Το επώνυμο “Χλαμπέας”

Από τα λίγα επώνυμα που έφθασαν στα Κύθηρα από την Πελοπόννησο μετά τα Ορλωφικά και έχουν έκτοτε συνεχή παρουσία στο νησί. Αρχικά το επώνυμο ήταν Λαμπέας, όπως προκύπτει από τις πρώτες αναφορές σ’ αυτό, και δεν είναι γνωστή η ετυμολογία του. Είναι πιθανόν να προέρχεται από το λάμπα και Λαμπέας, αυτός που φωτίζει σαν λάμπα, από τη λέξη αυτή και τη συνήθη κατάληξη επωνύμων της Μάνης σε –έας. Στα Κύθηρα ονομάζουν λαμπά την παραστάδα της πόρτας. Δεν είναι γνωστό αν χρησιμοποιείται και στη Μάνη η ίδια λέξη, γιατί τότε το Λαμπέας θα ήταν δυνατόν να σημαίνει και αυτόν που είναι ευθυτενής, όπως ο λαμπάς της πόρτας.

Ανεξάρτητα από την ετυμολογία πάντως, το επώνυμο έρχεται στα Κύθηρα με τη μορφή Λαμπέας και πολύ σύντομα προστίθεται το σύμφωνο Χ στην αρχή και μετατρέπεται έτσι σε Χλαμπέας.

Aρχικά πάντως, όπως προκύπτει από σποραδικές αναφορές στα ληξιαρχικά έγγραφα της Iλαριώτισσας στον Ποταμό, το επώνυμο αναφέρεται και με τη μορφή Γλαμπέας. Πιθανότατα το σύμφωνο προστέθηκε για λόγους ευφωνίας. Η προσθήκη συμφώνων στην αρχή των επωνύμων δεν είναι ούτε άγνωστο, ούτε σπάνιο φαινόμενο (πρβλ. Bώλος-Σβώλος, Καλτσάς-Σκαλτσάς, Φραντζής-Σφραντζής, Κόκος-Σκόκος κ.ά).

Κατά τη σφοδρή αναταραχή στη νότια Πελοπόννησο, που ακολούθησε την επανάσταση των Ορλώφ, πολλοί κάτοικοι της περιοχής εγκατέλειψαν τις εστίες τους και κατέφυγαν στα Κύθηρα και αλλού (Νότια Ρωσία), για να αποφύγουν τις τουρκικές διώξεις. Ανάμεσα σ’ αυτές τις οικογένειες που έφθασαν στα Κύθηρα ήταν και εκείνη του Κυριάκου Λαμπέα, που στην απογραφή του 1784 εμφανίζεται στην ενορία της Λαριώτισσας στον Ποταμό. Εκεί απογράφονται ο Chiriaco Labea, η σύζυγός του Crissula και τα παιδιά τους Marula, Constantin, Antonia και Jani. Εντύπωση προκαλεί ότι η οικογένεια απουσιάζει από την απογραφή του 1788, αργότερα όμως εμφανίζεται στην ίδια περιοχή κατά το 19ο αι. και το επώνυμο έχει πλέον τη μορφή Χλαμπέας, την οποία φαίνεται ότι απέκτησε στα Κύθηρα και με την οποία έμεινε γνωστό μέχρι σήμερα. Η οικογένεια αποκτά την εποχή αυτή αρκετούς κλάδους και είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλους διατηρείται μέχρι σήμερα ως κύριο βαφτιστικό το όνομα Κυριάκος, το οποίο άλλωστε είναι δημοφιλές βαφτιστικό στα Μάνη και αποτελεί μια ακόμη ένδειξη της καταγωγής της οικογενείας.

Στις αρχές του 20ού αι. αναφέρεται στην Ακολουθία της Μυρτιδιωτίσσης ένας Κυριάκος Θ. Χλαμπέας, ενώ το επώνυμο αναφέρεται στην κυθηραϊκή διασπορά της Αυστραλίας. Αναφέρεται ακόμη και στις ΗΠΑ, δεν είναι όμως γνωστό αν υπάρχει κλάδος εκεί με κυθηραϊκή καταγωγή, καθώς στη χώρα αυτή αναφέρεται και οικογένεια με καταγωγή απ’ ευθείας από τη Μάνη, που φέρει μάλιστα την αρχική μορφή του επωνύμου, δηλ. Λαμπέας.

Στα Κύθηρα σήμερα υπάρχουν οικογένειες από τρείς ή τέσσερις κλάδους της οικογενείας, που έχουν συγγενικούς δεσμούς μεταξύ τους, ενώ το επώνυμο αναφέρεται σε οικογένειες κυθηραϊκής καταγωγής στην Αθήνα και την Κρήτη.

Από την έρευνα που συνεχίστηκε προέκυψαν ενδιαφέροντα στοιχεία για την ετυμολογία του επωνύμου αυτού, τα οποία παρατίθενται στη συνέχεια.

Το επώνυμο ήλθε στα Κύθηρα κατά τα Ορλωφικά (1770) με τη μορφή Λαμπέας, το οποίο προέρχεται από το βαφτιστικό Χαράλαμπος. Ένα υποκοριστικό του Χαράλαμπος είναι το Λάμπης, το οποίο μετατράπηκε σε Λαμπέας κατά τη μανιάτικη συνήθεια να έχουν πολλά επώνυμα κατάληξη –εας. Σύντομα το Λαμπέας μετατράπηκε σε Χλαμπέας με την προσθήκη ενός Χ στην αρχή για λόγους ευφωνίας. Σε κάποιες εγγραφές, όπως προκύπτει από τα ληξιαρχικά βιβλία της Ιλαριώτισσας στον Ποταμό, αναφέρεται και ως Γλαμπέας 186, ασφαλώς για τον ίδιο λόγο. Η προσθήκη συμφώνων στην αρχή των επωνύμων δεν είναι ούτε άγνωστο, ούτε σπάνιο φαινόμενο. (Πρβλ. Βώλος-Σβώλος, Καλτσάς-Σκαλτσάς, Φραντζής-Σφραντζής, Κόκος-Σκόκος κ.α)

186  Εμμ. Δρακάκης, Ληξιαρχικά…Ενορία Ιλαριωτίσσης…σελ. 812 (Βλ. ευρετήριο για πολλαπλές αναφορές)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.