Τουρισμός. Μετά τις κραυγές, να δούμε τη μεγάλη εικόνα; (10 αλήθειες)

Στοχεύουν όλοι οι άνθρωποι του τουρισμού στην αισχροκέρδεια; Κατανοούμε ότι το “άθλημα” αυτό είναι “μαραθώνιος” και όχι “κατοστάρι”; Έλα να συζητήσουμε κάποιες αλήθειες…

Ο τουρισμός μας φέτος δεν θα “τρέξει” όσο αναμενόταν. Όχι ότι θα “πιάσει πάτο”, αλλά σίγουρα θα μείνει μακριά από τις προσδοκίες των υπεραισιόδοξων και των “υπερλαμόγιων” που θεωρούσαν δεδόμενο ότι “το 2023 θα μας παρακαλούν οι τουρίστες για να τους δώσουμε δωμάτια / φαγητό / θέση στάθμευσης”.Τα είπαν και τα έγραψαν πολλοί όλα αυτά, όμως για μένα το ερώτημα είναι αν θέλουμε να δούμε τη “μεγάλη εικόνα” και να προετοιμαστούμε σοβαρά για το 2024, ή αν θέλουμε απλά να επιτεθούμε στους “κακούς” του κλάδου και να μιλάμε για όλα τα κακώς κείμενα του χώρου, χωρίς να θέλουμε να αλλάξουμε τίποτε από αυτά.

Προσωπικά προτιμώ να μιλήσουμε επί της ουσίας και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι (και γιατί) έγινε φέτος, προκειμένου να προετοιμαστούμε σωστά για τη νέα χρονιά, για την οποία οι διαπραγματεύσεις ξεκινούν τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο! (Ναι, καλά διάβασες, πάντα έναν χρόνο πριν ξεκινούν αυτές οι συζητήσεις).

Ενώ λοιπόν προσυπογράφω κάθε λέξη των αναρτήσεων του Τάσου Δούση, νομίζω ότι είναι ανάγκη να μελετήσουμε το θέμα πιο σφαιρικά, να αναζητήσουμε τη μεγάλη εικόνα και να συζητήσουμε επί της ουσίας. Καλές οι καταγγελίες, όμως αυτό που μετράει είναι να δούμε τι κάνουμε…

1. Οι πολιτικοί λίγα έκαναν στο παρελθόν, λίγα θα κάνουν και στο μέλλον. Μη βασίζεσαι σε αυτούς

Ο τουρισμός μας δεν επηρεάζεται άμεσα από τους πολιτικούς, ό,τι και αν διαβάζεις δεξιά και αριστερά. Είναι αλήθεια ότι πχ ο νόμος για τα κρουαζιερόπλοια, η προσέλκυση ξένων ταινιών και η τουριστική προβολή που κάνει η Ελλάδα κάθε χρόνο βοηθάνε και είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως την ίδια στιγμή στη χώρα μας:

– Ακούμε για υδροπλάνα εδώ και 20 χρόνια και υδροπλάνα δεν θα πετάξουν ούτε το 2023.

– Οι υποδομές στους περισσότερους τουριστικούς μας προορισμούς είναι “όχι αρκετές” (για να είμαι ευγενικός).

– Αντί να προωθείται παντού η πράσινη ενέργεια μέσω Βιοαερίου για να μετατρέπουμε τα λύματά μας σε ενέργεια (συνδυάζοντας προστασία του περιβάλλοντος και παραγωγή ενέργειας σε τοπικό επίπεδο), συνεχίζουμε να κλείνουμε τα μάτια στη ρύπανση.

– Οι μαρίνες μας είναι λίγες, οι περισσότερες δημόσιες έχουν σοβαρές ελλείψεις κλπ.

– Η κυριαρχία της γραφειοκρατίας δεν έχει κλονιστεί…

Προθέσεις κακές δεν έχει κανείς και μακάρι η νέα κυβέρνηση να μας εκπλήξει θετικά στα θέματα αυτά, όμως είναι επιτέλους ανάγκη να σταματήσουμε να τα περιμένουμε όλα από το κράτος και να αποδεχθούμε ότι στην Ελλάδα πρώτα και πάνω από όλα ο ιδιωτικός τομέας θα θριαμβεύσει ή θα υποφέρει από τις δικές του επιλογές.

Εμείς οι ιδιώτες που επιχειρούμε / εργαζόμαστε / υποδεχόμαστε τουρίστες είμαστε αυτοί που θα κάνουν τη διαφορά, αξιοποιώντας την απίστευτη ομορφιά της χώρας μας.

