Τι αποκαλύπτει ο χαριτωμένος χορός που κάνουν τα θαλάσσια χελωνάκια όταν περιμένουν τροφή

Οι αξιαγάπητες χορευτικές κινήσεις που κάνουν τα θαλάσσια χελωνάκια βοηθούν τους ερευνητές να ξεκλειδώσουν τα μυστικά του εσωτερικού «GPS» τους.

Σας έχει τύχει ποτέ να κάθεστε στο αγαπημένο σας εστιατόριο, περιμένοντας να απολαύσετε ένα λαχταριστό γεύμα, κι όταν επιτέλους βλέπετε τον σερβιτόρο να πλησιάζει το τραπέζι σας να σας έρχεται να… χορέψετε από αδημονία; Μια παρόμοια παρόρμηση φαίνεται πως αισθάνονται και τα αξιαγάπητα χελωνάκια Caretta caretta, τα οποία εκφράζουν την προσμονή τους για τροφή με μια σειρά από εντυπωσιακές χορευτικές φιγούρες: γέρνουν το σώμα τους κάθετα στο νερό, κρατάνε τα κεφάλια τους πάνω από την επιφάνεια, ανοίγουν τα στόματά τους, κουνούν με ενθουσιασμό τα μπροστινά τους πτερύγια και – ενίοτε – περιστρέφονται σαν σβούρες.

Η χαριτωμένη αυτή συμπεριφορά των μικρών χελωνών βρέθηκε πρόσφατα στο μικροσκόπιο μιας ομάδας ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, που τη χρησιμοποίησαν για να μελετήσουν το «εσωτερικό GPS» που διαθέτουν αυτά τα μαγευτικά πλάσματα της θάλασσας.

Το μυστηριώδες «GPS»

Οι θαλάσσιες χελώνες διαθέτουν εντυπωσιακές ικανότητες προσανατολισμού που τους επιτρέπουν να επιστρέφουν ξανά και ξανά στις ίδιες περιοχές όπου τρέφονται και αναπαράγονται, διανύοντας τεράστιες αποστάσεις. Αν και δεν ακολουθούν πάντα τον πιο σύντομο δρόμο, με κάποιον περίεργο τρόπο καταφέρνουν πάντα να βρίσκουν τον προορισμό τους.

Τα επικά μεταναστευτικά ταξίδια των θαλάσσιων χελωνών προς τις περιοχές ωοτοκίας τους έχουν απασχολήσει εκτενώς την επιστημονική κοινότητα. Μέσα στα χρόνια, οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι Caretta caretta – και άλλα είδη – χρησιμοποιούν το μαγνητικό πεδίο της Γης για να προσανατολίζονται, ωστόσο πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, μεταξύ των οποίων και το σημαντικότερο: Ποιος είναι ο μηχανισμός «ανάγνωσης» αυτού του πεδίου και ποιο μέρος του σώματός τους τον ενεργοποιεί;

«Ξέρουμε ότι για την όραση, έχουμε τα μάτια, για την όσφρηση έχουμε τη μύτη, και για την ακοή, έχουμε τα αφτιά. Ωστόσο μέχρι τώρα δεν έχει εντοπιστεί κανένα αισθητήριο όργανο που λαμβάνει μαγνητικά σήματα, και ο μηχανισμός παραμένει άγνωστος», εξηγεί η Kayla Goforth, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο έγκριτο περιοδικό Nature.

Ο «χορός προσμονής» και οι διαφορές στο μαγνητικό πεδίο

Μελετώντας τις θαλάσσιες χελώνες και τις μυστηριώδεις «υπερδυνάμεις» τους σε ό,τι αφορά την πλοήγηση, η Goforth ανέπτυξε τη θεωρία ότι διαθέτουν δύο διαφορετικές «μαγνητικές αισθήσεις»: Μία που λειτουργεί ως πυξίδα και τους δείχνει τη γενική κατεύθυνση στην οποία πρέπει να κολυμπήσουν, και μια άλλη που χρησιμοποιούν για τη χαρτογράφηση και την αναγνώριση συγκεκριμένων συντεταγμένων.

