“Το αγκιστρωμένο δεν ξαγκιστρώνεται. Το ξαγκιστρώνουν…”

Λέγαμε στο προηγούμενο ότι η Αρετή εμπεριέχει την αμοιβή της. Την “ηδονή της τιμιότητας”: Τη γλύκα τού να είσαι ενάρετος, όταν μπορείς να είσαι ανήθικος.

Σήμερα θα ασχοληθούμε με τους άλλους. Αυτούς που είτε από αδυναμία, είτε από επιλογή ενέδωσαν στην ανηθικότητα.

Παραθέτω απομαγνητοφωνημένο δημοσιευμένο, ανατριχιαστικό στην κυνικότητά του, διάλογο μεταξύ επενδυτών και Βρετανού λόρδου, για τους όρους μιας ενδεχόμενης, ανάρμοστης επικερδούς συνεργασίας τους.

Eπενδυτές: Και τι θα μας χρεώσετε για τις υπηρεσίες σας;

Λόρδος: Συνάδελφοί σας, στο παρελθόν, για παρόμοιες υποθέσεις δέχθηκαν να καταβάλουν 100.000 λίρες το χρόνο.

Επενδυτές: Δεν είναι μεγάλη μια τέτοια αμοιβή για τη συγκεκριμένη εκδούλευση;

Λόρδος: Το θέμα δεν είναι αν είναι μεγάλη η αμοιβή. Το ζητούμενο είναι να δεχθώ να αναμειχθώ και να βοηθήσω. Και για να γίνει αυτό πρέπει να μου ανοίξετε την όρεξη…

Το κλειδί του διαλόγου; Η λέξη: Όρεξη. Πολύπειρος ο λόρδος, δεν χάνει τα λόγια  και την ώρα του. Το θέμα δεν είναι αν θα ενδώσει στη δωροδοκία. Αυτό είναι δεδομένο. Το θέμα είναι…η όρεξη. Δεν τίθεται, δηλαδή, θέμα διάθεσης, αρχών, αξιών και πεποιθήσεων, αλλά θέμα παρακίνησης, αντίστοιχης της γνωστής διέγερσης των σιελογόνων αδένων και της σιελόρροιας, ακαταμάχητης προπομπού κάθε γαστριμαργικής ευωχίας.

Είναι η όρεξη λοιπόν που παραβιάζει τις ανοικτές πόρτες της απληστίας, ακόμα και για έναν 79χρονο. Αυτή εξουδετερώνει αρχές και αξίες, ανατρέπει αλήθειες και ωθεί, ως “άπληστος πίθος”, σε  αναθεώρηση και μετατόπιση ορίων.

Στο ίδιο μήκος κύματος και η απολαυστική, αποδιδόμενη στον Λ. Τζόνσον, πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, αποπομπή από το γραφείο του λομπίστα- εκπρόσωπο υπόπτων συμφερόντων, που τον βολιδοσκοπούσε, όχι και τόσο διακριτικά. Ο Τζόνσον, λοιπόν, μόλις διαπίστωσε ότι η κλιμακούμενη εκμαυλιστική πολιορκία τού συνομιλητή του απειλούσε να διεμβολίσει τα ηθικά του αναχώματα, τον απέπεμψε λέγοντάς του: “Εξαφανίσου αμέσως και να μη σε ξαναβρώ στο δρόμο μου. Έγινες επικίνδυνος. Έχεις πλησιάσει πολύ τα όρια των προσωπικών μου ηθικών αντιστάσεων…”

Τι είναι άραγε πιο δυνατό; Η λοιμική των σωμάτων ή η λοιμική των ψυχών;

Όλα ξεκινάνε ανεπαισθήτως. Τα πρώτα ανώδυνα ναι. Οι πρώτοι άκακοι συμβιβασμοί. Αυτοί που εκφράζονται με το γνωστό: “μισό καρβέλι ψωμί, είναι καλύτερο από καθόλου ψωμί”.

Μέχρι που για ορισμένους να έλθει η ώρα των υπαρξιακής τάξεως συμβιβασμών. Αυτών που θυμίζουν την περίφημη ιστορία του βασιλιά Σολομώντα και τον δραματικό της μονόδρομο: τίποτα άλλο από ολόκληρο το μωρό.