2. Πόσο λατρεύει ο Έλληνας “να τρώει τον παπά” και να καβαλάει το καλάμι…

Κάποτε ήταν το Χρηματιστήριο, όπου πάρα πολλοί συμπεριφέρονταν ως κροίσοι… Μετά ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όταν οι περισσότεροι πίστευαν πως είμαστε ανώτερη φυλή επειδή τους διοργανώσαμε καλά (και πανάκριβα)… Όταν άνοιξε η αγορά των φωτοβολταϊκών ο τελευταίος ιδιοκτήτης χωραφιού ένιωσε “Ωνάσης”… η Ελλάδα χρεωκοπούσε και οι πολλοί πίστευαν ότι “λεφτά υπάρχουν”… η Ελλάδα θα έβγαινε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και οι περισσότεροι (ανεξαρτήτως κόμματος) πίστευαν ότι “θα εκβιάσουμε τους Ευρωπαίους”…

Έτσι και από τον χειμώνα του 2022, σχεδόν όλοι όσοι έχουν σχέση με τον τουριμό και τα ακίνητα σε τουριστικές περιοχές έπεισαν τον εαυτό τους πως “θα μας παρακαλάνε οι ξένοι τα επόμενα χρόνια”. Βγήκαν και μερικά δημοσιεύματα προς αυτή την κατεύθυνση, δώστου και “οι ύμνοι των ξένων ΜΜΕ” και καταλήξαμε ένα καλό ξενοδοχείο στην Παραλία Κατερίνης που χρέωνε τη βραδιά του Αυγούστου 150 ευρώ το 2019 να ζητάει φέτος 550 (πεντακόσια πενήντα), μην προσφέροντας καλό internet και κανονική πισίνα.

Αυτό που συμβαίνει το καλοκαιρι του 2023 είναι ένα πολύτιμο μάθημα για όλους όσους εύκολα “καβαλάνε το καλάμι” και πιστεύουν τα φανταστικά σενάρια που πλάθουν στο μυαλό τους (wishful thinking το λέμε εμείς στην Κατερίνη). Μακάρι η χρονιά να κλείσει με θετική έκπληξη, όμως σε κάθε περίπτωση η “ψυχρολουσία” όσων περίμεναν άκοπα λεφτά είναι κάτι θετικό.

3. Όλοι βρίζουν, όμως κανείς δεν μιλάει για τα κόστη που έχουν πολλαπλασιαστεί

Από την άλλη δεν βλέπω να ασχολείται κανείς με ένα γεγονός: Τα έξοδα κάθε κλάδου στον τουρισμό μας έχουν κυριολεκτικά φύγει στα ύψη!

– Οι μισθοί είναι μεγαλύτεροι (και καλώς είναι, προσωπική μου γνώμη)

– Τα πάγια λειτουργικά κόστη έχουν εκτοξευθεί

– Το ίδιο και τα υλικά, με τιμές σε κάποιες περιπτώσεις πολλαπλάσιες από αυτές πριν μερικά χρόνια

– Ας μη μιλήσουμε για ενοίκια, επιτόκια δανείων κλπ, όπου η κατάσταση είναι συχνά εκτός ελέγχου…

Αυτή η παράμετρος δεν έχει αναδειχθεί καθόλου ως τώρα και θα σου έλεγα να λάβεις υπόψη σου πως όλοι οι σοβαροί του τουριστικού κλάδου (δηλαδή η πλειοψηφία) πραγματικά δίνουν μάχη κάθε μήνα για να “αναμετρηθούν” με τα τεράστια κόστη που έχουν μπροστά τους.

4. Τα μεγάλα κόστη και η έλλειψη προσωπικού αναγκαστικά οδηγούν σε μεγαλύτερες τιμές

Καλώς ή κακώς τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα όλα τα λάθη και οι κακές συμπεριφορές κάποιων ανθρώπων του τουρισμού δημιούργησαν αλγεινή εικόνα σε πολλούς υποψήφιους εργαζομένους τους. Πλέον ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων δεν θέλει να δουλέψει στον τουρισμό (δικαίως ή αδίκως) και προσπαθεί να αποτρέψει και κάθε άλλον που το σκέφτεται (“γαλέρα” κλπ).

Αν λοιπόν κάποιος που επιχειρεί στον χώρο αυτόν έχει κόστη που είναι συχνά απρόβλεπτα και αυξάνονται χωρίς να μπορεί να προβλέψει πού θα σταματήσουν, ενώ την ίδια ώρα δεν μπορεί εύκολα να βρει προσωπικό, ποια είναι η πρώτη του σκέψη; Να ανεβάσει τις τιμές!