Με τη συνεργασία των Kenneth και Catherine Lohmann, ζεύγους επιστημόνων που διοικούν το εργαστήριο του Πανεπιστημίου της Καρολίνας, η βιολόγος πραγματοποίησε μια σειρά από πειράματα, στο επίκεντρο των οποίων βρέθηκαν οι… χορευτικές φιγούρες που κάνουν οι μικρές Caretta caretta σε αιχμαλωσία, όταν ξέρουν ότι πρόκειται να τραφούν. Η ομάδα σκέφτηκε ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την καταγεγραμμένη συμπεριφορά για να μελετήσει τη σχέση των χελωνών με τα μαγνητικά πεδία, εκπαιδεύοντάς τις να συνδέουν ένα συγκεκριμένο πεδίο με την προσδοκία τροφής, μέσω μιας διαδικασίας που θυμίζει τα διάσημα πειράματα του Ιβάν Παβλόφ.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης δεν είναι το ίδιο παντού. Διαφέρει από μέρος σε μέρος, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε τοποθεσία στον πλανήτη μας έχει το δικό της μοναδικό «μαγνητικό αποτύπωμα». Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την αντίδραση του «χορού προσμονής για τροφή» για να δείξουν ότι οι χελωνίτσες μπορούν να αναγνωρίζουν συγκεκριμένα μαγνητικά αποτυπώματα. Για τον λόγο αυτό, τοποθέτησαν μικρές Caretta caretta σε σετ δεξαμενών, οι οποίες πλαισιώνονταν από συστήματα πηνίων, τα οποία δημιουργούσαν διαφορετικές «υπογραφές» μαγνητικού πεδίου.

Σε κάποιες δεξαμενές, οι ερευνητές δημιούργησαν το μαγνητικό αποτύπωμα μιας τοποθεσίας στον Κόλπο του Μεξικού και τάισαν τις χελώνες. Σε άλλες, δημιούργησαν το αποτύπωμα μιας περιοχής κοντά στο Νιου Χάμσαϊρ και δεν τις τάισαν. Οι χελώνες εκτέθηκαν σε κάθε μαγνητικό πεδίο για παρόμοια χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της περιόδου «εκπαίδευσής» τους, που κράτησε δύο μήνες. Σύντομα, οι μικρές χελώνες «έπιασαν το νόημα» και άρχισαν να «χορεύουν» μόλις τους παρουσιαζόταν τροφή στη δεξαμενή που προσομοίωνε τον Κόλπο του Μεξικού.

Όταν έφτασε η στιγμή για τη δεύτερη φάση του πειράματος, οι ερευνητές άρχισαν να τοποθετούν τις χελώνες στο ίδιο μαγνητικό πεδίο, αλλά χωρίς να τις ταΐζουν. Ωστόσο, οι χελώνες συνέχισαν να «χορεύουν», γεγονός που υποδηλώνει ότι αναγνώριζαν το «αποτύπωμα» που είχαν συνδέσει με την τροφή. Ακόμη και τέσσερις μήνες μετά, μερικές χελώνες εξακολουθούσαν να κάνουν τις… φιγούρες τους στο μαγνητικό πεδίο του Κόλπου του Μεξικού, με τη συμπεριφορά τους να επιβεβαιώνει ότι θυμούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα πού μπορεί να βρουν φαγητό.

Η επίδραση των κινητών

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια άλλη πτυχή της μελέτης, που εξέτασε την επίδραση των ραδιοσυχνοτήτων – όπως αυτές που χρησιμοποιούν τα κινητά τηλέφωνα και άλλες συσκευές – στις δύο «μαγνητικές αισθήσεις» των χελωνών που περιγράψαμε παραπάνω. Αυτό που ανακάλυψαν οι ερευνητές τους εξέπληξε: τα ταλαντευόμενα μαγνητικά πεδία δεν επηρέασαν την ικανότητα των χελωνών να χρησιμοποιούν την αίσθηση «χαρτογράφησης» και αναγνώρισης μαγνητικών πεδίων, αλλά υπονόμευσαν την ικανότητά τους να χρησιμοποιούν τη μαγνητική πυξίδα και να προσανατολίζονται.

«Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν δύο διαφορετικοί μηχανισμοί για τον μαγνητικό χάρτη και την πυξίδα», εξηγεί η Goforth. «Και μπορεί να έχουν εξελιχθεί ξεχωριστά».

Η ερευνητική ομάδα σκοπεύει να διερευνήσει περαιτέρω αυτές τις διαφορές σε μελλοντικές μελέτες. «Θα θέλαμε να εμβαθύνουμε στον μηχανισμό της χαρτογράφησης, καθώς και να εξετάσουμε την ευαισθησία του – ποια είναι η μικρότερη διαφορά στο μαγνητικό πεδίο που μπορούν να ανιχνεύσουν οι χελώνες;» διερωτάται η Goforth.

Με πληροφορίες από University of Carolina, Smithsonian Magazine