Είναι οι καθορίζουσες περιπτώσεις, όπου οι εκάστοτε επιλογές να πράξουμε εκείνο ή το άλλο, σηματοδοτούν “με  ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις”. Oι περιπτώσεις, εν είδει κόκκινων γραμμών, είναι εύκολα αναγνωρίσιμες. Φωνάζουν από μακριά: Όλα ή τίποτα.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό το “όλα ή τίποτα” σε όρους, ας πούμε, εργασιακούς; Ό,τι και η (θεωρητική) απόσυρση της πραγματικής μάνας, από τη διεκδίκηση του μωρού: δηλαδή το Παν.

Αυτό το παν που μας έχουν διδάξει όσοι διπλανοί μας, στελέχη ή απλοί εργαζόμενοι, σε κάποια στιγμή, νιώθοντας ότι κάτι, στην τρέχουσα καθημερινότητα της δουλειάς τους, τους ενοχλούσε σε κάποιο ζωτικό σημείο της προσωπικής ή επαγγελματικής τους υπόστασης, πήραν το καπελάκι τους και χωρίς δεύτερη σκέψη απομακρύνθηκαν απ’ αυτήν.

Έχοντας δουλέψει σαράντα χρόνια σε έναν ευάλωτο χώρο, υψηλού παρεμφερούς κινδύνου, έτυχε να γνωρίσω αρκετούς από αυτούς που,  υποκύπτοντας στον πειρασμό της πρώτης φοράς, βυθίστηκαν στον εθισμό του εύκολου πλουτισμού. Κινούμενοι, έκτοτε, μονίμως στην επίφοβη κόψη της νομιμότητας, όπου τα προβλήματα μιας κυλιόμενης νομιμοφάνειας επιλύουν ή χειρίζονται καλοπληρωμένοι παρατρεχάμενοι: δημοσιοσχεσίτες, δικηγόροι, οικονομολόγοι, συμβολαιογράφοι, δημοσιογράφοι και φοροτεχνικοί.

Είναι αυτοί που αργά κατάλαβαν καλά την αλήθεια του αφορισμού: “Ο ηθικός νόμος χρησιμεύει για να μην κάνουμε κακό στον εαυτό μας, όχι στους άλλους”: Δεν απαξιώθηκαν μόνο επαγγελματικά, βυθίστηκαν στην προσωπική ανυποληψία, έρμαια εξαρτήματα ανάλγητων “προστατών”, οι οποίοι τους κρατάνε αγκιστρωμένους στο τσεπάκι τους. Θύματα ενός αενάως αιωρούμενου και επαπειλούμενου ειδεχθούς εκβιασμού.

Πως τελειώνεις ένα τέτοιο κείμενο χωρίς να περιπέσεις στον αφ’ υψηλού επιδεικτικό διδακτισμό ή τη ανέξοδη μεγαλοστομία;

Από τις αμέτρητες συμβουλές, οδηγίες και παρακαταθήκες που κυκλοφορούν παραθέτω τους προσωπικούς μου οδοδείκτες:

Προσοχή στις ανισοβαρείς, πολλά υποσχόμενες συνεργασίες και οικονομικές δοσοληψίες, εκείνες που είναι τόσο πολύ δελεαστικές για να είναι αληθινές και, κυρίως, ακίνδυνες.

Συνήθως αυτές αρχίζουν με ελκυστικές παραγγελίες και τελειώνουν με αποκρουστικά παραγγέλματα.

Όπου, οι “κατά κλίσιν” συγχρωτισμοί εξελίσσονται σε “κατά κλήσιν” παροχή υπηρεσιών.

Σημάδι αλάνθαστο μιας ηθικά ανάρμοστης συνδιαλλαγής, το τεστ που εισηγείται η φράση: Οι συμφωνίες ενδέχεται, ή, όπου χρειάζεται, μπορεί ακόμα και να επιβάλλεται να είναι μυστικές. Όμως αυτές δεν θα πρέπει να μας εκθέτουν όταν γίνονται φανερές.

Είναι οι περιπτώσεις όπου, ο ιδανικά επιθυμητός συνδυασμός τού “νομίμου ελαχίστου” και του “ηθικού μεγίστου”, δεν είναι εξασφαλισμένος.

Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να εξασφαλίσει δραστικότερα τον έλεγχο “των αιωρήσεων τού ένδον μας εκκρεμούς” από την εφιαλτική πραγματικότητα της φράσης του τίτλου. “Το αγκιστρωμένο δεν ξαγκιστρώνεται. Το ξαγκιστρώνουν…”

*O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου  χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com