Αυτό το κάνει και για να καλύψει τα διογκούμενα κόστη, να μπορεί να ανεβάσει τους μισθούς και να βρει προσωπικό! Επίσης όπως και ο εργαζόμενος θέλει να αμοιφθεί καλά για τη δουλειά του, το ίδιο θέλει και ο επιχειρηματίας, που ρισκάρει τα χρήματά του στον χώρο.

Άρα λοιπόν οι αυξήσεις τιμών ως ένα σημείο είναι λογικές και επιβεβλημένες.

5. Άλλο μεγαλύτερες τιμές και άλλο αστειότητες και αισχροκέρδεια

Το λάθος πολλών για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο

Έτσι λοιπόν για πολλούς η περσινή χρονιά λειτούργησε ως παραμορφωτικός φακός. Ξέχασαν πως η επιτυχία ενός διευθύνοντα επιχείρηση είναι να βρίσκει και τρόπους μείωσης κόστους, να προσπαθεί να παραμένει ανταγωνιστικός κλπ και θεώρησαν πως η λύση “δια πάσαν νόσον” είναι η αύξηση τιμών.

Με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα να είναι πανηγυρική, μαθαίνω πως δεν ήταν λίγοι οι ξενοδόχοι / ιδιοκτήτες καταλυμάτων / σκαφών αναψυχής που επικεντρώθηκαν να κλείσουν συμφωνίες για τις περιόδους off season, αφήνοντας “ανοιχτούς” τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, προκειμένου να θησαυρίσουν με αστρονομικές τιμές. Στους περισσότερους δεν απέδωσε αυτή η στρατηγική…

6. Σε κάποιες περιπτώσεις χάσαμε “τη χρυσή ισορροπία” τιμής / οφέλους. Ευτυχώς όχι σε όλες

…γιατί οι ξένοι επισκέπτες μας δεν είναι ηλίθιοι! Ειδικά οι πλουσιότεροι εξ’ αυτών! Όταν φτάνεις να πληρώνεις σε ορισμένους προορισμούς στην Ελλάδα περισσότερα χρήματα για φαγητό από αυτά που δίνεις σε κορυφαία εστιατόρια στη Νέα Υόρκη, το Μιάμι κλπ, τότε συνειδητοποιείς ότι υπάρχει πρόβλημα και αρχίζεις να “ζυγίζεις” κατά πόσο η ομορφιά της χώρας αξίζει να πληρωθεί τόσα πολλά χρήματα…

Εμείς στην Κατερίνη το λέμε cost / benefit (δηλαδή την ισορροπία ανάμεσα στην τιμή ενός αγαθού και το όφελος που αυτό σου δίνει). Η Ελλάδα μπορεί να έχει τουρισμό για… χιλιάδες χρόνια, αν οι επαγγελματίες του χώρου κρατήσουν αυτή τη σχέση σε καλό επίπεδο και σε κάνουν να νιώθεις πως αυτό που πληρώνεις συνάδει με αυτό που σου προσφέρουν.

Όταν αυτή η “εξίσωση” παύει να λειτουργεί, τότε το σύστημα μπλοκάρει και σταδιακά οι τουρίστες παύουν να επισκέπτονται τη χώρα μας.

Όμως αυτό δεν έγινε σε όλες τις περιπτώσεις! Παραμένουν ευχαριστημένοι εκατομμύρια τουρίστες που ήρθαν και συνεχίζουν να έρχονται στον τόπο μας. Για να προβάλλω την Ελλάδα μας, στη ρουμανική έκδοση του blog μου έγραψα τον Απρίλιο συμβουλές για διακοπές στη χώρα μας, το κείμενο έγινε viral. Στα εκατοντάδες σχόλια της σελίδας μου στο Facebook διάβασα άπειρες υπέροχες ιστορίες από Ρουμάνους που λατρεύουν την Ελλάδα και αναφέρουν παραδείγματα Ελληνίδων και Ελλήνων που τους φέρθηκαν υπέροχα / τους σκλάβωσαν με τη συμπεριφορά τους / τους κάλεσαν στο τραπέζι ή γλέντι τους κλπ.

