Τα «δικά μου» Κύθηρα…

Ήταν Ιούλιος του 2004 όταν πάτησα για πρώτη φορά στο Τσιρίγο. Ταξιδεύοντας (οικογενειακώς) από το Καστέλι Κισσάμου με τη «Μυρτιδιώτισσα», της -ο… Θεός να την εσυγχωρέσει- Ανώνυμης Ναυτιλιακής Εταιρείας Νότου (ΑΝΕΝ). Νωρίς το πρωί το ταξίδι, καραβίσια ακόμη και η μυρωδιά του καφέ, λίγοι οι νυσταγμένοι επιβάτες, «σκαρφαλωμένος» στο κατάστρωμα εγώ, να αγναντεύω το πέλαγος και να φωτογραφίζω σχεδόν τα πάντα. Τα δελφίνια, που, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, έκαναν την εμφάνισή τους κάποια στιγμή, δεν τα πρόλαβα. Ένιωθα, όμως, περιέργως, ότι ήταν εκεί. Ως σαν να μας συνόδευαν στον προορισμό μας.

Ταξιδεύοντας για Κύθηρα

Εκείνη την ημέρα το πλοίο κατέπλευσε, για λίγα λεπτά, στα Αντικύθηρα. «Ποιοι είναι οι ήρωες που μένουν εδώ;», θυμάμαι ότι αναρωτήθηκα, αντικρύζοντας από την πρύμνη το νησάκι – που είναι παγκοσμίως διάσημο για τον πρώτο αρχαίο μηχανικό υπολογιστή, ευρέως γνωστό ως Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ακόμη αναρωτιέμαι… Δυο αυτοκίνητα με πέντε – έξι άτομα βγήκαν από το πλοίο, δυο μηχανάκια με ισάριθμους αναβάτες μπήκαν στα γρήγορα και μην το ξαναείδατε το νησί. Πλώρη για τον μεγάλο του «αδελφό». Τα Κύθηρα.

Άποψη των Αντικυθήρων

Πλησιάζοντας στο Διακόφτι, το λιμάνι του νησιού με τα γαλαζοπράσινα νερά που θυμίζουν… Καραϊβική, ομολογώ ότι δεν περίμενα το θέαμα που αντίκρυσα. Αναμενόμενο. Ήμουν παντελώς «αδιάβαστος». Το φορτηγό πλοίο «Nordland», τουριστικό αξιοθέατο πλέον, που στις 29 Αυγούστου 2000 προσάραξε στη νησίδα Πρασονήσι, έξω από το λιμάνι, επειδή το πλήρωμα, όπως εκ των υστέρων διάβασα, τα… είχε τσούξει! Ημιβυθισμένο έκτοτε, σε βάθος περίπου 30 μέτρων, με την πλώρη του εκτός θάλασσας! Η φωτογραφική μηχανή είχε πάρει φωτιά. Πριν καν το καταλάβω, το πλοίο είχε δέσει και οι λιγοστοί επιβάτες πατούσαμε το πόδι μας στο νησί της Αφροδίτης!

Το ναυάγιο του φορτηγού πλοίου «Nordland», έξω από το λιμάνι, στο Διακόφτι

Εκείνο το -πρώτο- ταξίδι διήρκησε μόλις τέσσερις ημέρες. Ήταν ένα ταξίδι που προέκυψε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, χωρίς κανέναν προγραμματισμό. Ούτε δωμάτιο δεν είχαμε κλείσει. Η μόνη πληροφορία που είχα ήταν η… συμβουλή ενός ηλικιωμένου Χανιώτη, με τον οποίο συνταξιδεύαμε. «Όπου και αν μείνετε, να πάτε να φάτε στης Μαρίας, στα Λογοθετιάνικα». Μείναμε στην Αγία Πελαγία, βορειοανατολικά του νησιού. Η πρώτη επίσκεψη για εξεύρεση δωματίου ήταν στο Καψάλι, στο νότιο άκρο, κάτω από τη Χώρα με το εντυπωσιακό Κάστρο, αλλά τότε δεν μας… έκατσε καλά το μέρος! Γούστα είναι αυτά…

