Την ζήλεψαν, την μίσησαν, την δολοφόνησαν

Για τη δολοφονία της μεγάλη τραγωδού έχουν γραφτεί δύο έργα που φωτίζουν όσο γίνεται αυτήν την τραγωδία. Αναφέρομαι στο μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου «Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές» και στη βιογραφία του Πολύβιου Μαρσάν «Ελένη Παπαδάκη».

Είναι γνωστή η απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΣΕΗ να διαγράψει την Ελένη Παπαδάκη μαζί με άλλους επιφανείς ηθοποιούς από το σωματείο γιατί δεν ήταν αριστεροί (24 Νοεμβρίου 1944). Είναι επίσης γνωστά τα ονόματα όσων πρωτοστάτησαν. Οι περισσότεροι εξ αυτών στη συνέχεια, όταν άλλαξε η φορά της Ιστορίας, προσαρμόστηκαν τάχιστα στη νέα κατάσταση. Σχεδόν όλες και όλοι όσοι εξύβριζαν χυδαία την Ελένη Παπαδάκη είχαν τις άκρες τους και στην απέναντι όχθη, άκρες που φάνηκαν χρήσιμες. Η ζωή τους και η καριέρα τους κύλισαν χωρίς εμπόδια, για πολλούς μάλιστα μέσα σε δόξα και τιμές.

Το ΚΚΕ ευθύς ως επέλεξε τη σύγκρουση (27 Νοεμβρίου 1944) ανασυγκρότησε την Κεντρική Επιτροπή του ΕΛ.ΑΣ. και την Πολιτοφυλακή. Από εκείνη τη στιγμή απελευθερώθηκαν δυνάμεις που είχαν την ευχέρεια, να δολοφονούν, να λεηλατούν, να εξευτελίζουν μόνο με μια απλή καταγγελία. Η τύχη εκατοντάδων χιλιάδων Αθηναίων αφέθηκε στα χέρια των μεσαίων στελεχών του ΚΚΕ που ήταν οι λεγόμενοι διαμερισματάρχες της Πολιτοφυλακής.

Η Ελένη Παπαδάκη δε συνελήφθη τις πρώτες ημέρες της Δεκεμβριανής ανταρσίας και αυτό εγείρει ερωτηματικά, διότι η περίπτωσή της ήταν κραυγαλέα. Η καταγγελία σε βάρος της δεν ήταν ανώνυμη, αλλά είχε τη σφραγίδα μιας συνέλευσης – λαϊκού δικαστηρίου που βρισκόταν υπό τον πλήρη έλεγχο του ΚΚΕ.

Συνελήφθη στις 21 Δεκεμβρίου και εκτελέστηκε αυθημερόν, κάτι πρωτοφανές για την ακολουθούμενη τακτική της Πολιτοφυλακής και των φρουραρχείων του ΕΛΑΣ. Όλα δείχνουν  πως κάποιος ή μάλλον κάποια πίεσε την Πολιτοφυλακή Πατησίων για να συλληφθεί η μεγάλη τραγωδός και να εκτελεστεί πριν αρχίσουν οι πιέσεις προς την ηγεσία του Κόμματος. Το όνομα της Ελένης Παπαδάκη ήταν πολύ βαρύ και ό,τι ήταν να γίνει θα έπρεπε να γίνει με συνοπτικές διαδικασίες.

Ας σημειωθεί πως η Μιράντα Μυράτ, ετεροθαλής αδερφή του Δημήτρη Μυράτ και κόρη της μεγάλης ηθοποιού Κυβέλης από τον γάμο της με τον Μήτσο Μυράτ, είχε ιδιαίτερες σχέσεις με την Πολιτοφυλακή Πατησίων και μισούσε αφάνταστα την Ελένη Παπαδάκη.

Γνώριζαν και τα υψηλόβαθμα στελέχη του ΚΚΕ πως με παρέμβαση της Ελένης Παπαδάκη σώθηκαν δεκάδες αντιστασιακοί από το εκτελεστικό απόσπασμα. Η δολοφονηθείσα είχε στα χέρια της ευχαριστήριες επιστολές της Λιλίκας Νάκου, του Άγγελου Σικελιανού, του Αντώνη Φωκά, γιατί γλίτωσε από το θάνατο φιλικά και συγγενικά τους πρόσωπα. Ένας ηθοποιός, ο Γιώργος Γληνός– ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων που έζησαν λόγω των παρεμβάσεων της μεγάλης τραγωδού– ήταν από τους πρωτοστάτες της διαγραφής της από το ΣΕΗ.

Τελικά η δολοφονία της στοίχειωσε το ΚΚΕ. Το ακολουθεί μέχρι τις ημέρες μας, καθώς στο πρόσωπό της συμπυκνώθηκε η κόκκινη τρομοκρατία των Δεκεμβριανών. Η απόπειρα να αποδοθεί σε προβοκάτσια η δολοφονία έπεσε στο κενό από τις ίδιες τις καταθέσεις των εκτελεστών του καπετάν – Ορέστη. Τον εκτέλεσε η Πολιτοφυλακή γιατί κρατούσε για τον εαυτό του τη λεία του πλιάτσικου (λίρες, κοσμήματα, έργα τέχνης) ενώ έπρεπε να την αποδίδει στο ΚΚΕ.

Αργότερα ο Νίκος Ζαχαριάδης – όπως και ο Καραγιώργης – μίλησε για την κατσαπλιάδικη νοοτροπία του ΕΛΑΣ.

Μέχρι το 2019 όλες οι κυβερνήσεις είχαν ξεχάσει τη μεγάλη τραγωδό. Τη θυμήθηκε τον Οκτώβριο του 2019 ο Δημήτρης Λιγνάδης- και μπράβο του – και έδωσε σε μια αίθουσα του Εθνικού Θεάτρου το όνομά της. Δε θυμάμαι αν ποτέ η Δημόσια Τηλεόραση έκανε ένα αφιέρωμα στο έργο της και στη μνήμη της.