7. Γιατί είναι όλοι σίγουροι ότι ένα project με στόχο τον Έλληνα τουρίστα θα αποτύχει;

(Θα αποτύχει, ή απλά ψάχνουμε μόνο τα “χοντρά φράγκα”;)

Μέσα στη μεγάλη αυτή κουβέντα για τους ξένους και πόσο τοις εκατό αυξήθηκαν ή μειώθηκαν οι αφίξεις τους, μου φαίνεται ότι έχουμε κάπου ξεχάσει τους Έλληνες τουρίστες! Μου προξενεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως τα περισσότερα νέα τουριστικά projects, ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφετέριες κλπ δείχνουν να είναι “στημένα και προσανατολισμένα” κυρίως στους πολύ εύπορους ξένους.

Είμαστε τόσο σίγουροι ότι ο Έλληνας δεν έχει χρήματα και δεν είναι καλός πελάτης; Ή αρκετοί έχουν ενστερνιστεί τη λογική που λέει ότι “πρέπει να κερδίζω πολλά για να αξίζει τον κόπο και δεν θέλω να χάνω τον χρόνο μου με τον Έλληνα”;

Ειδικά τα τελευταία χρόνια που η οικονομική κανονικότητα επέστρεψε σε γενικές γραμμές στη ζωή μας, νομίζω πως ένα τμήμα των Ελλήνων σίγουρα είναι λάθος να αγνοηθεί / κάποιος να φέρεται απαξιωτικά στους Έλληνες.

Στην εξίσωση του τουρισμού τις κακές χρονιές των ξένων αφίξεων μόνο με τους Έλληνες πελάτες μπορούμε να τις “σώσουμε” / εξισορροπήσουμε.

8. Το “φθηνό” δεν βγάζει κέρδος, όμως και η “αρπαχτή” δεν έχει μέλλον

– “Καλά μας τα λες, ρε Ηλία, όμως δεν μπορούμε όλοι πάντα να προσφέρουμε προϊόντα και υπηρεσίες όσο φθηνά θέλει ο μέσος Έλληνας = αναγκαστικά δεν μπορούμε να απευθυνθούμε σε αυτόν”.

Το “ακούω” ως επιχείρημα και πχ σε κάποιες εκπληκτικές τοποθεσίες, με εξαιρετικό service και φανταστικό φαγητό είναι λογικό οι τιμές να είναι πολύ μεγάλες και να απευθύνονται σε συγκεκριμένα βαλάντια.

Νομίζω όμως πως από αυτό το σημείο μέχρι τη σημερινή κατάσταση υπάρχει μεγάλη απόσταση. Η απόφαση ανήκει σε κάθε επαγγελματία του τουρισμού χωριστά (όπου “επαγγελματίας του τουρισμού” μιλάμε για ανθρώπους που στην πλειοψηφία τους δεν είναι και οι καλύτεροι γνώστες και διαχειριστές επιχειρήσεων).

Συμφωνώ ότι όλα θα είναι πιο ακριβά λόγω των γενικότερων ανατιμήσεων, όμως σήμερα είναι τόσες πολλές οι περιπτώσεις της “αρπαχτής” στον τουριστικό μας χώρο που νομίζω ότι έχουμε πάει στο άλλο άκρο (και στα τριάντα χρόνια μου στο επιχειρείν και τις επενδύσεις δεν έχω δει να επιβιώνουν πολλοί μέσω “αρπαχτής”…)

9. Είναι καλό να πέσουν οι μύτες και τα τρελά ενοίκια

Όλη αυτή η “ωραία ατμόσφαιρα” που έχει δημιουργηθεί φέτος στον τουριστικό κλάδο θα έχει σίγουρα και κάτι πολύ θετικό: Αρκετοί ιδιοκτήτες ακινήτων θα επανέλθουν στην πραγματικότητα και θα αποδεχθούν ότι ζητώντας αστρονομικές τιμές θα μείνουν με τα ακίνητα ανοίκιαστα. Δικαίωμά τους είναι βέβαια, όμως μέχρι πριν λίγους μήνες άκουγαν πως όλα είναι ρόδινα, ενώ τώρα ακούν / συνειδητοποιούν και αυτοί πως ίσως είναι πιο έξυπνο να μην προσπαθήσουν να οδηγήσουν στα άκρα τις απαιτήσεις τους.

Φέτος κλείστηκαν απίστευτες συμφωνίες σε όλη την Ελλάδα, μιας και άπειροι επιχειρηματίες πήραν τρελά ρίσκα και πλήρωσαν τεράστια ποσά, πιστεύοντας πως θα μπορέσουν να κερδίσουν από αυτή τους την επιλογή. Για του χρόνου θα είναι πολύ λιγότεροι αυτοί που θα το τολμήσουν = θα μειωθούν οι πάσης φύσεως “αλεξιπτωτιστές” που μπαίνουν σε μία αγορά και τινάζουν στον αέρα τις τιμές για να πάρουν θέση.