Το Καψάλι, φωτογραφημένο από την πλευρά της θάλασσας

Τέσσερις ημέρες. Σε αυτές τις τέσσερις ημέρες θυμάμαι ότι πήγαμε για φαγητό στης Μαρίας και ενθουσιαστήκαμε με τις γεύσεις, αλλά και την ίδια (δυστυχώς η ταβέρνα, που θύμιζε άλλες εποχές, δεν λειτουργεί πια), ήπιαμε μερακλίδικο καφέ στο ιστορικό καφενείο του Κάπελα στον Ποταμό, πριν το αναλάβει ο Δημήτρης και μετονομαστεί σε «Αστικόν», γνωρίσαμε τον… Σεμπρεβίβα και τον Μουστάκια στην Πελαγία, φάγαμε σπιτικό φαγητό κάτω από τον τεράστιο πλάτανο στον Μυλοπόταμο, όπου βουτήξαμε στα παγωμένα νερά του καταρράκτη, περπατήσαμε στα δρομάκια της Χώρας έως την κορφή του κάστρου, απ’ όπου αντικρύσαμε τα πανέμορφα «δίδυμα» κολπάκια στο Καψάλι, αλλά και την… περιβόητη Χύτρα, «ερωτευτήκαμε» τον πανέμορφο και γραφικό Αβλέμονα, κολυμπήσαμε στην Αγία Πελαγία, στο Καλαδί, στο Διακόφτι και αλλού και, φυσικά, επισκεφθήκαμε τη Μονή Μυρτιδίων, όπου βρίσκεται η -κατά την παράδοση- θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Θυμάμαι, ακόμη, ότι εκείνες τις τέσσερις ημέρες «βρήκα» τον χρόνο και την -αναγκαία- ηρεμία να διαβάσω ένα βιβλίο 350 σελίδων περίπου. Του Μάικλ Μουρ, αν η μνήμη μου δεν με απατά. Όπως, επίσης, δεν ξεχνώ ότι τα βράδια, στα ορεινά του νησιού, χρειαζόμασταν ζακέτα, αν και την ημέρα η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 35 βαθμούς Κελσίου!

Το κάστρο δεσπόζει στον βράχο της Χώρας

Κατηφορίζοντας από τη Χώρα στο Καψάλι

Εκείνο το -τυχαίο- ταξίδι ήταν η απαρχή ενός μεγάλου έρωτα. Ενός έρωτα που, χρόνο με τον χρόνο, μετεξελίσσεται σε μία ακόμη μεγαλύτερη και βαθύτερη αγάπη. Αγάπη για ένα νησί, που δύναται να προσφέρει στον επισκέπτη μοναδικές συγκινήσεις, εκπληκτικές εικόνες, μυρωδιές και αρώματα, στιγμές απόλυτης ηρεμίας και ιδιωτικότητας, στιγμές κατάνυξης και θρησκευτικής λατρείας, αλλά και βραδιές με παρέα εξαιρετικούς ανθρώπους, οι οποίες μένουν βαθιά χαραγμένες στη μνήμη.

Εντυπωσιακές εικόνες στη Χώρα Κυθήρων το σούρουπο

Περπατώντας στο κάστρο, στη Χώρα

Τα Κύθηρα δεν είναι ένα ακόμη νησί. Είναι ένα ξεχωριστό νησί. Είναι ένα μοναχικό νησί. Είναι ένα ανένταχτο νησί. Και ως τέτοιο, ο επισκέπτης είτε θα το λατρέψει είτε δεν θα το ξαναεπισκεφθεί στον αιώνα τον άπαντα! Κοινότοπο, αλλά απολύτως αληθινό. Ένα νησί με τους δικούς του ρυθμούς. Τον δικό του χρόνο. Τις δικές του «συνήθειες». Ένα νησί που προσφέρει πολλά, αλλά με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Δεν σου τα παρέχει… στο πιάτο. Σε προ(σ)καλεί να τα ανακαλύψεις. Έτσι είναι το νησί. Έτσι είναι οι άνθρωποί του.

Πρωτίστως, άλλωστε, το νησί είναι οι άνθρωποι. Οι Τσιριγώτες. Με τις ρίζες να βαστούν, για πολλούς εξ αυτών, τόσο από την Πελοπόννησο, όσο και από την Κρήτη. Με τη Μέσα Χώρα και την Έξω Χώρα. Πελοποννήσιοι οι βόρειοι, Κρητικοί οι νότιοι, ως επί το πλείστον… Με τη Χώρα και το Λιβάδι να ξεχωρίζουν στη νότια πλευρά και τον Ποταμό με την Αγία Πελαγία να αποτελούν το «αντίβαρο» στα βόρεια. Σαφείς οι διαφορές του βορρά από τον νότο για όποιον έχει την ικανότητα να «ακτινογραφεί» ανθρώπους και συμπεριφορές.

