε χωροταξικά στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Γαλλία.

Έναν όροφο πιο πάνω η Τουρκία είχε απλώσει ένα τουριστικό «υπερθέαμα» σε όλη την έκταση της αίθουσας 3.2: ψηφιακές οθόνες, αμμουδιά, ομπρέλες και προσομοίωση παραλίας, έναν Δούρειο Ίππο για το φετινό Έτος Τροίας (υπήρχε άλλος ένας και έξω από το εκθεσιακό κέντρο), περίπτερο για τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, προορισμοί με αυτόνομη παρουσία (Καππαδοκία, Κουσάντασι κ.λπ.) και ένας τοίχος με φωτογραφίες από μποστάνι με τίτλο… «Natural Aegean Cuisine».

Το περίπτερο της Αιγύπτου, στο ισόγειο, ήταν σύγχρονο, συνδεδεμένο με τον πολιτισμό, χωρίς στοιχεία φολκλόρ. Αρκετά εντυπωσιακό, αν σκεφθεί κανείς ότι πρόκειται για μια αναπτυσσόμενη χώρα στην αφρικανική ήπειρο, με όλα τα προβλήματα που τη συνοδεύουν μετά την αραβική άνοιξη και τα τρομοκρατικά χτυπήματα. Τεχνοκρατικό περιβάλλον και κόσμος στα πολλά γραφεία που ήταν παραταγμένα για B2B επαφές. Σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο με τζαμαρία, γίνονταν οι συναντήσεις των αξιωματούχων. Εκεί έγινε και η τριμερής συνάντηση της ελληνίδας υπουργού Τουρισμού, με την αιγύπτια ομόλογό της Ράνια Αλ Μασάτ και τον υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου Γιώργο Λακκοτρύπη, με θέμα την ανάπτυξη της κρουαζιέρας και των συνδυαστικών τουριστικών πακέτων. Η κυρία Αλ Μασάτ είναι η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο του τουρισμού στη χώρα της, προερχόμενη από τη θέση της αντιπροέδρου στην Κεντρική Τράπεζα της Αιγύπτου, ενώ διετέλεσε και ανώτερος σύμβουλος του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον.

Το ελληνικό περίπτερο τα τελευταία χρόνια διατηρεί την ίδια αισθητική και εικόνα, με σύνθημα «Greece all time classic» – «365 – Day destination». Στους τοίχους, που είναι βαμμένοι εναλλάξ σε λευκό και μπλε, είναι τοποθετημένες μεγάλες φωτογραφίες που αποτυπώνουν, ας πούμε, τα χαρακτηριστικά του brand: ένα μοναστήρι, ένα αρχαιολογικό μνημείο, μια παραλία και μια βουνοκορφή. Παρότι τα τελευταία χρόνια τονίζεται η σημασία του Διαδικτύου, της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στις φωτογραφίες δεν υπήρχε καμία σήμανση με link, hashtag ή έστω λεζάντα που να δηλώνει την τοποθεσία, για όποιον θα ήθελε περισσότερη πληροφορία γι’ αυτό που βλέπει και ίσως του αρέσει.

Εδώ, λοιπόν, τίθεται και ένα ακόμα θέμα:

Τι είδους παρουσία θέλουμε να έχουμε στις διεθνείς εκθέσεις;

Greece, classic all the time…