Αυτή η εκλογίκευση μόνο κέρδη θα προσφέρει μακροπρόθεσμα, σε όλες τις πλευρές (ναι, ακόμη και σε εσένα, φίλε μου ιδιοκτήτη, μιας και από το να μείνεις με το μαγαζί / ακίνητο ξενοίκιαστο ένα δύο χρόνια μέχρι να επανέλθεις στη γη, θα σε βοηθήσει να προλάβεις τη ζημιά και να βγάλεις λιγότερα, αλλά σίγουρα).

ΥΓ. Περισσότερο ανησυχώ για την τελική κατάληξη του θέματος με τη δόμηση εκτός σχεδίου και τις επιπτώσεις της στην τουριστική αγορά και κτηματαγορά παρά για την ενδεχομένως “καλή αλλά όχι τέλεια” φετινή τουριστική σεζόν.

10. Ο τουρισμός είναι δουλειά που μετράς τα κέρδη στη δεκαετία, όχι στην εβδομάδα, τον μήνα ή τη χρονιά

Τον Σεπτέμβριο του 2022 είχα γράψει μία ανάλυση για το αν αξίζει κάποιος να επενδύσει στον τουρισμό, στον απόηχο της εξαιρετικής τουριστικής περιόδου. Αυτό στο οποίο είχα επιμείνει τότε, επιμένω τώρα και θα επιμένω για πάντα είναι ότι ο τουρισμός δεν είναι για όλους και σίγουρα δεν είναι μία δουλειά 100% προβλέψιμη. Μετριέται σε επίπεδο δεκαετίας, υπολογίζοντας τις καλές και κακές χρονιές και περιμένοντας οι πρώτες να είναι περισσότερες. Είναι τόσες οι μεταβλητές και οι παράγοντες που κάθε χρόνο αλλάζουν τα δεδομένα, που πραγματικά μόνο αν κάποιος ασχοληθεί με το θέμα μακροπρόθεσμα μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τα “πάνω κάτω” του κλάδου.

Εξαιρώντας ανθρώπους που πχ έχουν δικά τους ακίνητα εδώ και δεκαετίες και απλά τα εκμεταλλεύονται (= αυτοί κερδίζουν όπως και να είναι), η πλειοψηφία των υπολοίπων έχει ανάγκη από σοβαρότητα και στρατηγική: Να ξέρεις τι κάνεις, πού στοχεύεις και πού θέλεις να φτάσεις, διαλέγοντας καλό σημείο έτσι ώστε στα δέκα χρόνια να προσδοκάς ότι θα έχεις έξι – επτά καλές σεζόν, μία – δύο μέτριες και μία – δύο κακές. Αν το θέμα το βλέπεις μόνο σε επίπεδο εβδομάδας, μήνα ή χρονιάς, τότε δύσκολα θα κτίσεις κάτι μακροπρόθεσμο.

– “Εμείς ένα μεροκάματο θέλουμε να βγάλουμε, αδερφέ” ακούω συχνά (από ανθρώπους που βγάζουν πολλά, χωρίς να ξέρουν το γιατί, για αυτό και τα χάνουν μετά).

Εσύ πες ό,τι θέλεις, όμως χωρίς στρατηγική και πολύ σοβαρή μελέτη της δουλειάς σου, δύσκολα θα σωθείς με “χεριές”, “αρπαχτές” και “γρήγορη μπάζα”. Επίσης να θυμάσαι πως τα επόμενα χρόνια θα σφίξουν πολύ τα πράγματα στο θέμα της φοροδιαφυγής και της καταβολής ενσήμων στους υπαλλήλους (και ορθώς) = οι μη σοβαροί θα δυσκολευτούν να μείνουν όρθιοι.

Αν εξελίσσεται καλά για σένα και η φετινή τουριστική χρονιά, μπράβο σου!

Αν όχι, τότε αντί να μένεις παθητικός και να γκρινιάζεις για “τα all inclusive που καταστρέφουν την αγορά”, δες τι λάθη έκανες φέτος και πώς μπορείς να διορθωθείς για του χρόνου, αλλάζοντας ει δυνατόν και τώρα, στη μέση της περιόδου, σώζοντας ό,τι μπορεί να σωθεί.

Ο τουρισμός είναι η βαριά μας βιομηχανία.

Όμως όλοι οι Έλληνες δεν κάνουμε για “βιομήχανοι”

Εσύ τι γνώμη έχεις

* Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι επιχειρηματίας και σύμβουλος επιχειρήσεων