Η Χώρα με το κάστρο της

Αυτούς τους ανθρώπους, για να τους καταλάβεις πρέπει να μπεις στη «φιλοσοφία» του τρόπου ζωής τους στο νησί. Να βιώσεις ό, τι βιώνουν. Να αντιληφθείς τις δυσκολίες, τις ιδιαιτερότητες κάθε οικισμού ξεχωριστά αλλά και συνολικά του νησιού, τις ανάγκες, την «κληρονομιά» που κουβαλούν, τη φτώχεια των περασμένων δεκαετιών, που οδήγησε τους νέους των Κυθήρων να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό, αφήνοντας πίσω τους γεροντότερους. Να προσπαθήσεις, έστω… Να ξεβολέψεις τον νου, επιχειρώντας να δεις τη ζωή με τη δική τους οπτική… Αν τα καταφέρεις θα έχεις κάνει ένα ακόμη βήμα για να έρθεις πιο κοντά στο νησί και σε αυτούς τους ανθρώπους, αντιλαμβανόμενος τι και γιατί το πρεσβεύουν.

Αλλά και οι Τσιριγώτες της διασποράς. Στην Αυστραλία οι περισσότεροι, δεν ξεχνούν τον τόπο καταγωγής τους, τη «μήτρα» τους, επισκέπτονται σε κάθε ευκαιρία (ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες) το νησί και το στηρίζουν οικονομικά.

Ο Ποταμός αποτελεί το εμπορικό κέντρο στη βόρεια πλευρά του νησιού

Υπάρχουν και οι… πολιτογραφημένοι Τσιριγώτες. Άνθρωποι, δηλαδή, που, απ’ όταν επισκέφθηκαν τα Κύθηρα, παλαιότερα ή πρόσφατα, ένιωσαν ότι αυτός είναι ο τόπος που επιθυμούν να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους ή, έστω ένα μεγάλο μέρος της. Έλληνες και αλλοδαποί. Ο Στάθης και η Σίσσυ, ο Φρανκ, ο Πέτρος και ο Κλάιβ, ο Δημήτρης, ο Γιάννης με τη Λουίζα και τα τέσσερα παιδιά τους, ο Τάκης και η Τζένη, ο Σταύρος, ο Γιώργος και η Σταυρούλα. Και άλλοι. Πολλοί!

Όμως οι άνθρωποι, ντόπιοι και επισκέπτες, Έλληνες και αλλοδαποί, «σφυρηλατούνται» -έχεις την αίσθηση- καθημερινά από τον ίδιο τον τόπο, την ιστορία του, τους θρύλους και τις παραδόσεις του, τη γεωμορφολογία του. Και, παράλληλα, με τους ανθρώπους, οι καθημερινές τους συνήθειες, οι αρχιτεκτονικές τους επιλογές, τα γλέντια τους, τα χωρατά τους, οι αντιθέσεις τους, ακόμη και οι ώρες λειτουργίας των καταστημάτων τους ενίοτε!

Τα Κύθηρα δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία της εξερεύνησης, της ανακάλυψης, της έκπληξης, της απόλαυσης, της ζωής, με τρόπο και ρυθμούς αλλιώτικους, τέτοιους που στα δημοφιλή κοσμοπολίτικα νησιά της χώρας αποτελεί ήδη… μακρινή ιστορία. Εκεί πρέπει να κοπιάσεις λίγο παραπάνω για να γνωρίσεις, να δεις, να νιώσεις, να αισθανθείς. Το αποτέλεσμα, ωστόσο, σε ανταμείβει πλουσιοπάροχα.

Θα μπορούσα να γράφω σελίδες επί σελίδων για τις λογής – λογής εκπληκτικές παραλίες του νησιού, αρκετές από τις οποίες παραμένουν… μη οργανωμένες, τα μικρά και μεγάλα μοναστήρια και τις εκκλησίες, που γαληνεύουν την ψυχή και το πνεύμα, τους καταρράκτες και τα σπήλαια, τους εγκαταλελειμμένους νερόμυλους, τη βυζαντινή καστροπολιτεία της Παλαιόχωρας, την οποία ισοπέδωσε ο πειρατής Μπαρμπαρόσα, το βενετσιάνικο κάστρο στον Μυλοπόταμο, τη σχέση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, αλλά και του Ελευθέριου Βενιζέλου με το νησί, τα σημαντικά γεφύρια που κατασκευάστηκαν επί Αγγλοκρατίας και αποτελούν αρχιτεκτονικά αριστουργήματα, με χαρακτηριστικότερο τη μεγάλη τοξωτή γέφυρα στο Καντούνι, τα σημαντικά αρχαιολογικά και νεότερα ιστορικά ευρήματα, τις φυσιολατρικές διαδρομές και τα φαράγγια, τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα, τους οικισμούς της ενδοχώρας με τα γκρέμια, αλλά και τα αναπαλαιωμένα σπίτια, τις πηγές και τις αγροικίες, την τοπική κουζίνα και τα ντόπια παραδοσιακά προϊόντα, αλλά όλα αυτά και πολλά περισσότερα μπορεί καθένας που ενδιαφέρεται για το νησί να τα μάθει είτε «σερφάροντας» στο διαδίκτυο είτε αγοράζοντας έναν τουριστικό οδηγό.

Από το εσωτερικό του βενετσιάνικου κάστρου στον Μυλοπόταμο

Μοναστήρια και εκκλησίες δεσπόζουν στα Κύθηρα

Θα μάθει, αλλά δεν θα γνωρίσει. Θα δει, αλλά δεν θα αισθανθεί. Θα θαυμάσει, αλλά δεν θα βιώσει. Και τα Κύθηρα είναι… βιώματα!

Να επισκεφθείς το παζάρι της Κυριακής στην πλατεία του Ποταμού, να αγοράσεις λαδοτύρι και να πιεις τον καφέ σου με μεζέ… χταποδάκι στα κάρβουνα! Αλλά και να χορέψεις με την ψυχή σου στην ίδια πλατεία, στο πανηγύρι που διοργανώνεται κάθε βράδυ Παρασκευής με «ζωντανή» ελληνική μουσική.

Το παζάρι στην πλατεία του Ποταμού διοργανώνεται κάθε πρωί Κυριακής

Να σεργιανίσεις στη Χώρα το σούρουπο, να αγοράσεις δώρα για τ’ αγαπημένα σου πρόσωπα, να απολαύσεις τη μοναδική θέα από το κάστρο και να γευτείς τοπικά γλυκά δίπλα στην πλατεία.

Εικόνες από τη Χώρα Κυθήρων

Να περπατήσεις στους οικισμούς για να απολαύσεις την αρχιτεκτονική «ταυτότητα» του νησιού, που σε «ταξιδεύει» σε άλλες εποχές. Η επίσκεψη ειδικά στα Αρωνιάδικα αποζημιώνει και με το παραπάνω!

Να βουτήξεις στο γραφικό κολπάκι του Αβλέμονα, εκεί που σύμφωνα με τον μύθο απολάμβανε το μπάνιο της η θεά Αφροδίτη, να αφήσεις τον ουρανίσκο σου να επιλέξει τι θα γευτεί και, όταν η νύχτα «προχωρήσει», να απολαύσεις το ποτό σου στο… «Αραχτοπωλείο», υπό τους ήχους «ζωντανής» μουσικής, με τον Χανιώτη Σταύρο, γνωστό και ως «Αραχτοπώλη», να δίνει τον ρυθμό.

«Μαγικός» ο Αβλέμονας

Να κολυμπήσεις σε πεντακάθαρα νερά στο Καλαδί (αφού θα έχεις κατέβει τα 120 περίπου σκαλοπάτια), στο Μελιδόνι, στον Χαλκό, στην Κακιά Λαγκάδα, στο Καψάλι, στην Αγία Πελαγία, στον Αβλέμονα, στην Παλαιόπολη (η μεγαλύτερη παραλία του νησιού), στου Λυκοδήμου, στη Φυρή Άμμο, στον Λιμνιώνα, στην Κομπονάδα, στο Διακόφτι, στους Φούρνους, στου Λορέντζου.

Κατηφορίζοντας για την παραλία στο Καλαδί

Εντυπωσιακό το Καλαδί από ψηλά

Η παραλία στο Μελιδόνι

Φυρή Άμμος

Η παραλία στου Λυκοδήμου

Να γευτείς το σπιτικό παγωτό και τους λουκουμάδες του εργαστηρίου ζαχαροπλαστικής «Σεμπρεβίβα» στην Αγία Πελαγία, με τον Γιώργο να σου… αποκαλύπτει τα πάντα για το νησί. Η Πελαγία προσφέρεται για ημερήσιες «αποδράσεις», από νωρίς το πρωί έως αργά το βράδυ…

Από τις πλέον τουριστικές περιοχές των Κυθήρων η Αγία Πελαγία

Η Αγία Πελαγία από ψηλά

Να προσκυνήσεις στο Μοναστήρι της Παναγίας στα Μυρτίδια -που εορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου- και να ξεναγηθείς στο υπόγειό του, όπου φυλάσσονται δεκάδες τάματα πιστών. Τα περισσότερα εξ αυτών; Κέρινα ομοιώματα βρεφών από γυναίκες που παρακάλεσαν τη Θεομήτωρ να τις αξιώσει να γίνουν μητέρες. Η Παναγία έχει το προσωνύμιο Μυρτιδιώτισσα, γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, την εικόνα της τη βρήκε ένας βοσκός σε μια τοποθεσία γεμάτη με μυρτιές.

Η Μονή των Μυρτιδίων

Να νιώσεις την απόλυτη ελευθερία στην Πλατειά Άμμο, με το απέραντο γαλάζιο και την Πελοπόννησονα «διαγράφεται» στον μακρινό ορίζοντα. Στη διαδρομή, να σταματήσεις στο Αρτοποιείο του Καραβά, όπου θα βρεις τα περίφημα τσιριγώτικα παξιμάδια.

Πλατειά Άμμος

Το Αρτοποιείο του Καραβά

Να πιεις την απίστευτη σπιτική λεμονάδα στο «Αστικόν» (στον Ποταμό) την ημέρα, αλλά και να απολαύσεις μοναδικές live βραδιές τις νύχτες, σ’ ένα από τα πλέον αγαπημένα στέκια του νησιού, που έχει την «υπογραφή» του Δημήτρη.

Το «Αστικόν» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στέκια του νησιού, από νωρίς το πρωί έως αργά τη νύχτα

Να βουτήξεις στα παγωμένα νερά του καταρράκτη της Νεράιδας ή Φόνισσας στον Μυλοπόταμο και ακολούθως να απολαύσεις ένα γαστρονομικό «ταξίδι» σε σπιτικές γεύσεις, κάτω από τον πλάτανο.

Ο καταρράκτης και ο πλάτανος ξεχωρίζουν στον Μυλοπόταμο

Να ξενυχτήσεις στα μπαράκια στο Καψάλι, υπό τους ήχους αγαπημένων μουσικών επιλογών, που προσφέρουν απρόσμενες νυχτερινές συγκινήσεις.

Οι «δίδυμοι» κόλποι του Καψαλίου από ψηλά

Να κολυμπήσεις στη θαλάσσια σπηλιά της βραχονησίδας Χύτρας, που είναι γνωστή και ως Αυγό, και η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το λιμάνι του Καψαλίου. Στο δύσβατο έδαφος της Χύτρας είναι ανθισμένο παντού το τοπικό λουλούδι του νησιού, η «Σεμπρεβίβα», που μαζεύεται τον Ιούνιο από έμπειρους ντόπιους κατοίκους, λόγω των δύσκολων περασμάτων!

Εκπληκτική η θέα από το κάστρο στη Χώρα. Στο βάθος η Χύτρα ή Αυγό

Να νιώσεις την ανάσα σου να… κόβεται από την απίστευτη θέα, πίνοντας καφεδάκι ή γευματίζοντας στην πλατεία στα Μητάτα.

Η πλατεία στα Μητάτα και η εκπληκτική θέα από ψηλά

Να περάσεις όλη την ημέρα στο Διακόφτι, απολαμβάνοντας τα τυρκουάζ νερά και τις ψαρολιχουδιές των εστιατορίων της περιοχής.

Τυρκουάζ τα νερά στο δημοφιλές Διακόφτι

Αυτά και άλλα πολλά είναι τα Κύθηρα, που αξίζει πραγματικά να επισκεφθεί και να εξερευνήσει κανείς. Τα «δικά μου», αγαπημένα Κύθηρα…

Φωτογραφίες: Γιώργος Γεωργακάκης